ker

Kurmancî

Bilêvkirin

(dewarek) IPA(kilîd): /kʰɜɾ/, که‌ر
Deng (Amed)
(Navdêr 1) Deng (Bidlîs)
(Navdêr 3) Deng (Bidlîs)
(parçe) IPA(kilîd): /kɜɾ/, که‌ر
(koma pezî) IPA(kilîd): /kɜɾ/, که‌ر
Deng (Qers)
(Navdêr 4) Deng (Bidlîs)
(guhgiran) IPA(kilîd): /kɜr/, که‌ڕ
Deng (Qers)
Deng (Amed)
Deng (Efrîn)

(Rengdêr 1) Deng (Bidlîs)
Deng (Bidlîs)

Navdêr 1

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	ker	ker
Îzafe	kerê	kerên
Çemandî	kerî	keran
Nîşandera çemandî	wî kerî	wan keran
Bangkirin	kero	kerino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kerek	kerin
Îzafe	kerekî	kerine
Çemandî	kerekî	kerinan

Kerek (1)

Kerê pezî (2)

ker nêr

(guhandar) Cûnek dewaran e ku dişibe hespan û hêstiran lê ji wan kurttir û biçûktir e
(bi taybetî bo barhilgirtinê tê bikaranîn).
- ابله چه کت طوافی نابینتن بری رش
  بیزی دکت ژ قنجان ژ رمز و ناز و غنجان
  قدری گلان چه زانت کربش دڤیت کری رش — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
Ebleh çi kit ṭewafê nabînitin Berê reş
Bêzê dikit ji qencan ji remz û naz û x̣encan
Qedrê gulan çi zanit kerbeş divêt kerê reş
Komeke pezî, garana pezî, berê pezî
(mecazî) Bêaqil, bêhiş, bêmejî, mejîreş, aqilsivik, nezan.
(mecazî) (ji peyva ker a heywan) ji bo kesê zir, serhişk û bêpîr û şerde
- - Hûn in, ha!. . . Ji bo çi hûn diziyê dikin ker lawê keran? — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)

Bikaranîn

Di gelek devokên kurmancî de ker tenê bo van cûn dewarên nêr bi kar tê. Yên mê maker in.

Jê

Gotinên pêşiyan

şîreta kîrê ker e

Etîmolojî

Ji proto-îranî *xárah (“ker”), ji proto-hindûîranî *kʰáras (“ker”); belkî taliyê ji zimanekî samî^{[çavkanî hewce ye]} , bo nimûne ji akadî [skrîpt hewce ye] (xeradu, “ker, nêreker”).^{[çavkanî hewce ye]}

Hevreha soranî که‌ر‎ (ker), zazakî her, hewramî ھەر‎‎ (her), farisî خر‎ (xer), avestayî 𐬑𐬀𐬭𐬀‎ (xere), sanskrîtî खर (khére), osetî хӕрӕг (xæræg), peştûyî خر‎ (xer), belûçî ہر‎ (her).

Bi zaravayên din

Soranî: کەر‎‎ (ker)
Kurdiya başûrî: xer
Lekî: xer
Hewramî: her
Zazakî: her

Werger

dewarek

Abxazî: аҽада (āčādā)
Adîgeyî: щыды (š̍ədə)
Afarî: danán n
Afrîkansî: donkie → af
Akadî: 𒀲 n (imēru)
Albanî: gomar → sq n, magar n
Almanî: Esel → de n; Grauchen → de nt, Grautier nt
Altayiya başûrî: эштек (eštek)
Amharî: አህያ (äheyya)
Andî: гьаморохи
Aramî:
Siryaniya klasîk: ܚܡܪܐ‎ g (ḥəmārā), ܚܡܪܬܐ‎ m (ḥəmārtā), ܐܬܢܐ‎ m (ʾăṯānā)

Aramiya babîlonî ya cihûyî: חֲמָרָא‎ n (ḥămārā)
Aromanî: cãci, dãngã, gumar, dãnglãrã, shonj, tãronj, uci, uricljat, tar
Asamî: গাধ (gadh)
Astûrî: burru → ast n, burra → ast m, pollín → ast n
Atong (Hindistan): gada
Avarî: хӏама (ḥama)
Awadhî: गदहा n (gadhā)
Azerî: eşşək → az, ulaq
Bajwayiya kendava rojava: keribas
Baskî: asto → eu
Başkîrî: ишәк (išäk)
Bau bidayuh: kaldei
Belarusî: асёл n (asjól)
Belûçî: ہر‎ (har)
Bengalî: গাধা → bn (gadha)
Bretonî: azen → br n
Buduxî: лем (lem)
Bulgarî: мага́ре nt (magáre), осе́л n (osél)
Burmayî: မြည်း → my (mrany:)
Buryatî: элжэгэн (elžegen)
Çeçenî: вир (wir)
Çekî: osel → cs n
Çerokî: ᏗᎦᎵᏅᎯᏛ (digalinvhidv)
Çeyenî: a'éevo'ha
Çîçewayî: bulu
Çîkasawî: haksibish falaa'
Çînî:
Kantonî: 驢 (leoi⁴), 驢仔 (leoi⁴ zai²)

