Ara

Haec pagina de loco sacrificali narrat. Si constellationem quaeris, vide Ara (sidus).

Ara (-ae, f.) vel altaria (-orum, n.) vel, recentiore Latinitate, altare vel altar (Graece βωμός) est quilibet locus in quo dona sicut sacrificia vel proposita religiosa fiunt. Arae usitate in aediculis, templis antiquis, templis Christianis, et aliis venerationis locis inveniuntur. Hodie praecipue in Christianitate, Buddhismo, Hinduismo, Shinto, Taoismo, Neopaganismo, et Magica Caerimoniali videntur. Iudaismus aras habuit usque Templum Secundum destructum. Multae religiones etiam aris utebantur, inter quas religiones Graeca, Romana, et Viccinga.

Etymologia

In lingua Latina aetatis aureae, vocabulum usitatum erat ara, ‘altaria’ (n. pl.) vel ‘aram altam’ significans. Formae posteriores fuerunt altare (saeculum 1), altārium (saeculum 2), altar (initium saeculi 5), altaris (saeculum 6).^[1]

In iure canonico Ecclesiae Catholicae

In lingua Latina Ecclesiae Catholicae, vocabulum singulare altare (haud classicum) in locum “arae” gradatim substituebatur. Ex Can. 1235: "Altare fixum dicitur, si ita exstruatur ut cum pavimento cohaereat ideoque amoveri nequeat; mobile vero, si transferri possit."

Codex Iuris Canonici statuit etiam:

Expedit in omni ecclesia altare fixum inesse; ceteris vero in locis, sacris celebrationibus destinatis, altare fixum vel mobile.

In Institutione Generali Missalis Romani (ed. tertia) inveniuntur inter alia haec praecepta:

"300. Altare tum fixum tum mobile iuxta ritum in Pontificali Romano descriptum dedicetur; altare tamen mobile potest tantum benedici."
"301. Iuxta traditum Ecclesiae morem et significationem, mensa altaris fixi sit lapidea"
"302. Usus deponendi sub altari dedicando reliquias Sanctorum, etsi non Martyrum, opportune servetur"

Ritus

altare complecti: Ritus ad fidem faciendam (Chron. Mont. Ser. an. 1126)
altare denudare: Ritus in ecclesia Latina, qui in feria quinta magnae hebdomadis, ad indicandam nuditatem Christi exercetur (Alcuinus, De div. off. cap. de coena dom.)

Altare maius

Altare maius^[2] est altare principale loco superiore in apside, in ecclesiis perantiquis (Basilica Vaticana, Ecclesia Sancti Sepulcri) etiam supra confessione sive sepulcro sanctorum collocatum.

Altare maius ab altaribus lateralibus^[3], quae iam a tempore Constantini I imperatoris in ecclesiis maioribus constituta sunt, distinguendum est. In ecclesiis cum lectorio etiam altare ante lectorium positum erat, saepe Sanctae Cruci dedicatum.

In ecclesiis Lutheranis post reformationem altare maius retentum, altaria lateralia autem, quod superflua videbantur, amota sunt.

In Ecclesia Catholica Romana multis in aedibus post Concilium Vaticanum Secundum altaria versus populum posita sunt. Altaria maiora aut remota aut ornamenta in abside retenta sunt; tabernaculum altaris maioris interdum in usu manebat.