Fiteny ponika
Ny fiteny ponika, izay atao hoe fiteny kartazinoa na fiteny feniko-ponika dia fiteny tao Kanaana, karazan' ny fiteny fenisiana efa tsy mpiteny intsony, anisan' ny fiteny semitika, izay nosoratana avy ankavanana miankavia, tsy mampiasa zanatsoratra sahala amin' ny fanoratana ny fiteny fenisiana ihany.
Nandritra ny sivilizasiôna fenisiana (na foinikiana) no nitenenan' ny Ponika ny fiteny ponika tao Afrika Avaratra sy tao amin' ny nosy mediteraneana maro teo anelanelan' ny taona 1100 sy 700 tal. J.K. tao amin' ny tananan' i Kartago (na Kartazy) izay tao amin' ny misy an' i Tonizia ankehitriny. Nifandray amin' ny Foinikiana (na Fenisiana) sy amin' ny faritra maro nofeheziny ny Ponika hatramin' ny nandravan' ny Repoblika Rômana an' i Kartago.
Ny abidy ponika, sahala amin' ny an' ny fiteny fenisiana izay iray karazana aminy, dia ahitana litera renisoratra miisa 22. Na dia mpihavana aza ireo abidy roa ireo dia misy litera fenisiana sasany izay tononina amin' ny fomba somary hafa amin' ny fiteny ponika raha ampitahaina amin' ny an' ny fenisiana.