Herstal

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Liegking Herstal in de provincie Luuk

Knooppeunt Haut-Sarts

Herstal (Waals: Hèsta) is 'n gemèngde die langs de Maas in de provincie Luuk óp 't Belsj liekt. Herstal makt deel oet van de agglomeratie Luuk, die 600.000 inwoners haat. Bie de gemèngde hure ooch de kerne Milmort, Vottem en e deel van de vreuger gemèngde Liers. 't Aander deel hurt bie Juprelle. Herstal is riek an industrie, o.m. de FN, kreegwapefabriek, beejt werkgelegenheed an de lokaal bevolking.

Herstal liekt an 'n aantal belangrieke knooppeunte van ottosjnelwaeg, die nao Brussel, Name, Bastogne, Antwerpe, Hasselt, Luuk, Aoke en Mesjtreech lope.

Historie

D'r gówwe ieëw van Merovingers en Karolingers

De liegking langs de Maas en de plaatsjeleke brónne makde dat d'r regio al bewónd waor in d'r viefde ieëw v. Chr. Roond 't èng van 't Romeins Riek en 't begin van de Merovingische periode waoërt 't gehuch 'n versjterkde vesting mèt d'r naam Héristal. D'r belangriekste verbeendingswaeëg tösje Tongere en Aoke sjtook hie de Maas över. Waarsjienlek sjtook me över mèt e vaer nao Jupille, dat an d'r överkaant liekt.

Monument to Charlemagne, Liège, Louis Jéhotte, sculptor, 1867

In d'r zaeëvende ieëw goof Héristal ziene naam an de familie die de Karolingische dynastie sjtichde: Pepijn van Héristal. E waor d'r vader van Karel Martel dae d'r groeëtvader waor van Karel d'r Groeëte. Dae verlag zieng hoofdresidentie nao Aoke en trók va palts nao palts in zie immens groeët riek.

Middelieëwe bies noe

Herstal waor e deel van 't hertogdom va Lotharinge en waoërt an 't èng van d'r twelfde ieëw deel van 't hertogdom Brabant. Ooch al loog Herstal kórt bie Luuk, 't makde gèèn deel oet van 't preensbisdom Luuk bies 1740, wie d'r preensbisjop Georges-Louis de Berghes 't gól van Frederick II va Pruse. In dae tied sjtóng de sjtad bekaand öm häör capabel ambachtsluuj: póttebakkers, hoefsjmidse en klókkemaeekers.

In d'r 19de ieëw waoërt Herstal de sjtad va kaole en sjtaal. Waeltberoemd waoërt Herstal dör de sjtichting van de FN in 1889. Va 1902 bies 1962 waoërte hie, naeve kreegswapens, ooch motorfietse en otto's gemakd.

Op 7 augustus 1914, bie 't begin van d'r Örsjte Waeltkreeg en de invasie van de Duutsjers waoërte 27 burgers geëxecuteerd en 10 hoezer verwoest.

Nao d'r Twiede Waeltkreeg sjtortde d'r kaole- en metaalsector inèè, oeëdör de werkloosheed oongekande proporties aa-noom. Allewiel hersjtèlt de Herstalse economie wer. D'r zeunt mieë wie 200 bedrieve gevestigd, oeë-oonder Techspace, dat precisieoonderdele makt vör European Space Agency's Ariane-rekèt.

Bekiekenswaeërd

Lovinfosse-hoes

• E museum, oonderbrach in 't Lovinfosse-hoes oet 1664 in Maaslandse Renaissance, tuuënt artifacte oet de prehistorie en de Gallo-Romeinse periode, 'n Frankische begraafplaatsj. 't Museum haat ooch 'n collectie industrieel erfgood.
• D'r Pippijn Toeëre (“Tour Pépin”)

Beroemde bewoners

• Pippijn va Herstal, (635 of 640-714)
• Karel Martel, (686-741)
• Karel d'r Groeëte,(742 of 747-814, oonzekker oeë en wienieë heë precies gebore is)
• John Browning, VS oontwerper va vuurwapens (1855-1926)
• José Happart, Belzje politicus
• Jean-Marie Happart, Belzje politicus

Externe leenk

• Website van de gemèngde