Иллюминати
Иллюминати (Латын тіліндегі illuminatus, "оқымысты" дегеннің көпше түрі) - тарихи әрі қияли бірнеше топқа берілген ат. Тарихи тұрғыдан бұл атау Ағарту заманындағы 1776 жылы 1 мамырда діндарлыққа, жалған сенімге, діннің қоғам өміріне әсер етуіне, мемлекет билігінің қиянатына қарсылық көрсету және әйел адамға білім беру мен ер мен әйелдің теңдігін қолдау үшін кұрылған құпия ұйым - Бавариан Иллюминатиға сілтейді. Римдік Католик Шіркеуінің ынталандыруымен Иллюминати Бавария үкіметінің жетекшілігіндегі басқа да құпия ұйымдармен қатар заң тыстандырылған және 1785 жылы тарап кетті.[1] Келесі бірнеше жылдарында бұл ұйымды "олар қайтадан ұйымдасты және Франция Революциясына осылар жауапты" деп санаған консервативті және діни критиктер сөкті.
Кейінгі қолданымдарда "Иллюминати" бастапқы Бавариан Иллюминати немесе соған ұқсас құпия ұйымдарға қатынастары негізсіз деп cендіретін немесе балайтын әртүрлі организациялар атауы болып кеткен, және олар Жаңа Дүние Тәртібін орнату және кейінгі саяси билік пен ықпалға ие болу үшін оқиғаларды басқару және үкіметт пен корпорацияларда агенттерді орнықтыру арқылы дүниежүзілік мәселелерді қолға алуға келіседі деп жиі айтылады. Кейбір кең танымал және күрделі қастандық теорияларына (теория заговора) орталық болатын Иллюминати көптеген романдар, кинолар, телехикаялар, комикстер, видео ойындар мен музыкалық өлеңдерде көлеңкеде жасырынып тұрып, биліктің тетігінен тартатындай етіп бейнеленеді.
Тарихы
өңдеу
Бұл қозғалысты 1776 жылы Мамырдың 1 Ингольштадта (Жоғарғы Бавария) алғашқы бес адамдық құраммен,[2] Ингольстадт Университетінің заң профессоры болған Жесуит-тот Адам Уейшопт (д. 1830)[3] Иллюминати Ордені етіп құрған еді. Ол Ағартудың жемісі болған азат ойлылардан құралып, Масондардан үйреніп үлгіленген болса керек.[4] Иллюминатидің мүшелері құпиялықты сақтау антын қабылдап, басшыларына бас июге келіскен. Оның мүшелері негізгі үш бірнеше градустары бар класқа бөлінген және көптеген Иллюминати бөлімдері мүшеліктерін Масон ложасына алған.
Организацияның мақсаты - діндарлық, жалған ұғым және Римдік Католик Шірекеуінің үкімет, философия және ғылымға басымдылығын шектеу; билігін қате жүзеге асыруды азайту, әйелдердің білім алуы мен санасы жағынан бірдей адам ретінде қарастыруды қолдау. Басында Уейшопт орденді "Perfectibilists" (Мінсіздер) деп атауға жоспарлаған. Бұл ұйым тағы да Бавариан Иллюминати деп аталған және оның идеологиясы "Иллюминизм" деп аталған. Көптеген ықпалды әрі прогрессивті саясаткерлер өздерін ұйымның мүшесі ретінде санаған. Соның қатарында Брунсвиктің Фердинанды және дипломат Хавиер вон Звак.[5] Бұл орденнің көп Еуропа елдерінде бөлімшелері болған: он жыл арасында оның мүшелер саны 2000-ға жуық болған. Әдеби өкілдерден орден Йоханн Улфгэн вон Гете мен Йоханн Готтфрид Гердер және Гота мен Веймардың бас герцогтарын өз қатарына қосқан еді.
1777 жылы Карл Теодор Баварияның билеушісіне айналды. Ол Ағартулық Деспотизмнің қорғаушысы болған және оның үкіметі бүкіл құпия ұйымдар, соның ішінде Иллюминатиді де жапқызған. Ішкі құлау мен құқықтың мирасқорлықтан болған дүрбелең оның құлауына бастады. 1785 жылғы 2 наурызда "Бавариядағы Иллюминатиға ажалды соққы болған болар" деп үкімет жарлық шығарған. Уейшопт қашып кеткен соң 1786 мен 1787 жылдары шығарылған документтер мен ішкі корреспонденциялар нәтижесінде 1787 жылы үкіметтің нұсқауымен баспаға шықты.[6] Ұйым әдебиетінің көбін жабу үшін Вон Звактың үйі ақтарылды.
