bêhn

Kurmancî

Bilêvkirin

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bêhn	bêhn
Îzafe	bêhna	bêhnên
Çemandî	bêhnê	bêhnan
Nîşandera çemandî	wê bêhnê	wan bêhnan
Bangkirin	bêhnê	bêhnino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bêhnek	bêhnin
Îzafe	bêhneke	bêhnine
Çemandî	bêhnekê	bêhninan

Jinikek qesta bêhna gulê dike.

bêhn mê

Tişta/ê ku mirov bi poz anku difinê pê dihese.
- Ahûwê sipî ii çav di reşbûn
  Biskên di sîyah û bêhnê xweşbûn — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)
- Em vegerin ser nîrê zêrîn Zankoya Zaxo û çima min bêhna serxwebûna jê kiriye? — (Konê rej, Min bêhna serxwebûna Kurdistanê ji Zankoya Zaxo kir [arşîv], basnews.com, 20.05.2019)
- Li Almanyayê, kûçikên leşkerî yên taybet li ser bêhna koronayê hatine perwerdekirin. Ew niha bi rêjeyeke zêde, bi rêya bêhnê dikarin nexweşên koronayê nas bikin. — (rûdaw, Li Almanyayê kûçikên leşkerî bi bêhna koronayê hatin perwerdekirin [arşîv], rudaw.net, 27.07.2020)
Hewayê mirov di dev û difina xwe re tîne û dibe.
Hevmane: nefes, hilm, henase
- Dem derbas dibû. Ji dûr ve dengê hewtehewta kûçikên gund dihat. Û xalê Cemîl hêdî hêdî ber bi dawiya çîroka xwe ve dihat. Bîstek din wek her tiştî ev çîrok jî bi dawî bibû. Xalê Cemîl gava bêhneke kûr kişand û got; 'Ev çîroka me çû deştê, dê û bavên guhdaran jî cih bihiştî' ev dihat wateya ku ev çîrok jî xelas û bi dawî bûye. — (Mem Farqînî, Ristemê Zal kî ye? [arşîv], xwebun.org, 07.09.2020)
Demek kurt anku kin.
Hevmane: bîsk, kêlî
- Şêx Ubeydullah rojeke ji rojên zor û zehmet, li civateke mezin wiha dibêje: 'Bêhêvî nebin, xwe bernedin, hevdu bigirin. Ji bîr nekin ku wexta reştariya şevê bêhnek beriya berbangê ye'. — (Abdurahman Sever, Berhemên ruhê xwebûnê-4: Şêx Ubeydullahê Nehrî [arşîv], xwebun.org, 18.11.2020)
bêhnvedan, îstirahet
- Bîsteke li hêvîya dostê xwe ma ku bêhna wî were ber wî, û dûvre pirsiyara ku ji bo wê hatibû bi dev kir — (Robert Louis Stevenson, (wergêr Ciwanmerd Kulek), Meseleya Seyr a Dr. Jekyll û Mr. Hyde, Avesta, 2020, r. 19, ISBN 978-605-2246-80-1)

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: بێهن‎
kurdî-krîlî: беһн

Herwiha

Jê

(lêker) bêhna xwe fireh kirin
(lêker) bêhna xwe vekirin
(navdêr) bêhnberdan
(lêker) bêhn berdan
(lêker) bêhn dan
(navdêr) bêhndan
(rengdêr) bêhndayî
(rengdêr) bêhnfireh
(navdêr) bêhngirtin
(lêker) bêhn girtin
(lêker) bêhn hilanîn
(lêker) bêhn hilkêşan
(navdêr) bêhnketin
(lêker) bêhn ketin
(rengdêr) bêhnketî
(navdêr) bêhnkirin
(lêker) bêhn kirin
(rengdêr) bêhnkirî
(lêker) bêhn lê çikandin
(rengdêr) bêhnteng
(navdêr) bêhnvedan
(lêker) bêhn çikîn

Etîmolojî

Ji proto-îranî *beud-² (“bêhn kirin”), hevreha avestayî bus- (bêhn kirin), farisiya navîn boy-, parsî buy-, farisî û zazakî boye, soranî bon, osetî bud. Herwiha bûstan ji heman rehî ye.

