di

Kurmancî

Bilêvkirin

Pêşdaçek

Kitikek anku pisîkek di kartonekê de

di

di ... de, di ... da, cihê tiştekî di tiştekî de diyar dike
Pêlav di kartonê de ne.
di ... ve, di ... va, cihê tiştekî di cihekî sergirtî de diyar dike
Du kes di odeyê ve bûn.
di ... re, di ... ra, rêya derbazbûnê diyar dike
Em di wê derê re çûn.

Herwiha

d'
t'

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: د‎
kurdî-krîlî: дь

Bikaranîn

Cudahiya daçekên "di" û "li" ew e ku "li" wî cihî diyar dike ku tiştek lê ye lê "di" wî tiştî diyar dike ku tiştek tê de ye. Loma em dibêjin "li gund, li bajarî, li Kurdistanê" (ji ber ku ew cih in) lê "di kitêbê de, di qutiyê de, di devê wî de" (ji ber ku ew tişt in).

Bide ber

di-
da
de
dê
dî
do
du
dû

Jê

di-
tê

Etîmolojî

Hevreha soraniya mukriyanî ده‎ (de), zazakî de (paşdaçek e), farisî در‎ (der), kurtkirina اندر‎ (ender), pehlewî ender, pazendî eṇder, hexamenişî e(n)ter, sanskrîtî अन्तर् (enter), yûnaniya kevn ἔντερον (ênteron), ermenî ընդերք (ənderkʻ, “hinav”), latînî interus, intra... hemû ji proto-hindûewropî *énteros ku herwiha serekaniya peyvên hindir û hinav yên kurdî ye, ji proto-hindûewropî *én ku serekaniya li ya kurdî ye + *-teros ku çavkaniya -tir ya kurdî ye. Bo ketina r ji peyvên kurdî, bide ber îca ji îcar yan vêca ji "vê carê", bo ketina "-er" ji peyvê bidin ber kurmancî "xweh" (xuşk) û farisî "xʷaher". Nêzîkiya dengî ya "di" ya kurdî ya pêşdaçek li gel -da / -de ya tirkî ya paşdaçek tesedifî ye. Herwiha binêre: bi, ji, li...

Pêşpirtika berdewamiyê ya lêkeran "di-" (wek "di-k-im, di-got") jî ihtimalen ji "di" ya daçek e: "di-got" anku "di prosesa gotinê de bû", "di-çim" yanî "di prosesa çûnê de me." Ew ne hevreha hevwateya xwe ya "mi-, me-, mî-" ya hin zimanên din yên îranî ye, bo nimûne farisî "mî-konem" (di-kim) yan "mî-goft" (di-got). Ev ji "heme-" (herdem, hemîşe, daîmen") e.

Werger

Afrîkansî: in → af, binne → af, op → af, per → af
Albanî: në → sq
Almanî: in → de, nach → de, pro → de, zu → de, bei → de, im → de
Danmarkî: i → da
Erebî: في‎ → ar (fî), ^?الوتد المفروق‎ → ar, ^?داخل‎ → ar
Farisî: ^?داخل‎ → fa, ^?در‎ → fa
Ferî: í → fo
Fînî: -ssa → fi, -ssä
Frîsî: yn → fy
Gaelîka skotî: anns → gd
Holendî: in → nl, binnen → nl, per → nl, te → nl, op → nl
Îdoyî: dum → io
Îngilîziya kevn: in → ang
Îngilîzî: ^?a- → en, ^?darlingly → en, ^?hunch → en, ^?leakiness → en, ^?liberality → en
Îtalî: a → it, dentro → it
Îzlendî: að → is, i → is
Katalanî: a → ca, en → ca, dins → ca, dintre → ca
Malezî: di → ms
Mayayiya yukatekî: ich, ichil
Norwecî: i → no, på → no
Oksîtanî: dins → oc, dedins → oc, dintre → oc
Papyamentoyî: den → pap, na → pap, pa → pap
Polonî: w → pl
Portugalî: dentro de → pt, em → pt
Romanyayî: în → ro, prin → ro
Rusî: в → ru (v), на → ru (na)
Spanî: dentro de → es, en → es, a → es, por → es
Swahîlî: katika → sw, ndani ya → sw
Swêdî: i → sv
Tagalogî: sa → tl, sa loób → tl
Tirkî: ^?alümin → tr, ^?telliir → tr, ^?malı götürmek → tr
Tirkî: -da, -de, -ta, -te
Yûnanî: μέσα → el (mésa)

Pirtik

di

pirtikeke rêzimanî ye ku di hin devokan de li gel cînav û navdêrên pirhejmar tê bikaranîn
Ew di baş in. (Ew baş in)

Ev kitêbên di min in. (Ev kitêbên min in)