Қазіргі күнгі Иллюминати
өңдеуБірнеше жақындағы және қазіргі күнгі бауырлас организациялар бастапқы Бавариан Иллюминатидан бастау алған деп талаптанады әрі ашық түрде "Иллюминати" атауын қолданады. Кейбір осындай ұйымдар "Иллюминати Ордені" деген түрін қолданса,[7] Ordo Templi Orientis сияқты басқалары "Иллюминати" атауын организацияларындағы йерархия деңгейіне қолданады. Алайда, бүгінгі күнгі осындай ұйымдардың айтарлықтай саяси билігі бар деуге ешқандай дәлел жоқ және олар құпиялықты сақтаудың орнына тартымды Бавариан Иллюминати мүшелігіне орынсыз байланыс жасайды.
Танымал мәдениет
өңдеуБүгінгі астыртын теориясы
өңдеуБавариан Иллюминатидің 1785 жылғы ауыртпашылығынан аман-есен шықты деуге ешқандай дәлел жоқ. Алайда, Марк Дайс,[8] Дэвид Ик, Текси Маррс, Йюри Лина және Морган Грицарь сияқты жазушылар Бавариан Иллюминати ол кезде құламады және мүмкін әлі күнге дейін бар деп қарсылық айтады. Көптеген осындай теориялар дүниежүзіндегі оқиғалардың өздерін Иллюминати деп атайтын құпия ұйыммен басқарылады деп болжайды.[9] Астыртын теористтер көптеген ықпалды адамдардың Иллюминати мүше болғанын сендіреді. Осылай сендірудегі ең көп көзделетіндері Құрама Штаттардың Президенттері.[10]
Романдар
өңдеуИллюминати (немесе қиялы бүгінгі Иллюминати деп аталатын ұйымдар) Роберт Ши мен Роберт Энтон Уилсонның Иллюминатус! Трилогиясы, Умберто Эконың Фокалт Маятнигі және Дэн Браунның Ангелдер мен Демондар сияқты романдарының басты рөлін ойнайды. Оларды бейнелеу үшін тарихи мәліметтер, құралған астыртын теориясы, немесе таза қияли туындының араласы қолданылған.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ McKeown, Trevor W. (16 ақпан 2009). "A Bavarian Illuminati Primer". Grand Lodge of British Columbia and Yukon A.F. & A.M. Archived from the original on 24 шілде 2013. Retrieved 24 шілде 2013.
- ↑ Stauffer, Vernon (1918). New England and the Bavarian Illuminati. NY: Columbia University Press. pp. 133–134. OCLC 2342764. Retrieved 24 шілде 2013.
- ↑ Stauffer, p. 129.
- ↑ Goeringer, Conrad (2008). "The Enlightenment, Freemasonry, and The Illuminati". American Atheists. Archived from the original on 24 шілде 2013. Retrieved 24 шілде 2013.
- ↑ Introvigne, Massimo (2005). "Angels & Demons from the Book to the Movie FAQ - Do the Illuminati Really Exist?". Center for Studies on New Religions. Archived from the original on 24 шілде 2013. Retrieved 24 шілде 2013.
- ↑ Roberts, J.M. (1974). The Mythology of Secret Societies. NY: Charles Scribner's Sons. pp. 128–129. ISBN 978-0-684-12904-4.
- ↑ "The Illuminati Order Homepage". Illuminati-order.com. "Official website of The Illuminati Order". Illuminati-order.org. Retrieved 24 шілде 2013.
- ↑ Sykes, Leslie (17 мамыр 2009). "Angels & Demons Causing Serious Controversy". KFSN-TV/ABC News. Archived from the original on 24 шілде 2013. Retrieved 24 шілде 2013.
- ↑ Barkun, Michael (2003). A Culture of Conspiracy: Apocalyptic Visions in Contemporary America. Comparative Studies in Religion and Society. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 978-0-520-23805-3.
- ↑ Howard, Robert (28 September 2001). "United States Presidents and The Illuminati / Masonic Power Structure". Hard Truth/Wake Up America. "The Barack Obama Illuminati Connection". The Best of Rush Limbaugh Featured Sites. 1 тамыз 2009. Archived from the original on 24 шілде 2013. Retrieved 24 шілде 2013.