Werger

tişta ku mirov bi poz anku difinê pê dihese

Aklanon: baho'
Albanî: erë → sq m
Almanî: Geruch → de n
Aramî: ריחא‎ n (rikha)
Arçî: ди
Aromanî: njurizmã m, anjurizmã m, aromã m
Astûrî: golor → ast n
Azerî: qoxu → az, iy → az
Baskî: usain
Başkîrî: еҫ (yeθ)
Belarusî: пах n (pax)
Bengalî: গন্ধ → bn (gôndh)
Bextiyarî: بو‎ (bu)
Bruneyî: bau
Bulgarî: миризма́ → bg m (mirizmá), ми́рис → bg n (míris)
Burmayî: အနံ့ → my (a.nam.)
Çeçenî: хьожа (ḥoža)
Çekî: vůně → cs m, zápach → cs n, pach → cs n
Çînî:
Kantonî: 味道 (mei⁶ dou⁶)

Dunganî: видо (vido)

Mandarînî: 味道 → zh (wèidao), 味兒 → zh (wèir), 氣味 → zh (qìwèi)
Danmarkî: lugt → da g
Endonezyayî: bau → id, aroma → id
Erebî: رَائِحَة‎ → ar m (rāʾiḥa), رِيحة‎ m (rīḥa)
Erebiya misrî: ريحة‎ m (rīḥa)

Erebiya hîcazî: ريحة‎ m (rīḥa)

Erebiya fasî: ريحة‎ m (rīḥa)

Erebiya başûrê şamê: ريحة‎ m (rīḥa)
Ermenî: հոտ → hy (hot)
Esperantoyî: odoro → eo
Estonî: lõhn
Evenî: унӈэ (unŋə); ӈо (ŋo)
Evenkî: унӈу (unŋu), ӈо (ŋo)
Farisî: بو‎ → fa (bu), بوی‎ → fa (buy)
Fatalukuyî: horon
Fînî: tuoksu → fi, haju → fi, katku → fi, käry → fi, kitku, lemu → fi, dunkkis, döfis → fi, löyhkä → fi, haisu → fi, aromi → fi
Fransî: odeur → fr m, parfum → fr n, goût → fr n
Galîsî: cheiro → gl n, cheirume n
Gotî: 𐌳𐌰𐌿𐌽𐍃 m (dauns)
Gujaratî: ગંધ (gandh)
Gurcî: სუნი (suni)
Hindî: गंध → hi m (gandh), बू → hi m (bū)
Holendî: geur → nl n, reuk → nl n, stank → nl n
Îbranî: רֵיחַ‎ → he n (réakh)
Îngilîziya kevn: stenċ n
Îngilîzî: smell → en
Îngriyî: haju, haiso, haisu
Îngûşî: хьаж (ḥaž)
Îrlendî: boladh n, bolaithe pj
Îtalî: odore → it
Îzlendî: lykt → is m
Japonî: 匂い → ja (におい, nioi)
Javayiya kevn: wangi
Javayî: ambu
Kannadayî: ಕಂಪು → kn (kampu)
Kapverdî: txeru, txere
Katalanî: olor → ca m, flaire → ca m
Kirgizî: жыт → ky (cıt)
Kîngalî: සුවඳ (suwaⁿda)
Koreyî: 냄새 → ko (naemsae)
Latgalî: smuords n
Latînî: odor n
Latviyayî: smarža m
Lawsî: ກິ່ນ → lo (kin)
Lezgînî: ни (ni)
Lîtwanî: kvapas n
Lombardî: odor
Makedonî: мирис n (miris), миризба m (mirizba)
Malayalamî: മണം → ml (maṇaṃ), ഗന്ധം → ml (gandhaṃ), വാസന → ml (vāsana)
Malezî: bau → ms
Maltayî: riħa m
Mançûyî: ᠸᠠ (wa)
Mansakayî: bao
Maorî: kakara, mōtuhi, konakona
Maranaoyî: baw
Maratî: वास n (vās)
Mbya guaraniyî: eakuã
Mecarî: szag → hu, illat → hu, bűz → hu
Misrî:

