Кеня

Кеняӧн шуӧны кык пӧлӧс лэбачӧс. Ӧтиыс (латин Garrulus glandarius; рочӧн сойка)) чавкан ыджда, а мӧдыс (латин Perisoreus infaustus; рочӧн кукша)) – ичӧтджык.

Ыджда да рӧм

Ыджыд кенялӧн сьӧктаыс овлывлӧ 197 граммӧдз. Гӧныс кельыдперкаль рӧма. Кузиник бӧжыс сьӧд, увдорыс да вевдорыс еджыд. Вом пельӧссяньыс тӧдчӧ ус модаа сьӧд визь. А ичӧтик мича «рӧмпӧштаныс» кыкнан бордъяс кельыдлӧзов. Юр вылас эм вомӧна визьяса ичӧтик туг. Лэбалӧ сьӧкыдпырысь, борднас частӧ шенасигтырйи.

Ичӧт кенялӧн сьӧктаыс сӧмын 97 грамм. Вывтырыс 31 сантиметр кузьта. Гӧныс пушыд да небыд, бордйыс дженьыд да паськыд. Кузь бӧжыс гӧгрӧс пома. Юрыс да синмыс пемыдруд рӧма. Кынӧм улыс, бордйыс да бӧжыс гӧрдов. Чӧв олысь лэбач, шыасьлывлӧ шочиника.

Паськалӧм

Кеняяс – вӧрса лэбачьяс, эрдъяс вылӧ да кушинъясӧ пӧшти оз петавлыны. Нэм чӧжыс олӧны пыр ӧтилаын, медсясӧ ньыв пуа-козъяинъясын. Сӧмын ыджыд кеняяслӧн кутшӧмкӧ юкӧн тӧвнас вешйывлӧ рытыв-лунвывланьӧ.

Оласног да сёян

Катша-рака моз жӧ быдтор сёйысь тылабордаяс. Арнас да тӧвнас кокалӧны пелысьлысь да тусяпулысь вотӧссӧ. Радейтӧны чӧсмасьны быдсяма гагнас да налӧн номыръясӧн. Гожӧмнас дзерӧдӧны посни кайясӧс. Позъяс пырӧмӧн кокалӧны налысь колькъяссӧ да кайпиянсӧ. Уськӧдчывлӧны и шыръяс вылӧ. Чукӧртӧны быдмӧгъяслысь кӧйдыссӧ да тӧв кежлӧ дзеблалӧны нитш улӧ да пу горсъясӧ. Бӧрыннас, кӧдзыдъяс дырйи, ассьыныс дзеблалӧмторъяссӧ кокньыда аддзӧны весиг джуджыд лым улысь.

Кеняяс – колана лэбачьяс, вайӧны уна буртор вӧр-валы, лёк вӧчысь гагъясӧс бырӧдӧны да. Но кыйсьысьяс найӧс мустӧмтӧны, сы вӧсна мый пӧткӧдчӧны налькъясӧ шедӧм кыйдӧсӧн, а сідзжӧ кокалӧны лэчьясӧ веськалӧм сьӧлаясӧс. А ыджыд кеня, мыйӧн казялас мортлысь локтӧмсӧ, ылісянь на заводитас чирзыны да аслас горзӧмнас шызьӧдас вӧрсӧ и васӧ. Та бӧрын колана пӧтка дінад гусьӧнтӧ сэсся он нин сибӧдчы.

Поздйысьӧм

Позъяснысӧ вӧчӧны пуяс вылӧ, налӧн сук лапъяс пӧвстӧ, дзик пучер бердас – тыдавтӧминӧ. Весиг зэв сюсь синма мортлы сьӧкыд казявны татшӧм позтӧ. Тэчӧны найӧс небыдик ув-вожйысь да ройысь. Пӧжны пуктӧны вит-ö-квайт кольк, найӧ вежов рӧма сьӧд чутъясаӧсь. Позъяс пукалӧны чеччывтӧг кык вежонысь дырджык. Ыджыд кенялӧн пияныс позсӧ эновтӧны 20 лун бӧрын, а ичӧтыслӧн тӧлысьӧн-джынйӧн мысти.

Рӧдвуж кыв вылын

Лэбачыслӧн нимыс абу зэв важся. Миян моз кеняӧн шуӧны нӧшта сӧмын перымса комияс. Мукӧд финн-йӧгра войтыр тайӧ кывсӧ оз тӧдны и быдӧн на пиысь нимтӧ ас ногыс: удмуртъяслӧн – пекшал, марилӧн – купшульӧ, мордвалӧн – пиже чевача.

Ӧшмӧс

Ракин А.Н. Кеня // Би кинь, 2010. – 1 №.