Pony

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Dit artikel geit euver de peerdssoort; veur de meneer um de haor te drage zuug Ponnie (haor).

E peerd en 'ne pony. Boete 't euverdudelek versjèl in umvaank zuut me bij 't klei peerdsje ouch aander typische ponytrèkke: de sterke bouw en de diechte behaoring.

'ne Pony (oetspraok [po:ni] of [pɔni], de ierste liekent 't bèste op de Ingelse oetspraok) is e klei peerd wat huurt bij n'importe welk peerdsras wat veur pony doorgeit. Euver 't algemein weure peerd tot 1 meter 47 zoe geneump, meh 't gief väöl oetzunderinge. Boete de lengde is ouch de bouw vaan 't ras vaan belaank. Peerd die neet binne de definitie vaan pony valle, weure gewoen peerd geneump; dit kin tot vreem oetspraoke leie wie 'dit is geine pony, meh e peerd'. Toch kump zjus de pony, neet 't groet peerd, korter bij 't typ vaan 't wèld oerpeerd: heer is sterk en kin good tege kaw. Pony's weure of woorte in versjèllende deile vaan de wereld ingezat en las- en trèkpeerd, meh allewijl veural es rijpeerd veur kinder wie ouch (haafverwèlderd) veur natuurbehier.

Etymologie

't Woord pony is geliend oet 't Ingels, wat 't zelf oet 't Sjots heet. Dees taol heet 't dinkelek aofgeleid vaan 't Aajdfrans poulenet, wat 'veule' beteikent, meh ouch 't Gaelisch ponaidh 'peerdsje' huurt tot de meugelekhede.

Definitie

De Falabella, mèt de proporties vaan e peerd, is geinen echte pony.

In väöl competities is 'ne pony e peerd mèt 'ne sjófhuugde tot 147 centimeter of 14,2 han. Bij de FEI ligk de grens op 148 centimeter zoonder hoofiezers en 149 mèt; eventueel kin de grens twie centimeter weure opgerek es dat nujeg is. Inkel peerdssporte höbbe gans aander maote: zoe neump in de mensport peerd tot 158 centimeter nog pony's. Dèks weure pony's in drei klasse verdeild: klein (tot 1 meter 30), middelgroet (tot 1 meter 40) en groet (bove 1 meter 40). Sommege klein pony's höbbe 'n sjófhuugde vaan väöl minder es 1 meter 30: de Shetlander mèt maximaol 1 meter 7.

Sommege peerd vaan minder es 147 centimeter weure gein pony's geneump. Zoe zien sommege Arabische volblode minder groet, meh dat maak neet oet veur hun classificatie. Ouch Ieslanders, Fjordepeerd en Mongoolse peerd gelle in de taol vaan hun die demèt umgoon neet es pony's, allewel tot ze wel zoe oetzien. Bezunder raanke miniatuurpeerd, die de typische bouw vaan 'ne pony misse, mage ouch gein pony's weure geneump. Zoe is de falabella gewoen e peerd, al is 'r nog zoe klein. Dat wèlt evels neet zègke tot pony's ummer groof gebouwd en diech behaord mote zien.

Aon d'n aandere kant weure ouch dèks groeter peerd wel pony's geneump. De Welsh pony besteit in versjèllende gruutdeklasse, boevaan de groetste (sectie D) bove de ponyhuugde oetkump. Ouch de Connemarapony weurt wel ins groeter. De peerd die me veur polo gebruuk weure soms (zeker in 't Ingels) polopony's geneump. Indiaone in de VS spreke in 't Ingels ouch dèks euver pony's es ze hun eige peerd meine, allewel tot de mieste vaan hun peerd - die aofstamme vaan de mustangs - dao te groet veur zien. Zjus zoeget waor aon de hand mèt de Pony Expres, d'n Amerikaanse ruterposdeens, boe allein peerd in lepe (pony's zouwe daoveur ouch neet gesjik zien: die drage geine ruter mèt poszak en loupe minder hel).

Lui die neet mèt peerd vertrojd zien, zouwe veules veur pony's kinne aonzien. Neet-volgreujde peerd höbbe evels väöl langer bein en e dun lief; dewijl pony's zjus fors zien.