(sṯ)
Mongolî:
Kirîlî: үнэр → mn (üner)
Nepalî: गन्ध → ne (gandha)
Norwecî:
Norweciya bokmålî: lukt → no n an m

Norweciya nînorskî: lukt m
Oksîtanî: olor m
Oriyayî: ଗନ୍ଧ → or (gôndhô)
Oromoyî: xiraa
Oygurî: پۇراق‎ (puraq)
Ozbekî: hid → uz, boʻy → uz
Palî: gandha
Peştûyî: بوى‎ n (buy)
Plodîşî: Jeroch nt
Polonî: zapach → pl n, woń → pl m, pach → pl n
Portugalî: cheiro → pt n
Qazaxî: иіс (iıs)
Romanyayî: miros → ro nt
Rusî: за́пах → ru n (zápax), вонь → ru m (vonʹ), амбре́ → ru nt (ambrɛ́)
Sanskrîtî: गन्ध → sa n (gandha)
Santalî: ᱥᱳ (so)
Sicîlî: ciauru → scn n
Sirboxirwatî:
Kirîlî: ми̏рӣс n

Latînî: mȉrīs → sh n
Slovakî: vôňa m, pach n
Slovenî: vonj → sl m
Spanî: olor → es n
Swahîlî: harufu → sw
Swêdî: lukt → sv g
Tabasaranî: ниъ (niʾ)
Tacikî: бӯй → tg (büy)
Tamîlî: வாசனை → ta (vācaṉai)
Tausugî: hamut, bahu
Tayî: กลิ่น → th (glìn)
Telûgûyî: వాసన → te (vāsana)
Teterî: ис → tt (is)
Tetûmî: horon
Tirkî: koku → tr
Tirkmenî: ys
Tîbetî: དྲི་མ (dri ma)
Tokpisinî: smel
Toxarî B: were
Udî: ад (ad)
Urdûyî: بو‎ m (bū)
Ûkraynî: за́пах n (zápax), пах n (pax)
Viyetnamî: mùi → vi, hơi → vi
Volapûkî: smel → vo
Waxiyî: vui
Ximêrî: ក្លិន → km (klən)
Yagnobî: вуд
Yidîşî: שמעק‎ n (shmek)
Yûnanî: μυρωδιά → el m (myrodiá)
Kevn: ὀσμή m (osmḗ), ὀδμή m (odmḗ)
Zhuangî: feihdauh

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

nefes, hilm, henase

Afrîkansî: asemhaling
Albanî: frymëmarrje → sq
Almanî: Atmen → de nt, Atmung → de m
Aramiya nû ya asûrî: ܢܲܦ̮ܫܵܐ‎ n (nāfša)
Asamî: উশাহ (uxah), নিশাহ (nixah), উশাহ-নিশাহ (uxah-nixah)
Azerî: nəfəs → az, tənəffüs
Belarusî: дыха́нне nt (dyxánnje), узды́х n (uzdýx)
Belûçî: ساہ‎ (sáh), نپس‎ (napas)
Bengalî: দম → bn (dôm)
Bîkoliya naverast: hangos
Bulgarî: дишане → bg nt (dišane)
Çekî: dech → cs n, dýchání → cs nt
Çînî:
Mandarînî: 呼吸 → zh (hūxī), 氣息 (qìxī)
Endonezyayî: napas → id
Erebî: نَفَس‎ → ar n (nafas)
Ermenî: շնչառություն → hy (šnčʻaṙutʻyun)
Evenkî: эрин (ərin)
Farisî: نفس‎ → fa (nafas), دم‎ → fa (dam)
Fînî: hengitys → fi
Fransî: respiration → fr m
Galîsî: alento n, respiración → gl m, folgo n
Gurcî: სუნთქვა (suntkva)
Hindî: श्वास → hi m (śvās), साँस → hi m (sā̃s), दम → hi n (dam)
Holendî: ademhaling → nl m
Îngilîziya kevn: ǣþm n
Îngilîzî: breath → en
Îrlendî: anáil m
Îtalî: respiro → it n, lena → it m
Îzlendî: andi → is n
Japonî: 呼吸 → ja (こきゅう, kokyū)
Katalanî: respiració → ca m
Keçwayî: samay
Kirgizî: дем алуу → ky (dem aluu), дем тартуу → ky (dem tartuu), дем → ky (dem), ичке дем тартуу (içke dem tartuu), өмүр → ky (ömür), тиричилик → ky (tiriçilik), болмуш → ky (bolmuş), жашоо → ky (caşoo), турмуш → ky (turmuş), желдөө → ky (celdöö), рух → ky (ruh)
Koreyî: 숨 → ko (sum), 호흡 → ko (hoheup)
Latgalî: dvašuot
Latînî: spiritus n
Latviyayî: elpošana m, dvašošana m
Lîtwanî: kvėpavimas n
Luksembûrgî: Ootmung m
Makedonî: дишење nt (dišenje)
Malezî: nafas → ms
Mançûyî: ᡝᡵᡤᡝᠨ (ergen)
Manksî: ennal m
Maorî: manawa
Maratî: श्वास n (śvās)
Mecarî: légzés → hu
Nanayî: эриэн
Norwecî:
Norweciya bokmålî: pust n

