Cleon

Cleon (mortuus ad Amphipolim 422 a.C.n.) fuit demagogus et strategus Atheniensis qui Pericle mortuo cives suos ad bellum contra Lacedaemonios maxime instigabat. Artifex coriarius erat, quod Aristophanes in Equitibus persaepe iocose memorabat. Ad fastigium gloriae suae anno 425 a.C.n. pervenit cum, scientia militari strategi Demosthenis fretus, hoplitas Spartanos in insula Sphacteria circumclusos ad deditionem coegit. Imperitiam suam in rebus militaribus manifestam mox fecit, cum ad Amphipolim oppugnandam 422 a.C.n. missus essetː multo inferiore exercitu victus sua negligentia et Brasidae praestantiore ingenio turpiter periit postquam sescentos optimos milites amisit. Anno sequenti Pax Niciae facta est. Cleonis magniloquentia et bellicositas ab Aristophane in comoediis irridebatur. Ipse Thucydides in Historiis eum ridiculum faciebat (odisse eum putatur quia dicendi facultate ad suum exsilium aliquid contulisse videtur).

Cleon et Aristophanes

Iam in comoedia deperdita anno 426 a.C.n. acta et Babylonii inscripta Aristophanes Cleonem vituperabat^[1] et eum repetundarum accusabat^[2]. Quocirca, si quidem poetae credimus, Cleon eum in consilium quingentorum (βουλή) arcessivit quod coram peregrinis hominibus Athenas Dionysiis venientibus instituta civitatis derisisset^[3]. E quo tempore inimicitia in dies crescebat et comoedia Equites (424 a.C.n.) tota adversus Cleonem directa est. Sub persona Paphlagonis, Demi (hoc est Populi) servi, facile adgnoscitur Cleonː nam ille servus blanditiis et mendaciis sibi dominum Populum conciliavit ceterosque servos terret. Aristophanes eum furem, violentum, praevaricantem, incultum, sibi soli consulentem ostendit. At oraculum quoddam ab homine adhuc nequiore, botulario quodam, Cleonem e regno expulsum iri praedicabatː e quo certamen comicum politicae nequitiae oritur. Praeterea poeta demagogo ignobilem originem obiicit (multi ioci ad coriariorum artificium spectant)ː nam priores populi duces, ut Miltiades et Pericles, nobilissimis et antiquissimis gentibus nati erant praeter tamen Themistoclem quem sibi ut exemplum Cleon vindicabat^[4]. Et recentem gloriam victoriae Pylanae et Lacedaemoniorum hoplitarum captorum Cleonem Demostheni apud populum dolo subripuisse contendebat^[5].

Cleon stipendium civium e quibus popularia iudicia constabant ad tres obolos auxerat (hoc est hemidrachmam). Quod decretum ab Aristophane in Vespis (322 a.C.n.) vituperatur, ubi seni Philocleoni ("Cleonis amico"), iudicandi cupiditati addicto, opponitur Bdelycleon ("Cleonis inimicus"), filius eius. Et vespae chori sunt iudices Athenienses et Philocleonis comites qui triobolii quaerendi gratia stilo suo demagogorum iussu omnes pungunt^[6].

Notae

↑ Acharnenses 378
↑ Acharnenses 6.
↑ Sic scholiastes ad locum.
↑ Equites 811-5.
↑ Versus 61-64, 391-4, 844-6.
↑ Versus 1112-3 (chorus)ː ἔς τε τὴν ἄλλην δίαιτάν ἐσμεν εὐπορώτατοι. πάντα γὰρ κεντοῦμεν ἄνδρα κἀκπορίζομεν βίον = "... Quod ad reliquam vitam pertinet ingeniosissimi sumusː omnes pungimus atque ita victum nobis paramus".

Fontes

Aristoteles, De republica Atheniensium 28.3 et Ars Rhetorica III.8.1(1408b).
Cicero, Brutus 28
Thucydides, libro quarto De bello Peloponnesiaco 27-41 necnon libro quinto 2-11.
Aristophanes, Acharnenses et Equites et Vespae, cf etiam Nubes 549-550 et 581-594 et Pax 47-49, 268-273, 641-656 et Ranae 568-78.
Plutarchus, Pericles 33.8 et Nicias passim cap.2-12, imprimis tamen 8.6.

Plura legere si cupis

Latine

H. Hauser. De Cleone demagogo. Pictavii, 1892 Recensio critica
C.F. Hermann, Additamenta ad disputationes de persona Niciae apud Aristophanem et De iniuriis Aristophanis a Cleone illatis, Bonnae, 1842
Paul Schwieger, De Cleone Atheniensi ..., Gottingae, 1873
Christianus Ianus Lussanet de la Sablonière, Specimen historicum inaugurale de Cleone Demagogo, Hagae comitis, 1852
Friedrich Voswinkel, De Cleone demagogo, Bonnae, 1847

Barbare

Daniel Babut, "L'épisode de Pylos-Sphactérie chez Thucydide : l'agencement du récit et les intentions de l'historien", MOM Éditions, 1994ː 641-661
F. Bourriot, "La Famille et le milieu social de Cléon", Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte, 1982ː 404-435
W. Robert Connor, The New Politicians of Fifth-Century Athens, Princeton University Press, 1971 Recensio critica Nonnullae paginae apud Guglum librorum
Edith Foster, "Aristophanes’ Cleon and post-Peloponnesian war Athenians: denunciations in Thucydides", Histos Supplement 6 (2017)ː 129–52
David Konstan, "The Politics of Aristophanes' Wasps", Transactions of the American Philological Association (1974-2014), 1985ː 27-46
Philippe Lafargue, Cléon : le guerrier d'Athéna, Burdigalae, Ausonius, 2013 Recensio critica
Gottfried Mader, "Demagogic Style and Historical Method", Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric, 2017ː 1-23
Anastasios Nikolaidis,"Revisiting the Pylos Episode and Thucydides' 'Bias' against Cleon", Classica et Mediaevalia, 2020.
Vittorio Saldutti, Cleone un politico ateniese, Bari, Edipuglia, 2014.
Mariana Franco San Román, "La voz y el silencio: la hegemonía en la representación de Cleón en las Historiae de Tucídides", Synthesis, 2021.
María Jimena Schere, "Los alcances de la crítica contra la justicia ateniense en la comedia Avispas de Aristófanes = The scope of the critique against the Athenian justice in Aristophanes' Wasps", Circe de clásicos y moderno, 2012ː 45-57
F. Melian Stawell, "Pericles and Cleon in Thucydides", The Classical Quarterly,1908ː 41-46
Noémie Villacèque, "Cléon, le paradigme du démagogue" in Spectateurs de paroles ! : délibération démocratique et théâtre à Athènes à l'époque classique, Presses universitaires de Rennes, 2013ː 233-260.

Arthur Geoffrey Woodhead, "Thucydides' Portrait of Cleon". Mnemosyne 1960ː 289–317

Nexus externi

Cleon apud Livium.org

[1] Acharnenses 378

[2] Acharnenses 6.

[3] Sic scholiastes ad locum.

[4] Equites 811-5.

[5] Versus 61-64, 391-4, 844-6.

[6] Versus 1112-3 (chorus)ː ἔς τε τὴν ἄλλην δίαιτάν ἐσμεν εὐπορώτατοι. πάντα γὰρ κεντοῦμεν ἄνδρα κἀκπορίζομεν βίον = "... Quod ad reliquam vitam pertinet ingeniosissimi sumusː omnes pungimus atque ita victum nobis paramus".

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]