Dunganî: лү (lü)

Hakkayî: 驢仔 (lì-è)

Mandarînî: 驢 → zh (lǘ), 驢子 (lǘzi)

Min dongî: 驢 (lè̤)

Minnanî: 驢 → zh-min-nan (lîr / lû / lî), 驢仔 → zh-min-nan (lû-á / lî-á / lîr-á)

Wuyî: 驢
Çuvaşî: ашак (ašak)
Çûkî: tongki
Dalmatî: samur n
Danmarkî: æsel → da nt
Divehî: ހިާމރު‎ (hiާmru)
Elfdalî: åsn m
Endonezyayî: keledai → id
Erebî: حِمَار‎ → ar n (ḥimār)
Erebiya misrî: حمار‎ n (ḥumār, ḥmār)

Erebiya hîcazî: حُمار‎ n (ḥumār)

Erebiya iraqî: زمال‎ n (zmāl)

Erebiya kendavî: حمار‎ n (ḥmār)

Erebiya tunusî: بهيم‎ n (bhīm)

Erebiya fasî: حمار‎ n (ḥmār), حمارة‎ m (ḥmāra), دحش‎ (daḥš), دحشة‎ m (daḥša)
Ermenî: էշ → hy (ēš), ավանակ → hy (avanak)
Esperantoyî: azeno → eo
Estonî: eesel → et
Etiyopiya klasîk: አድግ (ʾädg)
Eweyî: tedzi nt
Farisî: خر‎ → fa (xar), الاغ‎ → fa (olâğ)
Ferî: asni
Fînî: aasi → fi
Fransiya kevn: asne n
Fransî: âne → fr n
Friyolî: mus
Frîsî: ezel
Gaelîka skotî: asal m
Gagawzî: eşek, yeşek
Galîsî: asno → gl, burro → gl
Gotî: 𐌰𐍃𐌹𐌻𐌿𐍃 (asilus)
Gujaratî: ગધેડો (gadheḍo)
Gurcî: ვირი → ka (viri), ჯორი → ka (ǯori)
Hawsayî: jaki → ha
Hindî: गधा → hi n (gadhā)
Holendî: ezel → nl n
Îbranî: חֲמוֹר‎ n (khamór), אָתוֹן‎ m (atón)
Îdoyî: asno → io
Îngilîziya kevn: esol n
Îngilîzî: donkey → en
Îngûşî: вир (wir)
Înterlîngua: asino
Îrlendî: asal → ga n
Îstriyotî: samèri n pj
Îtalî: asino → it n, somaro → it n, buricco n, ciuco → it
Îzlendî: asni → is
Japonî: 驢馬 → ja (ろば, roba), ロバ → ja (roba)
Kabîlî: aɣyul n
Kalalîsûtî: siutitooq
Kalmîkî: элҗгн (eljgn)
Kambaatayî: harreta
Kannadayî: ಕತ್ತೆ → kn (katte)
Karaçay-balkarî: эшек (eşek)
Kaşûbî: osoł n, òseł
Katalanî: ase → ca n, somera → ca m, burro → ca n, burra → ca m, ruc → ca n, ruca → ca m
Keçwayî: wuru, asnu
Keşmîrî: خَر‎ n (xar)
Kirgizî: эшек → ky (eşek)
Ladin:
Ladînî: musciat n

Ladînî: müsc n

Ladînî: èsen n,musciat n
Kîngalî: බූරුවා → si (būruwā)
Koreyî: 당나귀 → ko (dangnagwi), 나귀 → ko (nagwi)
Kriolî: ginggong ginggong
Latînî: asellus, asinus n
Latviyayî: ēzelis n
Lawsî: ລາ (lā), ມ້າລໍ (mā lǭ)
Lazî: ეშეღი (ešeɣi)
Lezgînî: лам (lam)
Lîgûrî: ase
Lîmbûrgî: aezel → li
Lîtwanî: asilas → lt n
Lueyî: ᩃᩣ
Luksembûrgî: Iesel n
Luoyî: punda
Makedonî: магаре nt (magare)
Malay:
Malezî: کلداي‎, حمار‎