Norweciya nînorskî: pust n
Oksîtanî: respiracion → oc m
Oriyayî: ପ୍ରାଣ → or (praṇô)
Oromoyî: hafuura
Osmanî: صولوق‎ (soluk), نفس‎ (nefes), دم‎ (dam)
Plodîşî: Odem n
Polonî: oddech → pl n, oddychanie → pl nt
Portugalî: respiração → pt
Romanyayî: respirație → ro
Rusî: дыха́ние → ru nt (dyxánije), вздох → ru n (vzdox)
Sanskrîtî: प्राण → sa n (prāṇa)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: да̏х n, ди́са̄ње nt

Latînî: dȁh → sh n, dísānje → sh nt
Slovakî: dýchanie nt
Slovenî: dih n, dihanje nt
Somalî: neef
Spanî: respiración → es m
Swêdî: andning → sv g
Tamîlî: மூச்சு → ta (mūccu)
Tausugî: napas
Telûgûyî: శ్వాస → te (śvāsa), ఊపిరి → te (ūpiri)
Tetûmî: nawan
Tirkî: nefes → tr
Ugarîtî: 𐎐𐎔𐎌 (npš)
Ûkraynî: диха́ння nt (dyxánnja), дих n (dyx)
Viyetnamî: hô hấp → vi
Weylsî: anadl → cy n an m
Yûnanî: αναπνοή → el m (anapnoḯ)
Kevn: πνοή m (pnoḗ)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

