Tèkstiel

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Saorte tèkstiel

Tèkstiel is litterlik "alt det gewaoven is gewaore". 't Waord woort aafgeleidj van 't Letiense "texere", det weve beteikentj. De tèkstielprodukte wie die vreuger in 'n manufactuur woorte gewaove, neump me ouch manufacture.

In 't modern spraokgebroek wuuertj tèkstiel väöl rumer gebroek: tèkstiel is e matterjaal, det besteitj oet filamente (ènjloeaze dräöj) of vezele (kórte stökskes draod). Tèkstiel is praktisch ummer vervormbaar en kan ein-, twieë- of driedemensioneel zeen.

De samehang in 't tèkstielmatterjaal óntsteitj dore gróndjstoffe te spinne, twiene (of kablere/slaon), weve, breie, knuipe, vlèchten of door dao vilt ('n saort häörig vlees) van te make.

Nao 't spinnen is 'n ein eindimensioneel tèkstiel óntstange: 't gare. Ouch getwiendje, geklableerdje of geslage tèkstiel (twien, touw of kabel) neump me eindimensioneel ómdet de diekdje vergeleke mitte lingdje zieër klein is. Gebrèdje, gewaove, gevlóchten en geknuipdje tèkstiel geitj oet van garen en is meistes twieëdimensioneel en in oetzunjerlike gevalle driedimensioneel (aafstandjsweefsel of breisel, slangen en toete). Gevlóchte tèkstiel is ein- (kaord), twieë- (bandj) of driedimensioneel (ómvlèchtinge). Bieje vleesvörming is in taengestèlling toete anger technieke gei gare nuuedig. Ouch mit losse vezele kan e tèkstielmatterjaal gevörmp waere. Vleze zeen twieëdimensioneel.

Van tèkstiel waeren ónger anger kleijing (worónger bedriefs- en besjurmendje kleijing), hoeshaad- en weuningtèkstiel, technisch tèkstiel, geotèkstiel en rubber- en kónsstofversterking gemaak. Wuejer wuuertj tèkstiel in alderlei hobby's en inne kóns toegepas.

De óntwikkeling van spinnen en weve van ketoen is vanaaf 3400 v. Chr. in Egypte begós. Ouch de ziejcultuur haet 'n lang gesjiechte: vanaaf 2600 v. Chr. woort in Sjina ziej gespónnen en toet stoffe gewaove. 't Guuef brónne die veróngerstèlle det de tèkstiel- en weefkóns al väöl ajer is (20.000 v. Chr.); oet ein vanne wichtigste vónjste vanne litste decennia, d'n iesman Ötzi, bliek in edert geval det hae in daen tied (3100 v. Chr.) nag gei gewaove tèkstiel droog.