Boeing 747

Boeing 747 — американдық Boeing компаниясы жасап шығарған кең фюзеляжды жолаушы және жүк тасымалдаушы ұшағы, әлемдегі ең бірінші екіпалубалы кең фюзеляжды жолаушы ұшағы. Көбіне «Джамбо Джет» (ағыл. Jumbo Jet) немесе 747 атауымен белгілі. Алғаш ұшуы 1969 жылы 9 ақпанда болды. Өзінің жасалу уақытында ұшақ әлемдегі ең ауыр, үлкен әрі сыйымдылығы жоғары жолаушы ұшағы болды және ол осы атақты 2005 жылы Airbus A380 ұшағының алғашқы ұшуына дейін иеленді.

Boeing 747
All Nippon Airways әуе тасымалдаушысының Boeing 747 ұшағы
Түрі	Кең фюзеляжды реактивті жолаушы ұшағы
Жобалаушысы	Boeing
Өндірушісі	Boeing
Мемлекеті	АҚШ
Алғашқы ұшуы	1969 жылы 9 Ақпан
Қолданысқа енгізілуі	1970 жылы 22 қаңтар
Статусы	қолданыста
Негізгі эксплуатанттары	Lufthansa British Airways United Airlines KLM
Өндіріс жылдары	1968—қазіргі уақыт
Өндірілген бірліктері	1458 (2012 жылы желтоқсан)
Базалық моделі	Boeing YAL-1 Boeing 747 Large Cargo Freighter
Нұсқалары	Boeing 747SP Boeing 747-400 Boeing 747-8 Boeing VC-25 Boeing E-4
Boeing 747 Ортаққорда

Тарихы

Жобалануы

Боинг 747 ұшағының жобасы 1960-жылдардағы әуе тасымалдарының жедел өсуі жағдайында пайда болды. Осы кезде АҚШ әуе тасымалында кең таралған Боинг 707 ұшақтары өсіп бара жатқан жолаушылар көлеміне шамасы жетпей жатты. Боинг корпорациясы осыған дейін АҚШ әскеріне арналған үлкен тасымалдаушы ұшағын жобалаумен айналысқан болатын, алайда корпорация Локхид компаниясының C-5 "Гэлакси" жобасынан жеңіліп қалды. Осы кезде компанияның ең сенімді сатып алушысы - Pan American әуе компаниясы 707 ұшағынан екі есе үлкен жолаушы ұшағына өз талаптарын жасап шығарды. 1966 жылы компания 747 атауы берілген жаңа ұшақтың конфигурациясын ұсынды. Алғашқыда ұшақ жобасы толықтай екі палубадан тұрды, бірақ бұл конфигурациямен шамалы қиындықтар пайда болғаннан кейін "өркешті" ұшақ нұсқасы белгіленді. Алғашқы сериядағы 100 ұшақтың 25-ін Pan Am сатып алды.

Ұшақ жарыққа шыққан уақытта мұндай ірі ұшақтарды жақын арада дыбыстан жылдам ұшақтар алмастырады деген тұжырымдар жасалған болатын. Сол себепті 747 бастапқыда жүк-жолаушы тасымалдайтын ұшақ болып жобаланды. Уақыт өте келе ұшақтарды толықтай жүк тасымалдаушыға қайта жарақтандыру маселесі де қарастырылған. Болашақта ұшақтың мұрын жағын жүк аппареліне айналдыру үшін экипаж кабинасы жоғарғы палубаға орналастырылды. Алдын ала есептеулер бойынша нарыққа 400-ге жуық ұшақты қажет делінген болатын, алайда 1993 жылы корпорация мыңыншы ұшақты жасап шығарды. 747 сатылымдар тек 21 ғасырдың алғашқы онжылдығында ғана азая бастады.

Ұшақтар өндірісі шамалы қиындықтармен кездесті: Боинг зауыттары мұндай ірі ұшақтарды өндірұге шамасы жетпейтін еді. Сол себепті Вашингтон штатындағы Эверетт қалашығында болашақ ұшақтар жанұясының үйі болған зауыт салынды.

Pratt & Whitney компаниясы алғашқыда тек 747 ұшағында қолданылған JT9D екі контурлылық дәрежесі жоғары үлкен турбовентиляторлы қозғалтқышын жасап шығарды. Қауіпсіздік деңгейін және ұшақтың ұшу сапасын арттыру мақсатында 747-де төрт қосымша гидраликалық жүйе және стандартты ұзындықтағы ұшу-қону жолақшаларында ұшақты қолдануға мүмкіндік берген саңылаулы жалғасқанатшалар қолданылды.

Нұсқалары

747SP

Boeing 747 ұшағының қысқартылған нұсқасы. Бұл нұсқа 1976 жылы жасалынды.

747-8

Boeing 747-400 ұшағының 5,5-метрге ұзартылған нұсқасы.

Тағы қараңыз

Airbus A380

Сыртқы сілтемелер

• Ресми сайты  (ағыл.).
• Список катастроф Boeing 747  (нем.).
• Boeing 747 // National Geographic Мұрағатталған 11 шілденің 2009 жылы..