şax

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ʃɑːx/, شاخ
• Jihevqetandin: şax
• Deng (Bidlîs)^ⓘ

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	şax	şax
Îzafe	şaxê	şaxên
Çemandî	şaxî	şaxan
Nîşandera çemandî	wî şaxî	wan şaxan
Bangkirin	şaxo	şaxino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	şaxek	şaxin
Îzafe	şaxekî	şaxine
Çemandî	şaxekî	şaxinan

Du bizinên bişax (1)

şax nêr

1. qoç, strû, qiloç, stûre, strih, hestiyên di serê hin heywanan re derdikevin
   • Bi wê nihalê bi deraxûş û bidê canê şirîn
     Şaxê 'umrê bixwe ber jê we ji Qeyser meke behs
     Ayeta husnê mufessel ke ji keşşafê cemal — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
   • Ga ji hewla canê xwe şaxekî li Siyahmed didetin û Siyahmed ji wê nizarê gêr dibitin. Li jêrê li binê nizarê darekî diriyê hişk serê tîj hebûye, rast ji jorve bi sing devarûyê Siyahmed dikeve ser wî darê tîj, serê darê rastê kevçikadilê têtin û ji piştê biderkeve, filhal ruh teslîm diketin. — (Mele Mehmûdê Bazîdî, Cami’eya Riseleyan û Hikayetan Bi Zimanê Kurmancî, Lîs, 2010, çapa 1em, r. 77, ISBN 978-605-5683-27-6)
2. çeq, çiqil, gulî, ta
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
3. parçe, beş
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
4. (sormancî) çiya, gir
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Hevmane

• strû

Bikaranîn

• (lêker) şax dan
• (lêker) şax berdan
• (navdêr) şaxdan
• (navdêr) şaxberdan
• (rengdêr) şaxdayî
• (rengdêr) şaxberdayî
• bêşax
• bêşaxî
• bişax
• bişaxî
• şaxdar
• şaxdarî
• şaxdêr
• şaxdêrî

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *ḱak- (“çeq”), hevreha çeq û sîx yên kurmancî, شاخ‎ (şax) ya farisî, शाखा (saxa) ya sanskrîtî), ermeniya kevn ցախ(tsax), lîtwanî šaka, îriya kevn géc, slaviya kevn ya rojhilatî соха (soxa: gilç, doqişk, darik)

Werger

Hestiyê bi serê hin heywanan ve

• Afarî: gaysa
• Afrîkansî: horing → af
• Akadî: 𒋛 (qarnu /si/)
• Aklanon: sungay
• Albanî: bri → sq n
• Almanî: Horn → de nt
• Amazîxiya fasî: ⵜⵉⵙⴽⵜ m (tiskt)
• Amharî: ቀንድ (ḳänd)
• Angorî: fufung
• Aramî:

  Siryaniya klasîk: ܩܪܢܐ‎ m (qarnā)

• Arawak: koa
• Aromanî: cornu nt
• Asamî: শিং (xiṅ)
• Astûrî: cuernu → ast n
• Atong (Hindistan): korong
• Azerî: buynuz → az
• Bahnarî: ake, hơke
• Bajwayiya kendava rojava: sungo
• Baskî: adar
• Başkîrî: мөгөҙ (mögöð)
• Bau bidayuh: tanuk
• Belarusî: рог n (roh)
• Bengalî: শিঙা (śiṅa)
• Bretonî: korn → br n
• Bulgarî: рог → bg n (rog)
• Burmayî: ချို → my (hkyui), ဦးချို → my (u:hkyui)
• Buryatî: эбэр (eber)
• Cingphoyî: nrung
• Çamicuroyî: c̈hepa
• Çeçenî: маӏа (maʿa)
• Çekî: roh → cs n
• Çepangî: रोङः
• Çînî:

  Dunganî: гә (gə), җүә (žüə)

  Mandarînî: 角 → zh (jiǎo)

• Çuvaşî: мӑйрака (măjraka)
• Dalmatî: cuarno n, cuarn
• Danmarkî: horn → da nt
• Dolganî: муос
• Endonezyayî: tanduk → id
• Erebî: قَرْن‎ → ar n (qarn)

  Erebiya misrî: قرن‎ n (ʔarn)

  Erebiya hîcazî: قرن‎ n (garn)

  Erebiya fasî: قرن‎ n (gərn)

• Ermenî: եղջյուր → hy (eġǰyur), պոզ → hy (poz), կոտոշ → hy (kotoš)

  Ermeniya kevn: եղջիւր (ełǰiwr)

