Монровия
Монровия (ағылш. Monrovia) — Либерияның астанасы. Монтсеррадо округінің аумағында, Атлант мұхитының жағалауындағы порт, Сент-Пол өзенінің сағасындағы жасанды шығанақта орналасқан. Халқы 1 010 970 адам (2008).
| Қала | |
| Монровия | |
| Monrovia | |
 | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Округ | |
| Мэр |
Джефферсон Т. Коиджи |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
6°18′38″ с. е. 10°48′17″ б. б. / 6.31056° с. е. 10.80472° б. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 6°18′38″ с. е. 10°48′17″ б. б. / 6.31056° с. е. 10.80472° б. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1822 |
| Бұрынғы атаулары |
Кристополис |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
1 010 970 адам (2008) |
Монровия шекарасы
| |
 Ортаққордағы санаты: Монровия | |
Этимология
өңдеуОл 1822 жылы құлдықтан босатылған американдық негрлердің қонысы ретінде құрылған. Азат етілген құлдарды Африкаға көшіру басталған АҚШ президенті Джеймс Монроның құрметіне аталған.[1] Осылайша, Монровия — Америка президентінің атымен аталған Вашингтоннан басқа әлемдегі жалғыз Астана.
Климат
өңдеуКёппеннің Климаттық классификациясына сәйкес Монровия тропикалық муссондық климат аймағында орналасқан. Жыл бойы бұл аумаққа жауын-шашынның көп мөлшері түседі (жылына шамамен 5140 мм). Климат жаңбырлы маусымның да, құрғақ маусымның да болуымен сипатталады. Алайда, тіпті құрғақ маусымда да жауын-шашын болады (бірақ жауын-шашын азаяды). Температура жыл бойы салыстырмалы түрде тұрақты болып қалады және 26 °C белгісіне жақын өзгереді.
Тарихы
өңдеуМонровия туралы алғашқы ескерту XVI ғасырдың 60-жылдарына жатады. Сол жылдары португалдық теңізшілер осы аумақта бұрыннан бар елді мекенге Мезураду порты атауын берді. 1821 жылы Тәуелсіз колония құру мақсатында АҚШ-тан Африкаға құлдықтан босатылған негрлер келді, олар осы аумаққа алғашқы американдық қоныстанушылар болды. Олар бүгінде Сьерра-Леоне мемлекетіне тиесілі Шербро аралына қоныстанды. Жергілікті тұрғындар ерекше қонақжайлылықпен ерекшеленбеді және көптеген қоныстанушылар аборигендермен қатігез шайқаста қаза тапты. 1822 жылы тірі қалған американдықтарды Африкаға келген отандастары құтқарып, Мезураду портына жеткізді, онда олар Кристополис елді мекенін құрды. 1824 жылы қала американдық президент Джеймс Монроның құрметіне Монровия болып өзгертілді, ол құлдықтан босатылған негрлерді Либерияға көшіру саясатының белсенді жақтаушысы болды, бұл Америкадағы қара нәсілділерді босату процесін тегістей алады деп сенді. Осылайша, Монровия Америка президентінің атымен аталған әлемдегі жалғыз астана болды (Вашингтонды есептемегенде).
1845 жылы Монровияда 2 жылдан кейін Либерия тәуелсіз және егемен Республикасының ресми конституциясына айналған бір жоба бекітілген американдық отаршылдар қоғамының Анил съезі өтті[2].
ХХ ғасырдың басында Монровия 2 бөлікке бөлінді: Америка-Либерия халқының негізгі бөлігін паналаған және АҚШ-тың оңтүстігіндегі сәулет рухында салынған Монровияның өзі және кру, басса, гребо және басқалар мекендеген Крутаун[3]. Сол кезде Астананың 4000 тұрғынының 2500-і американдық-либериялықтар болды. Бірінші дүниежүзілік соғыста Монровияны Германия бомбалады. 1926 жылға қарай Монровияға елдің басқа бөліктерінен әртүрлі этностар өкілдерінің көші-қоны белсенді қарқын ала бастады, олардың басты мақсаты жұмыс іздеу болды[3].
1979 жылы Монровияда Африка Бірлігі ұйымына мүше елдердің конференциясы өтті, оны сол кездегі Либерия президенті Уильям Толберт басқарды. Толберт өзінің билігі кезінде Монровиядағы мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасын жүзеге асыра алды және Либерия университетінде оқу ақысын екі есе азайтты. 1980 жылы әскери төңкеріс Толбертті Президент қызметінен босатты және оның көптеген одақтастары қамауға алынды.
Бірінші (1989-1996) және екінші (1999-2003) азаматтық соғыстар кезінде қала қатты зардап шекті. Монровияға 2003 жылдың 18 шілдесінен 14 тамызына дейін созылған блокада кезінде ерекше үлкен зиян келтірілді. Көптеген ғимараттар қирап, қаланың барлық дерлік инфрақұрылымы жойылды. Ең үлкен қақтығыстар 1990 жылы Сэмюэл Доу Үкіметінің жақтастары мен Князь Джонсонның одақтастары арасында және 1992 жылы Либерияның ұлттық патриоттық майданы қаланы қоршау кезінде болды. Соғыс қимылдары аяқталғаннан кейін көптеген балалар ата-анасыз және баспанасыз қалды, ал жастар білім алу мүмкіндігінен айырылды.