bîsk, kêlî, demeke kurt

Afrîkansî: oomblik → af
Albanî: moment → sq n, çast → sq n
Almanî: Augenblick → de n, Moment → de n, Zeitpunkt → de n
Almaniya bilind a navîn: ougenblick
Astûrî: momentu → ast n, instante n
Azerî: an → az, dəqiqə → az, ləhzə
Belarusî: хвілі́на m (xvilína), міг n (mih), імгне́нне nt (imhnjénnje), хвілі́нка m (xvilínka), мо́мант n (mómant)
Bengalî: মুহূর্ত (muhurtô)
Bulgarî: миг → bg n (mig), моме́нт → bg n (momént), мину́та → bg m (minúta)
Burmayî: ခဏ → my (hka.na.)
Çekî: okamžik → cs n, chvilka → cs m, moment → cs n
Çîçewayî: mphindi
Çînî:
Mandarînî: 時刻 → zh (shíkè), 瞬間 → zh (shùnjiān), 時候 → zh (shíhòu)
Danmarkî: øjeblik → da nt
Endonezyayî: saat → id
Erebî: لَحْظَة‎ m (laḥẓa), دَقِيقَة‎ → ar m (daqīqa), وَهْلَة‎ m (wahla)
Ermenî: պահ → hy (pah), մոմենտ → hy (moment)
Esperantoyî: momento → eo
Estonî: hetk, moment → et
Farisî: لحظه‎ → fa (lahze), دقیقه‎ → fa (daqiqe), دم‎ → fa (dam), آن‎ → fa (ân)
Ferî: løta m
Fînî: hetki → fi, hetkinen → fi, tuokio → fi
Fransî: instant → fr n, moment → fr n
Friyolî: moment n
Frîsî: tel g, eagenblik nt
Gaelîka skotî: greis m, mòmaid m, priobadh n
Galîsî: momento → gl n, instante → gl n, intre n
Gotî: 𐍃𐍄𐌹𐌺𐍃 n (stiks)
Gurcî: მომენტი (momenṭi), წუთი (c̣uti), მეყი (meq̇i), წამი → ka (c̣ami)
Hindî: पल → hi n (pal), क्षण → hi n (kṣaṇ)
Holendî: ogenblik → nl nt, moment → nl nt, oogwenk → nl n, tijdstip → nl m, tel → nl n
Îbranî: רֶגַע‎ → he n (réga')
Îdoyî: instanto → io
Îngilîziya kevn: bearhtmhwīl m, ēagan bearhtm n, ēagan beorht nt, handhwīl
Îngilîzî: moment → en (brief period of time)
Înterlîngua: momento
Îrlendî: nóiméad → ga n
Îtalî: momento → it n, attimo → it n
Îzlendî: augnablik → is nt
Japonî: 瞬間 → ja (しゅんかん, shunkan)
Katalanî: moment → ca n, instant → ca n
Kirgizî: момент (moment), учур → ky (uçur)
Koreyî: 순간 → ko (sun-gan)
Ladînî: mument n, momënt n
Latgalî: šaļts, šaļteņa, strēče, olpa

, punctum temporis

Latviyayî: moments nt, mirklis nt, brīdis nt
Lawsî: ບຶດດຽວ (bưt diāu), ບັດ (bat), ບຶດ (bưt)
Lîtwanî: akimirka m, momentas n
Luksembûrgî: Abléck n
Makedonî: моме́нт n (momént), миг n (mig)
Malezî: saat → ms
Maltayî: mument n
Mecarî: pillanat → hu
Mongolî:
Kirîlî: агшин → mn (agšin)
Norwecî:
Norwecî: øyeblikk → no nt

Norweciya nînorskî: augeblikk nt, augneblikk nt, augeblink n, augneblink n, augneblunk n
Oksîtanî: moment → oc n
Oygurî: پەيت‎ (peyt), مومىنت‎ (momint), دەقىقە‎ (deqiqe)
Ozbekî: daqiqa → uz, lahza → uz, moment → uz
Peştûyî: آن‎ → ps n (ān), اثنا‎ → ps m (asnã), شېبه‎ → ps m (šebá)
Polonî: chwila → pl m, moment → pl n
Portugalî: instante → pt n, momento → pt n
Qazaxî: сәт (sät), замат (zamat), лезде (lezde), сәтте (sätte)
Romancî: mument n, mumaint n
Romanyayî: moment → ro nt, clipă → ro nt
Rusî: моме́нт → ru n (momént), мгнове́ние → ru nt (mgnovénije), миг → ru n (mig), мину́та → ru m (minúta), мину́тка → ru m (minútka), мину́точка → ru m (minútočka)
Sanskrîtî: क्षण → sa n (kṣaṇa)
Sardînî: mamentu n, mementu n, momentu n
Sicîlî: mumentu n
Sirboxirwatî:
Kirîlî: тре̏н n, трену́так n, ча̏с n, ча̏сак n, хи̑п n, мо̀мент n