• Erzayî: сюро (sjuro)
• Esperantoyî: korno → eo
• Estonî: sarv → et
• Evenkî: ие (ije)
• Farisî: شاخ‎ → fa (šâx), سرو‎ → fa (soru)
• Fatalukuyî: horu
• Ferî: horn → fo nt
• Fînî: sarvi → fi
• Fransî: corne → fr m
• Friyolî: cuar n
• Frîsî: hoarn g
• Galîsî: corno → gl n, corna → gl m, hasta → gl m
• Gotî: 𐌷𐌰𐌿𐍂𐌽 nt (haurn)
• Gurcî: რქა (rka)
• Guwaranî: tatĩ
• Haîtî: kòn
• Hawsayî: ƙaho n
• Higaononî: sungay
• Hindî: सींग → hi n (sīṅg), खाँग → hi n (khā̃g), खँगुवा n (khãguvā), खगुवा → hi n (khaguvā), खँगवा → hi n (khãgvā), शाख → hi n (śākh), सिंग → hi n (siṅg), शृंग → hi n (śŕṅg)
• Hmongî: kub
• Holendî: hoorn → nl n
• Îbranî: קֶרֶן‎ → he m (kéren)
• Îngilîziya kevn: horn → ang
• Îngilîzî: horn → en
• Îngûşî: муӏ (muʿ)
• Îrlendî: adharc m
• Îstriyotî: cuorno n
• Îtalî: corno → it n
• Îzlendî: horn → is nt
• Japonî: 角 → ja (つの, tsuno)
• Javayiya kevn: sungu
• Javayî: sungu → jv
• Kalalîsûtî: nassuk
• Kalmîkî: өвр (övr)
• Kaşûbî: róg n
• Katalanî: banya → ca m
• Kayingangî: nĩka
• Keçwayî: wagra, waqra
• Khasiyî: reng
• Kirgizî: мүйүз → ky (müyüz)
• Kîkûyûyî: rũhĩa 11
• Kîmaragangî: sungu
• Komî-zîriyî: сюр (sjur)
• Koreyî: 뿔 → ko (ppul)
• Kornî: korn n
• Latgalî: rogs
• Latînî: cornū → la nt
• Latviyayî: rags → lv n
• Lawsî: ເຂົາ → lo (khao), ນໍ (nǭ)
• Lîtwanî: ragas → lt n
• Luhyayî: epembe
• Makasaeyî: soru
• Makedonî: рог n (rog)
• Malezî: tanduk → ms
• Maltayî: qarn n
• Mançûyî: ᡠᡳᡥᡝ (uihe)
• Maorî: maire, pihi
• Marî:

  Mariya rojhilatî: сюр

• Mecarî: szarv → hu
• Melanauyiya navendî: taduok
• Misrî: (ꜥb)
• Mongolî:

  Kirîlî: эвэр → mn (ever)

• Monî: ဂြၚ်
• Nanayî: хуе
• Navajoyî: adeeʼ
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: horn → no nt

  Norweciya nînorskî: horn nt

• Nottoway-meherrînî: osherag
• Ojibweyî: eshkan
• Oksîtanî: bana → oc m
• Oriyayî: ଶିଙ୍ଗ → or (śiṅgô)
• Oromoyî: gaafa
• Osetî: сыкъа (syk’a)
• Osmanî: بوینوز‎ (boynuz)
• Oygurî: مۈڭگۈز‎ (münggüz)
• Ozbekî: shox → uz, muguz → uz
• Plodîşî: Huarn nt
• Polabî: rüg n
• Polonî: róg → pl n
• Portugalî: chifre → pt n, corno → pt n
• Prusiya kevn: ragis
• Puncabî: ਸਿੰਙ → pa n (sĩṅ)
• Qazaxî: мүйіз (müiız)
• Rendilleyî: gas
• Rohingyayî: cíng
• Romagnolî: cörna m
• Romanî: śing n
• Romanyayî: corn → ro n : corni, corn → ro nt coarne → ro pj
• Rusî: рог → ru n (rog)
• Rusînî: рог n (roh)
• Sahoyî: gashsha
• Samiya bakurî: čoarvi
• Sanskrîtî: शृङ्ग → sa nt (śṛṅgá)
• Sardînî: corru n
• Sebwanoyî: sungay
• Sicîlî: cornu → scn
• Sindhî: سڱ‎
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: ро̑г n

  Latînî: rȏg → sh n

• Sîlhetî: ꠢꠤꠋ (hiṅ)
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: рогъ n (rogŭ)

  Glagolîtîk: ⱃⱁⰳⱏ n (rogŭ)

• Slaviya rojavayî ya kevn: рогъ n (rogŭ)
• Slovakî: roh n
• Slovenî: rog → sl n
• Somalî: gees
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: rog n

  Sorbiya jorîn: róh n

• Spanî: cuerno → es n, cacho → es n, asta → es m
• Sundanî: tanduk
• Swahîlî: pembe → sw
• Swêdî: horn → sv nt
• Tacikî: шох → tg (šox)
• Tagalogî: sungay
• Talişî: شخ‎ (šox)
• Tarifitî: išš n
• Taşelhitî: ⵜⵉⵙⴽⵜ m (tiskt)
• Tayî: เขา → th (kǎo), นอ → th (nɔɔ)
• Telûgûyî: కొమ్ము → te (kommu)
• Teteriya krîmî: müyüz
• Teterî: мөгез → tt (mögez)
• Tigrînî: ቀርኒ (ḳärni)
• Tirkî: boynuz → tr
• Tirkmenî: şah
• Tîbetî: རྭ (rwa)
• Toxarî B: krorīya
• Ugarîtî: 𐎖𐎗𐎐 (qrn)
• Urdûyî: سینگ‎ n (sī̃g)
• Ûkraynî: ріг → uk n (rih)
• Venîsî: corno n
• Viyetnamî: sừng → vi
• Walonî: coine → wa m
• Weylsî: corn → cy n
• Ximêrî: ស្នែង → km (snaeng)
• Yakutî: муос (muos)
• Yûnanî: κέρατο → el nt (kérato)

  Kevn: κέρας nt (kéras)

• Zêlandî: 'oôrn n
• Zouyî: ki
• Zuluyî: uphondo 11 an 10

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Soranî

Navdêr

şax

1. (erdnîgarî) çiya
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)