Îzmîr
Îzmîr, berê wek Simîrna dihat zanîn (bi tirkî: İzmir, bi yewnanî: Σμύρνη, lat. Smírni, ji bi yewnaniya kevn: Σμύρνη, lat. Smúrnē an Σμύρνα, Smúrnā; bi latînî: Smyrna), bajarekî metropolê ye li qeraxa rojavayê Anatolyayê û serbajarê Parêzgeha Îzmîrê ye. Bajêr piştî Stembol û Enqereyê sêyem bajarê herî qelebalix ê li Tirkiyeyê ye û mezintirîn qada bajarî ya li ser Deryaya Egeyê ye. Di sala 2019an de nifûsa Îzmîrê 2 milyon û 965 hezar û 900 kes û nifûsa Parêzgeha Îzmîrê jî 4 milyon û 367 hezar û 251 kes hatiye hejmartin.[1] Nifûsa qada bajêr ya avakirî (yan metro) 3.209.179 kes bû. Îzmîr yek ji bajarên Tirkiyeyê ku bi sed hezaran kurd di salên 90î û di salên dawiyê de ji Bakurê Kurdistanê koçê vî bajarê bûne.[2]
Îzmîr
İzmir  | |
|---|---|
Şaredariyên bajarên mezin ên Tirkiyeyê û bajarê beravê | |
| İzmir | |
 | |
| Navê(n) din: Ege'nin İncisi | |
Îzmîr li ser nexşeyê | |
| Koordînat: 38°24′Bk 27°10′Rh / 38.400°Bk 27.167°Rh | |
| Dewlet | Tirkiye |
| Li beşa îdarî |
|
| Paytexta |
|
| Dema avabûnê | 3 millennium b.z. |
| Îdarî | |
| • Şaredar | Cemil Tugay (2024–) |
| Qada rûerdê | |
| • Giştî | 944 km2 (364 sq mi) |
| Bilindahî | 9 m (30 ft) |
| Nifûs | 2.948.609 (2023) |
| Dem | |
| Koda telefonê | 232 |
| Plakaya erebeyê | 35 |
| Malper | www |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Bajêr li ser peravên deryayî yên Kendava Îzmîrê û li hundir ber bi bakur ve li seranserê Deltaya Çemê Gedizê dirêj dibe, li rojhilat li kêleka deşteke aluviyal a ku ji aliyê çend çemên piçûk ve hatine çêkirin û li aliyê başûr jî li ser erdekî hişk hatiye avakirin. Dîroka bajêr ji serdema neolîtîk û vir ve 3000 salan zêdetir dîroka bajarvanî ya tomarkirî heye û heta 8500 sal jî dîroka bicih bûna mirovahî ya bajêr hatiye tomarkirin. Di kevnariya klasîk de bajar bi navê Smîrna (/ˈsmɜːrnə/ SMUR-nə; bi yewnanî: Σμύρνη, bi romanî: Smîrnî/Smîrnê) hatiye binavkirin. Heya sala 1923an ku navbera Yewnanîstan û Tirkiyeyê de pevguhertina nifûsê pêk hatiye, li Îzmîrê nifûsek mezinê yewnanan hebû.
Etîmolojî
biguhêreNavê bajêr ê berê Simîrna ye ku ji zimanê grekî tê. Îzmîr heya piştî avakirina Komara Tirkiyeyê bi piranî ji niştecihên yewnanan pêk dihat. Di şerê tirk û yewnanan de grekiyên li Anatolyayê dijiyan hatin derkirin û Simîrna jî bi şerekî dijwar hate bidestxistin. Navê bajêr a berê ji aliyê rayedarên Tirkiyê ve tê qedexekirin û bajêr wekî İzmir hatiye binavkirin.[3]
Gelhe
biguhêreLi gorî hejmarinên sala 2019an gelheya bajêr 4 367 251 kes e. Li bejarê serê km2 yê 367 kes dikeve. Li gorî daneyên dawî ya sala 2019an, Belavbûna gelheyî ya herî zêde, 14 649 km2/kes, li navçeyê Konakê dijî. Rêjeya zêdebûna gelheya salane ya li bajarê ji sedê 1,08% an navçeya Konakê ye. Navçeya ku herî zêde gelheya wê zêde bûye ji sedê (3,99%) navçeya Torbali ye. Navçe ya herî zêde ku gelheya wê qêm bû ye, ji sedî kêm (-,336%) navçeya Kınıkê ye.
Navçeyên Îzmîrê
biguhêreDîmenên ji Îzmîrê
biguhêre-
Dîmenek ji navçeya Bayrakliyê ku di salên bûye navenda bazirganiya Îzmîrê. -
Dîmenek ji Qada Konaxê li lavçeya Konakê. -
Derveyî Pirtûkxaneya Celsus li Efesê, Îzmîr. -
Perestgeha Trajan li Pergamon, Îzmîr. -
Navenda Danûstandin ya Baxçeyê Şîn, li navçeya Karşıyaka, Îzmîr. -
Dîmenên ji avahiyên cêwî ya li navçeya Bayraklı, Îzmîr. -
Dîmenek ji Birca Mistral Ofisê.
Çavkanî
biguhêre- ^ "Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)". www.tuik.gov.tr. Roja gihiştinê 10 tebax 2023.
- ^ "Kurdên li bazara Kemeraltiyê". www.rudaw.net. Roja gihiştinê 10 tebax 2023.
- ^ Bosworth, Clifford Edmund (1 kanûna paşîn 2007). Historic Cities of the Islamic World (bi îngilîzî). BRILL. ISBN 978-90-04-15388-2.