Rûmî: keldai → ms, himar
Malayalamî: കഴുത → ml (kaḻuta)
Maltayî: ħmar n
Mançûyî: ᡝᡳᡥᡝᠨ (eihen)
Manksî: assyl n
Maorî: kāihe
Maratî: गाढव → mr n (gāḍhav)
Mariya rojhilatî: осёл
Mecarî: szamár → hu
Megrelî: გირინი (girini)
Melanauyiya navendî: keledai
Misrî:

(ꜥꜣ n)
Mokşayî: ишме (išme)
Mongolî: илжиг → mn (ilžig)
Napolîtanî: ciuccio
Navajoyî: télii
Nedersaksî: Esel → nds n
Normandî: âne n
Norwecî: esel → no nt
Oksîtanî: ase → oc, asne → oc n
Oriyayî: ଗଧ → or (gôdhô)
Oromoyî: harree → om
Osetî: хӕрӕг (xæræg)
Osmanî: اشك‎ (eşek)
Oygurî: ئېشەك‎ (ëshek)
Ozbekî: eshak → uz
Palî: gadrabha n
Peştûyî: خر‎ → ps n (xar)
Plodîşî: Äsel n
Polabî: asål n
Polonî: osioł → pl n, oślica → pl m
Portugalî: asno → pt n, jerico → pt n, jegue → pt n, jumento → pt n, burro → pt n
Puncabî: ਗਧਾ (gadhā)
Qazaxî: есек (esek)
Qiptî: ⲉⲱ (eō)
Romancî: asen
Romanî: magari n, magarka m
Romanyayî: măgar → ro n, asin → ro n
Rusî: осёл → ru n (osjól), осли́ца m (oslíca), иша́к n (išák)
Sahoyî: zanan
Samiya bakurî: ásen
Samoayî: asini
Sanskrîtî: गर्दभ → sa n (gardabha)
Sardînî: burriccu, molenti, molingianu, àinu
Sardînî: àinu, bestiolu, molènti, bistrassu

Sardînî: poleddu, polléddu, pulléddu, àinu, àinu
Sicîlî: sceccu → scn n
Sidamoyî: harre
Sindhî: گڏھ‎ (gaḋahu)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: ма̀гарац n, то̀вар n

Latînî: màgarac → sh n, tòvar → sh n
Skotî: cuddie
Slaviya kevn:
Kirîlî: осьлъ n (osĭlŭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: осьлъ n (osĭlŭ)
Slovakî: somár n, osol → sk n
Slovenî: osel → sl n, oslica m
Somalî: dameer → so n
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: ezel n, wósoł n

Sorbiya jorîn: wosoł n
Sotoyiya başûr: tonki → st
Spanî: asno → es n, burro → es n, jumento → es
Sûmerî: 𒀲 (ANŠE)
Swahîlî: punda → sw
Swêdî: åsna → sv
Tacikî: хар → tg (xar)
Tagalogî: asno → tl, buriko
Tamîlî: கழுதை → ta (kaḻutai)
Taosî: mùldu’úna
Tarifitî: aɣyur n
Tayî: ลา → th (laa)
Telûgûyî: గాడిద → te (gāḍida)
Teteriya krîmî: eşek
Teterî: ишәк → tt (işäq)
Tigrînî: ኣድጊ (ʾadgi)
Tirkî: eşek → tr, merkep → tr, sıpa → tr
Tirkmenî: eşek
Tîbetî: བོང་བུ (bong bu)
Tokpisinî: donki, esel
Toxarî B: kercapo
Tumbukayî: bulu
Tuvanî: элчиген (elçigen)
Udî: елем (elem)
Udmurtî: ишак (išak), осёл (osjol)
Urdûyî: گدھا‎ n (gadhā)
Ûkraynî: осе́л n (osél), віслю́к n (visljúk), іша́к n (išák)
Venîsî: muso → vec n, àxeno → vec n
Viyetnamî: lừa → vi
Volapûkî: cuk → vo
Walonî: ågne → wa n an m, bådet → wa n, både → wa m, bourike → wa m, ågntea → wa n
Waxiyî: xur
Weylsî: asyn n
Wolofî: mbaam-sëf mi, mbaam-sëf
Ximêrî: សត្វលា (sɑɑtvɔɔliə), លា → km (liə)
Xosayî: imbongolo
Yakutî: осёл (osyol)
Yidîşî: אייזל‎ n (eyzl), חמור‎ n (khamer)
Yorubayî: kẹ́tẹ́kẹ́tẹ́
Yûnanî: γάιδαρος → el n (gáidaros), γαϊδούρα → el m (gaïdoúra), γαϊδούρι → el nt (gaïdoúri), όνος → el n an m (ónos)
Kevn: ὄνος n an m (ónos)
Zuluyî: imbongolo, udonki
Zuniyî: moshok'o

