Дегелектер

Дегелектер
	; Ақ дегелек
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі:	Жануарлар;
Жамағаты:	Хордалылар;
Табы:	Құстар;
Кіші табы:	Neornithes;
Ықшам табы:	Neognathae;
Ұлы сабы:	Neoaves;
Сабы:	Дегелектәрізділер;
Тұқымдасы:	Ciconiidae;
Тегі:	Ciconia ; Brisson, 1760
Түрлері
	Ciconia abdimii; Ciconia boyciana; Ciconia ciconia; Ciconia episcopus; Ciconia maguari; Ciconia nigra; Ciconia stormi
Синонимдері
	Xenorhynchus

Дегелектер (лат. Ciconia) — дегелектәрізділер отрядына жататын құстардың бір тұқымдасы.

Дегелекті кейбір зерттеушілер «ләйлік» деп жазады, қазақ халқы оны «дегелек» деп атайды. Қазақстанда дегелектің 2 түрі: ақ дегелек және қара дегелек. Олардың санының жылдан-жылға азаюына байланысты қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.^[1]

Сипаттамасы

Дегелектер торлы терімен жабылған ұзын жалаң аяқтарымен сипатталады; тұмсығы ұзын, түзу, конустық; алдыңғы саусақтар кең жүзу қабығымен өзара байланысты, саусақтары қысқа және қызғылт тырнақтарға ие; бас пен мойынның кейбір жерлерінде жалаңаш терісі бар.

Еуропада екі түрі бар: қара (C. nigra) және ақ (C. alba); біріншісі қара қоңыр қауырсындармен жабылған; екіншісі, қанаттары мен иықтарын қоспағанда, ақ қауырсынмен жабылған, тұмсығы мен аяғы қызыл. Көшпенді, олар ақпан және наурыз айларында Орталық Еуропаға келеді. Еуропадан басқа, олар Шығыс жарты шардың басқа жерлерінде де кездеседі. Келгеннен кейін олар ағаштардың басындағы және шатырдағы құрғақ бұтақтардан жасалған бұрынғы ұяларына орналасады; олар суға бай аймақтарды жақсы көреді, Голландияда, Исландияда және Оңтүстік Саксонияда көп кездеседі. Англияда олар мүлдем жоқ. Дегелектер қудаланбағандықтан, олар өте сенімді және тұрғын үйге жақын келеді.

Дегелектер балықтармен, бақалармен, кесірткелермен, жыландармен, ұлулармен, жауын құрттарымен, дала тышқандарымен, жәндіктермен қоректенеді. Ұрғашысының ұзындығы 8 см шамасында 4-5 ақ жұмыртқа салады. Дауысы әлсіз, шапалақтағандай шығады; ұяда отырған балапандар ғана сықырлайды немесе әлсіз шырылдаған дыбыс шығарады. Олар өте ұзақ өмір сүреді. Ақ дегелектің тұмсық ұшынан құйрық ұшына дейінгі ұзындығы шамалы 1,3 м; биіктігі 1 м.

Өнерде

Ежелгі жазушылар мен ортағасырлық аңыздарда дегелектердің ата-аналары өзі-өзін күтуге шамасы келмей қалғанда оларды дегелектердің өзі тамақтандырады деген аңызды көруге болады. Осы себепті Ренессанс және одан кейінгі кескіндемелерде дегелек ата-анаға деген құрметті білдіреді. Сонымен қатар, дегелектер Меркурий құдайының арбасын алып бара жатқан құс ретиінде бейнеленеді

Түрлері

Қара дегелектер (Ciconia nigra)
Ақ қарын дегелектер (Ciconia abdimii)
Ақ мойын дегелектер (Ciconia episcopus)
Малайялық жүнді дегелектер (Ciconia stormi)
Американдық дегелектер (Ciconia maguari)
Ақ дегелектер (Ciconia ciconia)
Қара тұмсық дегелектер (Ciconia boyciana)

Дереккөздер

↑ Қазақ энциклопедиясы

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Қазақ энциклопедиясы

[1]