Latînî: trȅn → sh n, trenútak → sh n, čȁs → sh n, čȁsak → sh n, hȋp → sh n, mòment → sh n
Slovakî: okamžik nt, okamih nt, chvíľa nt, moment nt
Slovenî: trenutek → sl n
Spanî: momento → es n, ratito → es n, instante → es n
Swahîlî: kitambo 7 an 8, nukta → sw 9 an 10
Swêdî: momang → sv g, ögonblick → sv nt, moment → sv nt
Tacikî: лаҳза (lahza), дақиқа (daqiqa), дам (dam), он → tg (on)
Tagalogî: saglit → tl
Tayî: ครู่ → th (krûu), เดี๋ยว → th (dǐao)
Telûgûyî: క్షణము → te (kṣaṇamu), నిమిషము → te (nimiṣamu)
Teterî: мизгел → tt (mizgel)
Tirkî: an → tr, dakika → tr, moment → tr
Tirkmenî: pursat
Tîbetî: ཁྱུག་ཙམ་ཞིག (khyug tsam zhig)
Tokpisinî: liklik taim
Toxarî B: kṣāṃ, prentse
Urdûyî: لَمْحَہ‎ n (lamḥah), پَل‎ n (pal), دَم‎ n (dam)
Ûkraynî: моме́нт → uk n (momént), мить → uk m (mytʹ), хвили́на → uk m (xvylýna), хви́лька m (xvýlʹka), хвили́нка m (xvylýnka)
Venîsî: momento n, mumento n
Viyetnamî: chốc → vi, chốc lát → vi, giây lát → vi, khoảnh khắc → vi
Weylsî: eiliad → cy g
Ximêrî: ភ្លែត → km (phlɛɛt), ពេល → km (peil)
Yidîşî: אויגנבליק‎ → yi n (oygnblik), מאָמענט‎ n (moment), רגע‎ n (rege)
Yûnanî: στιγμή → el m (stigmí)
Kevn: στιγμή m (stigmḗ)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

bêhnvedan, îstirahet

Almanî: Pause → de m
Belarusî: па́ўза m (páŭza), перапы́нак n (pjerapýnak), прэ́рва m (prérva)
Bulgarî: па́уза → bg m (páuza), междуча́сие → bg nt (meždučásie)
Çekî: přestávka → cs m, pauza → cs m
Çînî:
Mandarînî: 停頓 (tíngdùn), 暫停 → zh (zàntíng)
Danmarkî: pause → da g
Erebî: تَوَقُّف‎ n (tawaqquf), وَقْف‎ n (waqf)
Ermenî: դադար → hy (dadar)
Esperantoyî: paŭzo
Estonî: paus
Fînî: pysähdys → fi, tauko → fi, keskeytys → fi, väliaika → fi, lepoaika, katko → fi
Fransî: pause → fr m
Gurcî: შესვენება (šesveneba), პაუზა (ṗauza)
Holendî: pauze → nl g
Îbranî: אתנח‎ (etnah)
Îdoyî: pauzo → io
Îngilîzî: pause → en
Îngriyî: piätös
Îtalî: pausa → it m
Japonî: 休止 → ja (きゅうし, kyūshi), 中断 → ja (ちゅうだん, chūdan), 休憩 → ja (きゅうけい, kyūkei)
Katalanî: pausa → ca m
Koreyî: 멈춤 (meomchum), 휴지 → ko (hyuji), 휴게 → ko (hyuge)
Latînî: pausa m
Latviyayî: pārtraukums n
Lîtwanî: pauzė m
Makedonî: пауза m (pauza)
Malezî: jeda → ms
Maorî: whakamatuatanga, okiokinga
Mecarî: szünet → hu
Norwecî:
Norweciya bokmålî: pause → no m
Polonî: pauza → pl m, przerwa → pl m
Portugalî: pausa → pt m
Romanyayî: pauză → ro m
Rusî: па́уза → ru m (páuza), остано́вка → ru m (ostanóvka), переды́шка → ru m (peredýška), переры́в → ru n (pererýv)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: ста̑нка m, о̀дмор n, па̀уза m

Latînî: stȃnka → sh m, òdmor → sh n, pàuza → sh m
Slovakî: prestávka m, pauza m
Slovenî: pavza m, odmor n
Spanî: pausa → es m
Swêdî: paus → sv g, vila → sv g
Tirkî: mola → tr, teneffüs → tr, paydos → tr
Toxarî B: mauki
Ûkraynî: па́уза m (páuza), па́вза → uk m (pávza), пере́рва m (perérva)
Weylsî: saib n
Yûnanî: παύση → el m (páfsi)
Kevn: παῦσις m (paûsis)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.