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

Çend kerên sêvan.

ker nêr

felqe, parçe, qet, par, pirt
(bi taybetî ya ku bi kêrê hatiye birîn).
Kerek ji sêva xwe da min.
- Cewherek lê kir nezer ew bû du ker
  Paşê Wî çêkir ji nûra namuwer — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)

Herwiha

kert

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: که‌ر‎

Jê

(lêker) ker bûn
(navdêr) kerbûn
(rengdêr) kerbûyî
kerker
ker kirin
(lêker) ker kirin
kerkirin
(navdêr) kerkirin
(rengdêr) kerkirî
kerkirî
kêr

Etîmolojî

Hevreha soranî که‌رت‎ (kert), hewramî û zazakî kerd, kurdiya başûrî qeł, belûçî [skrîpt hewce ye] (karç), farisî کارد‎ (kard), pehlewî kart, avestayî kerite-, sanskrîtî krti-, ermeniya kevn քերեմ (kʻerem, “jê birin, xîç kirin”), yûnaniya kevn κείρω (kêiro, “birîn, cew kirin”), latînî curtus (“kurt”), îngilîzî share (“par, beş”), shear (“birîn, cew kirin”), short (“kurt”), hemû ji proto-hindûewropî *(s)ker- (“birîn, jê kirin”).

Çavkanî: Cheung p.243, Horn p.185, MacKenzie P.129, Watkins p.100 | Pokorny: 941 - 942

Hevreh: kêr kurt, çerm

Bi zaravayên din

Soranî: kert
Kurdiya başûrî: qeł

Werger

Almanî: Brotscheibe → de m, Scheibe → de m, Anteil → de n, Teil → de n, Stück → de nt
Belarusî: лу́ста m (lústa), скрыль n (skrylʹ), скі́ба m (skíba)
Bulgarî: филия → bg nt (filija), резен → bg n (rezen)
Çekî: krajíc → cs n, plátek → cs n
Çînî:
Kantonî: 片 (pin³)

Mandarînî: 片 → zh (piàn)
Danmarkî: skive → da g
Erebî: شريحة‎ m
Esperantoyî: tranĉaĵo
Estonî: viilukas, viil
Farisî: قاچ‎ → fa (qâč), تیکه‎ → fa (tikke), لزگه‎ → fa (lazge), کرچ‎ → fa (karč)
Polish: plaster, plasterek ; kromka, pajda ; kawałek ;
Fînî: viipale → fi
Fransî: tranche → fr m, tronçon → fr n
Gaelîka skotî: sliseag m
Galîsî: rebanda → gl m, toro → gl n, tallada m, posta → gl m
Holendî: plak → nl nt, schijf → nl nt
Îbranî: פְּרוּסָה‎ m (prusá), נֵתַח‎ n (nétaḥ), פֶּלַח‎ n (pélaḥ)
Îdoyî: loncho → io
Îngilîzî: slice → en
Îngriyî: pytky
Îtalî: fetta → it m, trancio → it n
Îzlendî: sneið m
Japonî: 切れ (きれ, kire), 一片 → ja (いっぺん, ippen), スライス (suraisu)
Katalanî: llesca → ca m
Koreyî: 부분 → ko (bubun), 몫 → ko (mok), 슬라이스 (seullaiseu)
Latviyayî: rika → lv m
Lawsî: ປ່ຽງ (pīang), ແຜ່ນບາງໆ (phǣn bāng bāng)
Lîtwanî: riekė̃ m
Maorî: kōripi, topenga
Mecarî: szelet → hu, karéj → hu
Misrî:

(fdq)
Normandî: tranche m
Portugalî: fatia → pt
Romanyayî: felie → ro m
Rusî: ломо́ть n (lomótʹ), ло́мтик n (lómtik), кусо́к n (kusók), кусо́чек n (kusóček), слайс → ru n (slajs)
Sicîlî: feḍḍa m, pezzu → scn n
Sirboxirwatî: kriška → sh m
Spanî: rebanada → es m
Swêdî: skiva → sv g
Tayî: ชิ้น → th (chín)
Tirkî: dilim → tr
Ûkraynî: ски́ба m (skýba), ски́бка m (skýbka), шмато́к n (šmatók), кусо́к n (kusók)
Viyetnamî: lát mỏng, miếng mỏng
Weylsî: tafelll m
Yûnanî: φέτα → el m (féta)
Kevn: τέμαχος nt (témakhos)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.