2002 жылы Монровиядағы балық базарының аумағында Лейма Гбоуи Либерия әйелдерінің жаппай бейбіт қойылымын ұйымдастырды, оның барысында еліміздің түкпір-түкпірінен Астанаға келген әділ жыныстың өкілдері дұға оқып, ән айтты[4]. Бұл қозғалыс 2003 жылы екінші азаматтық соғыстың аяқталуына және ел президенті болып Хелен Джонсон-Серлиф сайлануына ықпал етті. Осылайша, Либерия әйел президент бастаған алғашқы Африка елі болды[5].
Экономика
өңдеуҚалада екі халықаралық әуежай бар: «Сприггс Пейна» әуежайы және «Робертс» әуежайы.
Монровия—Батыс Африкадағы жалғыз бажсыз порт. Қала тауарлардың көрші елдерге транзитінен айтарлықтай кіріс алады. Жүк айналымы жылына шамамен 12 млн тоннаны құрайды. Азық-түлік, мұнай-химия, фармацевтика, цемент, балық аулау салалары дамыған.
Мәдениет
өңдеуМонровиядағы туристердің назарын Либерияның Ұлттық мұражайы, Монровияның масондық ғибадатханасы, жағалау базары және бірнеше жағажайлар тартуы мүмкін. Қалада сонымен қатар 10 000 адамға арналған Антуанетт Тубман стадионы және Сэмюэль Доу каньоны спорт кешені (40 000 орынға арналған және Африкадағы ең үлкендердің бірі) орналасқан.
Білім
өңдеуМонровияда Либерия университеті, Каттингтон колледжі және басқа да мемлекеттік және жеке оқу орындары орналасқан. Медициналық білімді А. М. Доглиотти атындағы медицина колледжінде алуға болады, сонымен қатар Тубман медицина институтында фельдшерлік және мейірбике істернінің негіздері оқытылады.
Атақты жергілікті тұрғындар
өңдеу- Джордж Веа—Либериялық саясаткер, әйгілі футболшы (Либерия құрамасының шабуылшысы). 2018 жылы Либерия президенті болып сайланды.
- Секу Олисе—нигериялық және Либериялық футболшы, Мәскеу ЦСКА мен Краснодар Кубанінің бұрынғы оң жақ жартылай қорғаушысы.
- Уилтон Санкавуло—Либериялық саясаткер, жазушы; Либерия Мемлекеттік кеңесінің төрағасы (1995-1996).
Басшылары
өңдеуXIX ғасырдың екінші жартысынан бастап қала басшылары:
- В. Ф. Нельсон, 1870 ж.[6]
- С. Т. О. Кинг, 1880 ж.[7]
- Х. А. Уильямс, 1890 ж.[8]
- Артур Беркли, 1892-1902жж.[9]
- Габриэль М. Джонсон, 1920 ж.[10]
- Нейтон С. Росс, 1956-1969жж.[11]
- Эллен А. Сэндимени, 1970 ж. (бірінші әйел әкім)[12]
- Офелия Хофф Сейтуме, 2001-2009жж.
- Мэри Броу, 2009-2013жж.[13]
- Клара Дойвого, 2014 жылдан бастап.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Поспелов, 2002, с. 364.
- ↑ Robin Dunn-Marcos, Konia T. Kollehlon, Bernard Ngovo, and Emily Russ (2005) in Donald A. Ranard (ed.) Liberians: An introduction to their history and culture (Washington: Center for Applied Linguistics) available online here [1] Архивная копия от 24 июля 2006 на Wayback Machine
- ↑ a b https://books.google.com/books?id=ZJfJHjiiDyUC&pg=PA367&lpg=PA367&dq=prominent+americo-liberians&source=web&ots=jLDDQd-Dma&sig=y3RqiNeNk9KDFnYd4W5hAeLT8nY&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=9&ct=result
- ↑ https://web.archive.org/web/20091227090728/http://www.odemagazine.com/blogs/readers_blog/9001/leymah_gbowee_peace_warrior_for_liberia
- ↑ http://edition.cnn.com/2009/WORLD/africa/10/30/africa.women/ Мұрағатталған 18 мамырдың 2020 жылы.
- ↑ http://www.masshist.org/findingaids/doc.cfm?fa=fa0221 Мұрағатталған 30 желтоқсанның 2011 жылы.
- ↑ https://books.google.com/books?id=FaEs88IpUzEC&pg=PA117&lpg=PA117&dq=mayors+of+monrovia+liberia+-broh&source=bl&ots=GfLUtMR-V7&sig=okGI4iuPB28fsfbcIbaYn1D0oG0&hl=en&ei=2EZpS62wGY_2sgOnq6SVBQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CAoQ6AEwATge#v=onepage&q=&f=false
- ↑ A history of the African Methodist Episcopal church: being a volume supplemental to A history of the African Methodist Episcopal church
- ↑ https://books.google.com/books?id=NGgTAQAAMAAJ&pg=RA6-PA34
- ↑ http://www.international.ucla.edu/africa/mgpp/intro08.asp
- ↑ "Nathan Ross; Was Mayor Of Monrovia". The Washington Post. 2003-01-28.
- ↑ Thompson, Era Bell. Liberian Lady Wears Three Hats (англ.) // Ebony. — 1972. — January. — P. 54—62.
- ↑ Liberia: Mary Broh Resigns AllAfrica, 4/03/2013