Caffa
ZE-U
|
Sta pagina chi a l'è scrita in zeneize, segundu a grafìa in U |
Caffa (in zeneize antigu: Cafà; in rüsciu: Феодосия; in ucrain Феодосія; in tartaru: Kefe) notta cumme Feodosia, u l'é 'n portiu e 'na lucalitæ de vilezatûa in Crimêa. Pe tanti séculi Caffa a l'é stæta 'n impurtante culònia zeneize intu Mâ Neigru, in sciâ penisula da Crimêa ch'a l'ea cunusciüa cu-u numme de Gazaia.
| Caffa çitæ | |||
|---|---|---|---|
| Feodosia (RU) Феодосия (UK) Феодосія (CRH) Kefe | |||
| |||
 | |||
| Localizaçión | |||
| Stâto |  Rùscia Ucraìnn-a[1]
| ||
| Circondâio federâle | Meridionâle | ||
| Sogètto federâle | Crimêa | ||
| Rajon | Feodosia | ||
| Teritöio | |||
| Coordinæ: | 45°02′56″N 35°22′45″E | ||
| Altitùdine | 50 m s.l.m. | ||
| Superfìcce | 35,2 km² | ||
| Abitanti | 66 293[2] (2021) | ||
| Denscitæ | 1 883,32 ab./km² | ||
| Âtre informaçioìn | |||
| Léngoe | Rüscio, Ucraìn | ||
| CAP | 98100-98175 | ||
| Prefìsso | +380-6562 | ||
| Fûzo oràrio | Errore Lua in Modulo:Fûzo_orâio alla linea 42: bad argument #2 to 'format' (string expected, got nil). | ||
| Còdice Rosstat | 0111600000 | ||
| Targa | AК (UKR); 82 (RUS) | ||
| Cartògrafîa | |||
  Caffa | |||
 | |||
| Scîto instituçionâle | |||
Stöia
Pe çirca duì séculi quella che inchö a l'è a çitæ Ucraìna de Feodosia a l'è stæta unn-a de ciü impurtanti çitæ de l'Euròpa Mediterànea, ciamâ Caffa, rivandu anche demugraficamente ai livélli de 'na capitäle d'Imperu cumme Bizansiu. St'impurtansa a gh'è vegnüa da e attivitæ du mercantesä d'i Italliæn, p'ou ciü Zeneixi, pé via da feliçe puxisiùn du portiu (in sciâ grande via setentriunäle de cummerciu intra u Catài e u levante europeu).
A l'avisu du storicu Heyd, u l'è Mangu-Timur-Khan (Mongka-Temur) ch'u permétte ai mercanti Zeneixi d'occüpä e tære dunde poi a se svilüppiâ a çitæ de Caffa, mettìnduse d'acordiu cun liätri pe ch'i puréssan custruìvighe de ca' e di fùndeghi pe-e mercansìe.
Into 1266 i Zeneixi i piggian, vexin a-e ruvinn-e de l'antìga Theodosia, à burgä de Kafà, paiséttu de pescuèi de puxisiùn custêa invidiabile.
E difêti a ciü pärte da storiugrafia a däta a fundasiùn zeneize de Caffa (che scinn-a a inchö a rèsta efetivamente oscüa) a nu primma du 1266, ben che quarche funte a riferisce de 'na presensa stabile zà diversi anni primma. A partî d'oua u nasce e u se svelüppa in müggiu d'ätre culònie zeneixi in tütta a Crimêa, dîta intu quellu tempu Gazàia, e a regiùn a riviâ a avèi, a sentî dî u Murzakevic, ben in miliùn d'anime.
A culònia, e, a röa, tütti i ätri insediamenti che pe' çirca 200 anni i gh'e orbitiàn in gìu, a l'aviâ avegniménti altèrni pe' acadimenti ciü o menu cunusciüi; mensiunemmu chi u mazzu du 1308, quande doppu 8 meixi de assediu da pärte de Toqtai Khan, i Zeneixi brûxan a çitæ pe' nu dâla in t'e man du suveràn tartaru sö nemigu, e i scappan pe' mä, pe poi turnä (nu tantu ciü tärdi) cu-u successure Uzbekh Khan.
