Fiteny kanaanita

Ny fiteny kanaanita na fiteny kananeana dia vondrom-piteny semitika andrefana izay ahitana ireo fiteny semitika notenenina tao amin' ny tanin' i Kanaana , izay faritra mahafaoka an' i Israely, i Jordania, i Sinay, i Libàna, i Siria, ny tanin' i Palestina ary koa faritra sasany ao Torkia sy ny faritra avaratra ao amin' ny saikanosin' i Arabia.

Ankapobeny

Ny Kanaanita, amin' ny hevitra mivelatr' io teny io, dia mahafaoka ny Israelita (dia ny Jodeana sy ny Samaritana), ny Foinikiana (na Fenisiana), ny Amôrita, ny Amônita, ny Môabita, ny Edômita, ny Soteana, ny Ekrônita ary ny Amalekita.

Ireto avy ireo fiteny kanaanita ireo:

Taty aoriana dia voasolon' ny fiteny arameana, izay fiteny semitika koa, ireo fiteny kananeana ireo.

Ny fiteny kaananita

Ny fiteny fenisiana

Ny fiteny fenisiana dia notenenina tao Libàna, tamin' ny morontsirak' i Siria, tao Palestina, tao amin' ny tapany avaratr' i Israely ankehitriny, ary tao amin' ny ampahan' ny nosy Kiprosy. Niteny fenisiana koa ny faritra sasany tany Anatôlia (Azia Minora) noho izy fiteny manan-kaja. Niteny fenisiana koa ny faritra voakasiky ny fanjanahan-tany fenisiana: ny morontsiraka atsimo-andrefan'i Mediteranea, ary indrindra ny tao Tonizia ankehitriny, ny tao Marôka, ny tao Malta, ny faritra andrefan' i Sisilia, ny ao Sardinia, ny tao Korsa, ny tao amin' ny Andrin' i Heraklesy.

Ny fiteny ponika

Ny fiteny ponika nitenenan' ny Ponika tao Afrika Avaratra sy tao amin' ny nosy mediteraneana maro teo anelanelan' ny taona 1100 sy 700 tal. J.K. tao amin' ny tananan' i Kartago (na Kartazy) izay tao amin' ny misy an' i Tonizia ankehitriny.

Ny fiteny hebreo

Ny fiteny hebreo dia fiteny nampiasan' ny Israelita nandritra ny fotoana nitrangan' ny tantara tao amin' ny Baiboly. Ny fiteny hebreo no nanoratana ny Baiboly hebreo (תַּנַ"ךְ / Tanakh). Toraka izany koa ireo soratanana hita tao Komràno teo anelanelan' ny taona 1947 sy 1956. Fiteny velona nampiasaina tamin' ny fiainana andavanandro sy tao amin'ny literatiora jiosy izy io, araka ny hita amin' ireo tahirin-tsoratra hitan' ireo arkeôlôga tao Israely. Nanomboka tamin'ny taonjato faha-10 dia tany ivelan'i Palestina any am-pielezana no nitohizan' ny fampiasana ny fiteny hebreo ka mandra-pahaterahan' io fiteny io indray tao Israely tamin' ny taonjato faha-20.

Ny fiteny ogaritika

Ny fiteny ogaritika dia fiteny notenenina tao amin' ny tanànan' i Ogarita tamin' ny Andron' ny Alimo tapany farany (taonjato faha-15 hatramin' ny faha-12 tal. J.K.). Ny fiteny ogaritika dia fitenim-paritry ny fiteny amôrita ka izy no sisa fantatra amin' ny endriky ny fiteny amôrita voasoratra.

Ny fiteny amônita

Ny fiteny amônita dia fiteny notenenin' ny vahoaka amônita resahina ao amin' ny Baiboly, izay nonina tao amin' ny faritr' i Jordania ankehitriny. Ankehitriny dia fiteny maty ny fiteny amônita. Ny endriky ny fiteny amônita dia mitovitovy amin' ny fiteny hebreon' ny Baiboly.

Ny fiteny môabita

Ny fiteny môabita dia fiteny notenena tao Môaba (mifanandrify amin' i Jordania afovoany andrefana) tamin' ny fiandohan' ny taonarivo voalohany tal. J.K. Ny manam-pahaizana sasany dia mihevitra fa karazan' ny fiteny hebreon' ny Baiboly ihany ny fiteny môabita, sahala amin' ny fiteny kanaanita maro (ny fiteny amônita sy ny fiteny edômita indrindraindrindra).

Ny fiteny edômita

Ny fiteny edômita dia fiteny notenenin' ny Edômita tao amin' ny faritra mifanandrify amin' i Jordania atsimo andrefana sy ny ampahan' i Israely tamin' ny taonarivo voalohany tal. J.K.