Charlie Chaplin

He die Sie ös op Stolberjer Platt
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)

Charles Chaplin (* 16. Aprel 1889 ä London; † 25. Dezember 1977 ä Vevey, Schweiz) woch önö änglische Schauspeller un Rejisseur. Hä produzeerde ävver och sing eje Filme un jolt als änä van d beitste Komiker, di öt jöjovve had.

Si Lääve

Hä woch öt Kengk va Charles Spencer Chaplin un öt Hanna Härriet Chaplin, di beede Künstlere woore. Kott no d Jebuurt va Charlie trännde s sisch. Do sing Mamm nät jesond woch, vorbraad Charlie d meetste Zitt ä Heime. Met 5 Joohr troon Charlie öt ischte Moll en ö Teatr op. Sing ischte Titlroll kräät hä 1901 als Elfjööhrije.

1913, dat woch beij ön Reiß dörch d USA, wood Chaplin vöör dr Film entdäkkt. Hä driinde sing ischte Filme vöör d Kiistoun Filmjösällschaft (Keystone). Dat jäng ävver net lang jott. Hä kräät Krach met Mäck Sennett. Chaplin woohl sing Fijur „Dr Trämp“, watt ösu völl wi „Dr Römmdriiver“ heecht, öruss stelle. Do dä beij öt Voolk jott akoom, wood Chaplin och Rejissör, schreev d Driibösch un maade dr Schnett - alsu alles, watt vöör önö Film wichtisch es.

Charlie wood ösu bekannt, dat hä sisch vöör Ajeboote komm rätte kutt. 1915 wääßelde hä no öt Essanay-Studio. Do liirde hä öt Edna Purviance kennä. Met hör driinde hä 35 Filme. 1917 vong hä ö Küddelche met hör a.

Öt duurde net lang, do wääßelde hä wärm. D First National boone häm ösu völl Knöpp, dat hä net weerstoo kutt. 1921 driinde hä „The Kid“, watt „Öt Kengk“ heecht, önö Film övver ö Kengk, dat kenn Äldere mi hat un zsamme met önö Trämp, däm Charlie speld, vorsöckt dörch öt Lääve z komme.

1918 hiirode Charlie Mildred Harris. Met höör kräät hä Norman Spencer, dä ävver drei Daach no d Jebuurt storv. Charlie un Mildred bleete nät lang zsamme. Seij leete sisch am 13. November 1920 scheede.

Als dr Vrdrach met First National ußjelauve woch, maade Chaplin met Mary Pickford, Douglas Fairbanks Senijor un D. W. Griffith ö eeje Studio, d United Artists op.

1924 liirde Charlie beij dr Film Joldrausch Lita Grey kenne. Öt duurde net lang un Lita erwaade ö Kengk va Chaplin. Charles Spencer Chaplin Jr. wood jeboore. Ävver d Ehe tösche Charlie un Lita duurde mä bes 1926 un wood jescheede.

1936 koom dr Film Modern Times öruss, watt Moderne Zitte heecht. Charlie kömmerde sisch do öm bo alles. Än Amerika wood völl övver dr Film jeschubbt. Hä wöch jäje d neu Zitt äjestallt.

1936 hiirode Charlie sing dreide Vrau, Paulette Goddard. Dat wood ävver net an d jruuße Jlock jehange, dänn no sing leitste Scheedung wood hä van öt Volk en d Loot zresse.

Charlies ischte Film met Tuun komm 1940 öruss. Dr Jruuße Diktator (The Great Dictator). Hä sproch sisch jäje Hitler uss. Hä maade häm önö Hoof Ärjer. D amerikanische Böhörde woohle dr Film net vreijävve.

1942 wood Charlie va Paulette Goddard jescheede. Kott dorop leered hä Oona O’Neill känne. Seij hiiroode un beede krääte noch 8 Kenger.

Va 1947 a vong ön schwooch Zitt vöör Charlie a. Öt Antitrustkommitee woohl häm d Jöneemijung enttrecke, ä Amerika z lääve. Hä wood vordächticht, vöör d Kommuniste z see. 1952 dreende hä Amerika dr Röck. Hä woohl mä vöör ö paar Daach no Ängland, ävver d Amerikaner leete häm net mi en öt Land zröck. Charlie bleed nüüß angisch övverich: hä bleed ä Europa un trock no d Schweiz.

1957 entstäng Chaplins vöörleitzte Film, dr Könnig va New York, 1967 singe leitze met „D Jrääfin va Hong Kong“.

Weihnachte 1977 storv Chaplin em Aldr va 88 Joohr ä Vevey en d Schweiz.

Zwei Mond no si Böjräbnes wood sing Lisch jestoohle. Öt solld Jeld erpresst wääde, ävver d Lischeräuber woode jeschnappt un Charlie ö zweide Mol böjraave.

Sing beitste Filme

1914: Mo schleed sisch ösu dörch
1914: K.o. jeschlaare
1916: Dr Oppaaßer
1916: Dr Feuerweermann
1916: Dr Römmdriiver
1916: Een Uuhr naats
1916: Dr Jraav
1916: Hänger d Kulisse
1916: D Rollschoonbaahn
1917: D Kuur
1917: Dr Äwandrer
1917: Dr Abenteuerer
1918: Ö Lääve wi önö Hond
1918: Öt Jöwäähr övver d Schoore
1921: Dr Römmdriiver un öt Kengk
1921: D fing Lüüh
1923: Dr Piljer
1925: Dr Joldrausch
1928: Dr Zirkös
1931: Öt Lätt van d jruuße Stadt
1936: Moderne Zitte
1940: Dr jruuße Diktator
1952: Öt Rampelett
1957: Önö Könnig ä Nju Jork
1967: D Jrääfin va Hong Kong

Websiije

Söök „Charlie Chaplin“ im Kattalooch bëij de → Deutsche Bibliothek
Charles Chaplin en_do Internet Movie Database (op deudsh_on änglesh)
Charles Chaplin