Caffa, a "Reginn-a du Mä Grande", a l'è famusa anche pe i fünesti avegnimènti de'n'ätru assediu: cumme u l'a scrîtu Michel Balard, che rendemmu chi in tradusiùn zeneize, "a primma guæra biulògica a l'è nasciüa intra u 1346 e u 1347 sutta e miagge de inn-a culónia zeneize inscê rive du Mä Neigru". Difêti i sun i assedianti tartari de Caffa, cun Jani Beg u sö cappu, che, pocu tempu primma d'êse custrèiti a levä l'assediu a-a çitæ, flagelæ da u morbu de prüxe pestìfere purtæ da l'estrêmu Levante ch'i aivan za taccô a Tann-a vegnìndune zü da Sarai e Astracàn, i caccian cu e catapürte i sö surdatti mòrti appestæ indrentu a-e miagge da çitæ.
I cafioti cun a ciü gran sprescia i caccian i mòrti in mä, ma pe' ninte: e prüxe e a Yersinia pestis i 'ndiàn deré ai mercanti ch'i lascian u portiu in diresiùn du Punente, e qarcosa cumme a tersa pärte d'a gente d'Europa a ne muià.
Sta pärte de l'imensu mundu de culónie zeneixi, du quæ Caffa a l'è stæta ün di çentri ciäve, a l'avià fin sulamenti cun l'invaxùn türca ottumann-a: a flotta de Keduk-Ahmet-Pascià a intra inte Caffa, vendüa da u Cumüne de Zena (pin de puffi gestiunäli) a u Bancu de San Zorzu da oramäi inn-a vintenn-a d'anni (doppu u bloccu du Bosfuru ch'u n'è vegnüu da-a fin de l'Imperu Bisantìn, intu 1453), u primmu de zügnu du 1475.
Aministrativamente Caffa a dipendeiva da Pera e a l'ea guvernä da in cunsule zeneize faxente funsiuìn di cunsuli, puistae e capitagni du Populu de Zena in te in primmu mumentu, poi, cu a vegnüa di düxi perpetui, faxente in ta sustansia (scibèn che nu in ta furma) e funsiuìn dügäli.
U se pö, sensa puìa de sbaliä, dî che, pe-a natüa de mercansìe, u nu ghe n'ea unn-a ch'a nu passesse pe u portiu de Caffa, ch'u l'ea ascì ün di ciü frequentæ pe cattä e vénde di scciâvi. Da u puntu de vista di investimenti de capitäli in palanche e beni, a çitæ a l'è stæta ün di empori cumerciäli ciü ricchi e vivi d'u tardu mediu evu cun in declìn ch'u cumensiä cun a framentasiùn pulìtica du Levante cuntinentäle e a mancansa de següessa di traspórti intra u Mä Grande (Mä Neigru) e a Cinn-a (u Gattäiu, u Catai, scinn-a a Canbalìg, saieva a dì Pechìn).
Int'u periudu zeneize, cosci cumme pói in te quellu türcu ottumàn, Caffa a l'è anche stæta a sede de inn-a zécca.
Notte
- ↑ De iure
- ↑ (RU) Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более (XLSX), in sce rosstat.gov.ru, 1º òtôbre 2021. URL consultòu o 12 zùgno 2023.
Atri progetti
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Caffa
Culegaménti esterni
- (RU) Scitu ufisia, in sce feo.rk.gov.ru. URL consultòu l'11 zùgno 2023.
- (IT) Dario Ferro, E monnæe de e colonnie zeneixi, in sce digilander.libero.it. URL consultòu l'11 zùgno 2023.
| Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 146645300 · LCCN (EN) n85132058 · GND (DE) 4016745-8 · BNF (FR) cb15106159d (data) · WorldCat Identities (EN) n85-132058 |
|---|