Kinmerke

Exterieur

Fellpony

De Welsh pony (hei 'ne sjummel oet sectie A, 't kleinste slaag) heet dudelek wermbloodkarakteristieke.

Boete de stekmaot herkint me pony's ouch aon aander karakteristieke: e robuus, gespierd lief, zwoer kneuk, 'ne roonde vörm en oetstekende ribbe. De bein zien nao verhajding sterker. Ze höbbe sterke hove en e zwoerder haorkleid, wat me in 't bezunder zuut in de dikke maone. In veredelde rasse, die in 't bezunder es rijpeerd zien gemeind, zien dees kinmerke minder oetgesproke.

Pony's kinne good tege lieg temperature: me kin ze gans 't jaor boete laote stoon. Ouch kinne ze euverleve op relatief wieneg ete: pony's höbbe euver 't algemein relatief (gemete nao gewiech) haaf zoeväöl häöi nujeg es peerd. Dit kump ze good oet in sjeersbegreujd gebeed wie de Shetlandeilen en de steppe. Ze weure evels wel snelder hoofbevaange en kriege ouch ieder 't syndroom vaan Cushing. Wijer weure ze neet zoe gaw kraank. Euverveujing leit wel ins tot hyperlipemie.

Karakter

Pony's zien euver 't algemein rösteg, leef vaan natuur en intelligent, meh kinne ouch köpseg zien. Me moot ze good weite te traine veur ze mèt lui te doen umgoon.

Rasse

Zuug ouch: Lies vaan peerdsrasse

't Aontal ponyrasse is hiel groet; aofhenkelek vaan 't criterium euvertröf dit aontal zelfs de gewoen peerdsrasse.

Historie

De konik, e primitief peerdsras wat sterk op de tarpan liekent, heet väöl ponytrèkke.

De pony heet gein einvörmege historie; ze höbbe genetisch niks gemein wat gewoen peerd neet höbbe. Wie gezag liekende de oerpeerd (tarpans, Przewalskipeerd) op pony's; pony's gief 't dus feitelek al sinds de domesticatie vaan 't peerd. De ierste pony's waore landrasse: rasse die minder door minseleke fok es wel door natuurleke selectie binne de door lui gesjaope umgeving zien gevörmp.

De rasse woorte veural ingezat in gebeed boe 't 's winters kaajd of kil kin weure: Groet-Brittannië, Scandinavië, Oos-Europa en Centraol-Azië. Ze deende dao neet es rijdier meh zeker wel es trèkdier en lasdier. Mèt de Industrieel Revolutie woorte ze ouch in de kojl gebruuk, um kerekes mèt kole te trèkke. Ze bleve iewelaank gooddeils oonveranderd, tot me in de negentienden iew sommege rasse góng veredele. Zoe oontstoonte pony's die me es rijdier kin gebruke. Mèt de opkoms vaan 't recreatief peerdrije oonder kinder in d'n twintegsten iew begós me de bieste euveral te zien.

Inzèt

De mies indrökwèkkende prestaties lievere pony's es trèkdiere: de laste die ze trèkke koume in de buurt bij die gewoen trèkpeerd aonkinne. Somme rasse lök 't, tot meer es veer kier hun eige gewiech te trèkke. Ouch es lasdier (dus mèt 't gewiech op 't lief) kinne ze väöl aon. Es rijdier weure ze, wie gezag, veural veur kinder touwgepas. Zelfs de kleinste rasse, wie de Shetlander, kinne door klein kinder weure berijd; op groeter rasse zuut me ouch wel ins volwassene rije. Um hun oethawwingsvermoge gebruuk me ze gere bij 't langenaofstandsrije. Pony's weure in versjèllende sportdisciplines gebruuk, vaan rensport euver springsport en Westernrije tot mensport. Miestal gebäört dat in speciaol klasse (dat wèlt zègke concourse allein veur pony's, dèks allein veur ei bepaold ras), meh soms ouch in de regulier competitie. Zoe deeg in 1968 'ne pony, Stoller, mèt aon de Olympische Speule (bij 't springe).

Bron

Dit artikel is gebaseerd op, meh neet lètterlek vertaold oet, 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in dees versie.