Halloween

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Halloween ies 'n fiès, dat gevierd weurt op de veuraovend van Allerheilige, op 31 oktober. Vreuger woort deze daag in 't Ingelsj aangegeve es 'All Hallow Even', en dat ies 'n paar hónderd jaor truuk ingekort tot 'Halloween'. 'Hallow' ies 'n verouderd Ingelsj woord veur 'heilig' of 'heilige'.

Historie

In de Iers-Keltische kalender begoes 't jaor op 1 november, dus 31 oktober waor oudjaor. De ougs waor binne, 't ziègood veur 't kómmend jaor laog vaerdig, dus noe waor d'r tied veur 'ne vriejen daag. 't Keltische nuuj jaor of Samhain (zèk Saun) ies 't Ierse woord veur november. Ouch geluifde de Kelte dat op daen daag de geiste van alle gestorve luuj van 't aafgeloupe jaor truuk zouwe kómme um te probere e levend lief in bezit te numme veur 't kómmend jaor.

In Ingeland woort Halloween veural door de Kelte gevierd. De geiste die oet doaje zouwe verrieze, woorte aangetrokke door ete veur hun vaerdig te zètte veur de deure. Um koaj geiste aaf te zjwere droge de Kelte maskes.
Vergeliekbaar waor de traditie van Allerzièle, op 2 november. Doe ginge in loemele verkleide christene bedelentaere langs de hoezer veur broad en krènte (zièlecake). Veur eder braod belaofde zie te baeje veur de gesjtorve familieleje, zoadat dees vlotter in de hemel zouwe kómme. 't "Trick or Treat"-sjpel sjtamp hie waarsjienlik vanaaf.

Viering

De viering van Halloween ies in de 19e ièw door Ierse immigranten nao Amerika mètgenómme. Halloween weurt veural in Ierland, Groat-Brittannië, Amerika en Canada gevierd. Op 31 oktober verkleie de kinger ziech en goont in d'n duuster langs de deure in de buurt en belle aan woa verseringe sjtoon zoa es pompoene en brennende keertse of leechskes. Ze rope dan: "Trick or treat" in de houp van de beweunersj get lekkersj te kriege. Kriege ze geine sjloek (treat) dan zölle ze tricks (kattekoad) oethole. De geweunte um pompoene es lampion of es keertsedrager toe te passe, zeen veer ouch in de Limburgse traditie van oetgehaolde krote die mèt de fièste van Sint Maarten en Driekeuninge gebruuk were. Keertsleech zou koaj geiste en gevaor aafwere.

De lètste jaore were ouch complete Halloweenfièste, Halloweenwandelinge, Halloween in de berg (b.v in de grotte van Sint-Pieter in Mestreech) en Halloweenmuziekfestivals georganiseerd. In Nederland en Belsj weurt 'r ummer miè aandach aan gegeve.

In Wallonië en saer 2009 ouch in Zittert goon ze op daen daag langs de deure, in Vlaandere en in de res van Nederland gebeurt dat neet. In de lètste sjtreke hèlt me allein fièste en verseert de hoezer.