Mpitsara ao amin' ny Baiboly

Ny mpitsara ao amin' ny Baiboly dia olona nomen'Andriamanitra fahefana ka tsy hoe hitsara fotsiny fa indrindraindrindra hitondra ara-pôlitika na ara-tafika ihany koa mba hanafaka ny firenena israelita amin'ny fangejan'ireo firenena miady aminy. Amin'ny teny hebreo dia שופט‬ / shofet (raha tokana) na שופטים‬ / shoftim (raha maro) no ilazana ny mpitsara.

Ao amin'ny Baiboly hebreo dia voalaza fa shofet ("mpitsara") teo amin'ny Israelita i Mosesy ary nanendry mpitsara hafa izay nomeny fahefana amin'ny zavatra sasany araka ny tolokevitr'i Jetro, rafozan-dahiny madianita (Eksôdosy 18.13-26), izy. Ny Bokin'ny Mpitsara dia miresaka ny amin'ny mpitsara roa ambin'ny folo izay nitsara an'i Israely: i Ôtniela, i Ehoda, i Samgara, i Debôrà (vehivavy), i Gideôna, i Tôlà, i Jaira, i Jefta, i Ibtsana (na Ibzana), i Elôna, i Abdôna ary i Samsôna. Ny Boky voalohan'i Samoela dia miresaka an'i Ely sy i Samoela, ary koa i Jôela (na Jôely) sy i Abia (izay samy zanaka lahin' i Samoela). Ny Boky voalohan'ny Tantara dia miresaka an'i Kenania sy ireo zanany lahy. Ny Boky faharoan'ny Tantara dia miresaka an'i Amaria sy i Zebadia (zanak'i Ismaela).

Amin'ny ankapobeny dia tsy manao ireo mpitarika ireo ho "mpitsara" ny lahatsoratry ny Baiboly, fa milaza fotsiny fa "nitsara an'i Israely" izy ireo, amin'ny fampiasana ny matoanteny hoe שָׁפַט / sh-f-t^[1]. Ohatra, "nitsara an'i Israely" i Ôtniela (Mpits. 3.10), "nitsara an'i Israely i Tola nandritra ny telo amby roapolo taona" (Mpits. 10.2) ary i Jaira nitsara an'i Israely nandritra ny roa amby roapolo taona (Mpits. 10.3).

Anjara asan'ny mpitsara

Izao no toe-javatra miverimberina tantaraina ao amin'ny Bokin'ny Mpitsara izay maneho ny anjara asan'ny mpitsara samihafa nifandimby: fivadiham-pinoan'ny vahoaka israelita, fahasahiranana asetrin'Andriamanitra hanasaziana azy ireo, fitadiavam-pamonjena amin'Andriamanitra^[2].

Hoatry ny manao fanoritsoritana olona tsirairay nifandimby ny tantaran'ny mpitsara, izay nipoitra avy amin'ny fokon'i Israely samihafa, sady voalaza fa nofidin'Andriamanitra mba hamonjy ny vahoakany amin'ny fahavalony sy hamerina indray ny rariny izy ireo.

Na dia fandikana ara-bakitenin'ny teny hebreo ampiasaina ao amin'ny lahasoratra masôretika aza ny teny hoe shofet "mpitsara", ny zavatra resahina dia mifanandrify kokoa amin'ny asan'ny mpitarika (Mpits. 12.7-15) fa tsy famoahana didim-pitsarana. Na dia izany aza dia manohana ny heviny i Cyrus H. Gordon amin'ny filazana fa ny mpitsara dia mety ho avy amin'ny mpitarika nisahana asam-pitarihan-tafika nifandovana amin'ireo saranga ambony teo amin’ny fitondrana, sahala amin'ny mpanjaka (grika: basileis) tantarain'i Homera^[3]. I Coogan kosa dia milaza fa tokony ho lehibem-poko, izay tsy araka ny fitantaran'ireo mpitantara deoterônômista izay milaza fa mpitarika an'i Israely manontolo izy ireo ^[4]. I Malamat anefa manantitra fa ao amin'ny lahatsoratra, ny fahefan'ny mpitsara dia voalaza neken'ny vahoaka monina amin'ny faritra voafetra na amin'ny foko hafa tsy nipoirany^[5].

Ny sokaji-mpitsara ao amin'ny Baiboly

Misy sokajy roa ny mpitsara ao amin'ny Baiboly, dia ny mpitsara lehibe sy ny mpitsara madinika.

Mpitsara lehibe

Tsy dia tena nanao asam-pitsarana ireo mpitsara lazaina fa lehibe ireo fa mpitarika ny fanafahana ny Israelita amin'ny fangejan'ny firenena hafa na mpiaro azy ireo raha misy fanafihana ataon'ny firenena hafa. Ireto avy ireo mpitsara lehibe ireo:

i Ôtniela (Mpits. 3.8-11)
i Ehoda (Mpits. 3.12-30)
i Debôrà (Mpits. 4-5)
i Gideôna (Mpits. 6-8)
i Jefta (Mpits. 10.7-12-7)
i Samsôna (Mpits. 13-16)

Mpitsara madinika

Ny mpitsara madinika kosa no tena nanao asam-pitsarana. Ireto avy izy ireo:

i Samgara (Mpits. 3.31)
i Tôlà (Mpits. 10:1-2.)
i Jaira (Mpits. 10.3-5)
i Ibzana (Mpits. 12.8-10)
i Elôna (Mpits. 12.11-12)
i Abdôna (Mpits. 12.13-15)

Mpitsara hafa

Ireto mpitsara manaraka ireto dia matetika tsy alahatra miaraka amin'ireo roa ambin'ny folo eo ambony ireo noho ny asa hafa nosahaniny teo amin'i Israely.

i Abimeleka (Mpits. 9): nametraka ny tenany ho mpanjaka.

i Ely (1Sam. 7.15): sady mpitsara no mpisoron-dehibe.

i Samoela (1Sam. 1-7): sady mpitsara farany no mpaminany.

Jereo koa

Loharano sy fanamarihana

↑ Hauser, Alan J. (1975). "The 'Minor Judges': A Re-Evaluation". Journal of Biblical Literature. 94 (2): 190–200.doi:10.2307/3265729. ISSN 0021-9231..
↑ Boling, Robert G.; Nelson, Richard D. (2006). "Judges". In Attridge, Harold W.; Meeks, Wayne A. The HarperCollins Study Bible (rev. ed.). HarperCollins Publishers.
↑ Gordon, Cyrus H. (1962). Greek and Hebrew Civilizations, pp. 296–297.
↑ Coogan, Michael D. (2009). A Brief Introduction to the Old Testament. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-533272-8., p. 178.
↑ Malamat, A. (1971). Mazor, Benjamin, ed. Judges. Givatayim, Israel: Rutgers University Press. pp. 129–163., p. 129.

[1] Hauser, Alan J. (1975). "The 'Minor Judges': A Re-Evaluation". Journal of Biblical Literature. 94 (2): 190–200.doi:10.2307/3265729. ISSN 0021-9231..

[2] Boling, Robert G.; Nelson, Richard D. (2006). "Judges". In Attridge, Harold W.; Meeks, Wayne A. The HarperCollins Study Bible (rev. ed.). HarperCollins Publishers.

[3] Gordon, Cyrus H. (1962). Greek and Hebrew Civilizations, pp. 296–297.

[4] Coogan, Michael D. (2009). A Brief Introduction to the Old Testament. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-533272-8., p. 178.

[5] Malamat, A. (1971). Mazor, Benjamin, ed. Judges. Givatayim, Israel: Rutgers University Press. pp. 129–163., p. 129.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]