Baryon
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Sint-Joasters. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
E baryon is e subatomair deilke det besteit oet drie quarks; bekandje veurbiljer hievan zint e proton en e neutron.
Baryone versjille van de mesone die bestaont oet eine quark en 'nen antiquark. De baryone en de mesone vörme same de femielje van de hadrone, 'n vergaoring van deilkes die oet quarks bestaont (loos quarks lieke neet veur te kómme). Baryone zint fermione en vóldoont aan 't oetsloetingsprincipe van Pauli. Mesone daotaenge zint bosone.
Aangezeen baryone zint opgeboedj oet quarks numme ze deil aan de sterke kaenkraf, in taengestèlling tót leptone, die neet oet quarks bestaont. De bekandjste baryone zint de protone en de neutrone, die same 't grótste deil van de massa van de zichbaar materie in 't hièlal vörme, dewiel elektrone, de angere wichtige kómponentj van atoame, leptone zint. Eder baryon haet e corresponderendj antideilke, wobie de quarks sumpelewaeg zint vervange door häör antiquarks. E proton besteit beveurbeildj oet twiè upquarks en einen downquark en 't antideilke, antiproton, besteit oet twieë antiupquarks en einen antidownquark.
| Fysische deilkes | |
|---|---|
| Atomair deilkes: | Molecuul ∙ Atoom ∙ Ion |
| Subatomair deilkes: | Nucleon ∙ Atoomkaer |
| Bosone: | Foton ∙ Gluon ∙ W-boson ∙ Z-boson ∙ Higgsboson ∙ Graviton ∙ Kaön ∙ Pion ∙ Meson |
| Fermione: | Quark ∙ Lepton ∙ Neutrino ∙ Elektron ∙ Positron ∙ Muon ∙ Tau ∙ Proton ∙ Neutron ∙ Baryon |