Dialetto tabarchin
ZE
|
Sta pàgina a l'é scrîta in zenéize |
O Tabarchin (in tabarchin: tabarkin) o l'e 'na variante da lengoa ligure parlâ inta zöna de Carlofòrte e Cädasedda, inta Sardegna do ponente, inte 'n'izoa lengoistica lontann-a da çitæ de Zena. O l'é parlòu da 10.000 personn-e.
| Tabarchìn Tabarkin | |
|---|---|
| Parlòu in |  Itàlia
|
| Regioìn |  Sardegna(a Carlofòrte e Câdezédda) |
| Parlànti | |
| Totâle | ~15.000 |
| Clasificaçión | |
| Filogénexi | Léngoe indoeoropêe Itàliche Romànze Romànze òcidentâli Gàllo-Itàliche Lìgure Lìgure coloniâle Tabarchin |
| Statûto ofiçiâ | |
| Minoritâia riconosciûa in | Itàlia ( Sardegna) da-a Lézze Regionâle 26/1997
|
| Estræto in léngoa | |
Diciaraçión universâle di dirìtti umâni, art. 1
Tütti i ómmi nàscian in libertè sun pàigi in dignitè e driti. Sun dutè de raxun e de cusciensa e han da fò l'ün con l’otru in piña fraternitè. | |
 | |
Stöia
O nomme de Tabarchin o vegne da l'izoa de Tabarca, zu in Àfrica, sùbito de d’âto a-a Tunizîa, dove stava di pegeixi, ciù che âtro apreuvo a pescâ o coâllo. Gh’en stæti da-o 1540 a-o 1742.
Tutt’assemme a-o Bey di Turchi o no gh’è anæto ciù ben d'aveighe di Zeneixi cristien coscì inte seu tære, e o gh’à ordenòu d’anâsene ciù fito poscìbile. Segûo a Zena no se ghe poeiva anâ; lì o spaçio o l'è senpre stæto pöco, e i Tabarchin doveivan çercâlo inte quarche pòsto neuo.
E coscì o Re da Sardegna Carlo Feliçe o ghe dà a mente a-i pövei Tabarchin desperæ, e into 1745 o ghe proponn-e d’anâ inte l’izoa de San Pê. E coscì i Tabarchin, pegeixi d’orìgine e nòrdaficæn de proveniensa, an pigiòu e strasæ e a lengoa e î an portæ inte n'âtra izoa, dove no gh’ea ninte ma a l'ea tæra di cristien, e an comensòu torna a travagiâ.
Comme o diva anche l'Anònimo, i zeneixi “lì donde van, pe primma cösa n'âtra Zena ghe fan”. Defæti i Tabarchin pe primma cösa an fondòu 'na neua çitæ, con dâghe o nomme do Re ch’o î aveiva liberæ.
E coscì ancon a-a giornâ d'ancheu a Carlofòrte se parla a lengoa ch'a l'è nasciûa a Zena, a l'è pasâ pe Tabarca e a l'è finîa a Carlofòrte, parlâ da-i Zeneixi de Sardegna.
Fonologîa
Consonante
| Bilabbiàli | Alveölàri | Postalveölàri | Palatàli | Velàri | Glottàli | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazâli | sonöre | m | n | ɲ | ŋ | ||
| Plosîve | sórde | p | t | k | |||
| sonöre | b | d | ɡ | ||||
| Affrichæ | sórde | t͡ʃ | |||||
| sonöre | d͡ʒ | ||||||
| Fricatîve | sórde | f | s | ʃ | |||
| sonöre | v | z | ʒ | ||||
| Vibrânti | sonöre | r | |||||
| Aproscimæ | sonöre | l | j | w | |||
Vocâle
| Frontæ | Centrâli | Derê | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| no-ariondæ | ariondæ | |||||||
| curte | longhe | curte | longhe | curte | longhe | curte | longhe | |
| Saræ | i | iː | y | yː | u | uː | ||
| Centrâli | e | eː | ø | øː | o | oː | ||
| Quæxi-averte | ɛ | ɛː | ɔ | ɔ: | ||||
| Averte | a | aː | ||||||
Gramatica
O verbo êse (scrîto in tabarchìn)
Infinîto
- Ésse
Indicatîvo
Prezénte:
- Mi sun
- Ti t'è
- Le u l'è
- Niotri sémmu
- Viotri sài
- Liotri sun/en
Inperfètto:
- Mi èa
- Ti t'èi
- Lé u l'èa
- Niotri ému
- Viotri éi
- Liotri éan
Futûro sénplice:
- Mi saiò
- Ti ti saié
- Lé u saiò
- Niotri saiému
- Viotri saiài
- Liotri saian
Pasâto Pròscimo:
- Mi sun stetu
- Ti t'è stetu
- Lè u l'è stetu
- Niotri sémmu steti
- Viotri sài steti
- Liotri sun / En steti
Trapasâto pròscimo:
- Mi éa stetu
- Ti t'éi stetu
- Lé u l'éa stetu
- Niotri ému steti
- Viotri éi steti
- Liotri éan steti
Vôxe corelæ
Âtri progetti
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Dialetto tabarchin