Plutonio

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda.

El plutònio l'è 'n elemènt chìmich enserìt endèla tàola periòdica dei elemèncc col sìmbol Pu. El g'ha nömer atòmich 94, che völ dì che 'l nùcleo de 'n àtom de plutònio el g'ha 94 prutù. En natüra se 'l tróa sota fùrma de tràse mìnime e ràre fés fés tat che l'è stat pruducìt en fùrma sintética (agn '40) prìma de éser troàt en fùrma natüràla endei agn '70 del sècol XX enden quach minerài de pechblenda en Canada. El se prezènta sota fùrma de 21 izòtopi, töcc radioatìf, dei quài chèi piö stàbii i è el ²⁴⁴Pu che 'l g'ha 'n perìot de smezamènt (emivita) de 80,8 miliù de agn, ²⁴²Pu (373300 agn) e ²³⁹Pu (24100 agn), chest'öltem l'è l'izòtopo che se dòpra de piö endela fabricasiù dei armamèncc nücleàr e come cumbüstìbil per le centrài nücleàre.

Aspèt del plutònio

Per vìa de la sò radioatività el plutònio l'è periculùs per la salùte de l'òm: per ezèmpe i è asé partezèle de l'ùrden dei microgram per provocà el tumùr endei pulmù. Ai tép de la guèra frèda el plutonio l'è stat pruducìt en grànde quantità (sentenér de tonelàde) per fabricà armamèncc. Töta chèsta quantità de plutònio, sóta fùrma de àrme o mìa, la costetöés en res·cio emportànte suradetöt perchè se conós gnemò 'na maniéra praticàbil per smaltìla.