Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 148.257 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Азот субоксид — хемиско соединение, азотен оксид со формула N₂O. На собна температура, тој е безбоен незапалив гас и има малку сладок мирис и вкус. При покачени температури, азотниот оксид е моќен оксидатор сличен на молекуларниот кислород.

Азотниот оксид има значителна медицинска употреба, особено во хирургијата и стоматологијата, поради неговите анестетички својства и намалување на болката. Неговото колоквијално име „гас за смеење“, измислено од Хамфри Дејви, се должи на еуфоричните ефекти при неговото вдишување, својство што довело до негова рекреативна употреба како дисоцијативен анестетик. Се наоѓа на списокот на есенцијални лекови на Светската здравствена организација. Исто така се користи како оксидатор во ракетни погони и во моторни трки за зголемување на моќноста на моторите.

Атмосферската концентрација на азотен оксид достигнала 333 делови на милијарда (ppb) во 2020 година, зголемувајќи се со стапка од околу 1 ppb годишно. Тој е главен чистач на стратосферскиот озон, со влијание споредливо со влијанието на хлорофлуоројаглеродот. Глобалната застапеност на N₂O покажува дека околу 40% од просечните 17 TgN/година (тераграми или милиони метрички тони азот годишно) емисии потекнуваат од човековата активност и покажува дека растот на емисиите главно доаѓа од проширувањето на земјоделството и индустриските извори во економиите во развој. Како трет најважен долготраен стакленички гас, азотен оксид, исто така, значително придонесува за глобалното затоплување. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
„Младата мајка“ од Артуро Мичелена, 1889 г.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

... дека Удовскиот Остров кај с. Удово на реката Вардар е најголемиот речен остров во Македонија и втор остров по површина во земјата?
... дека поимот екологија прв го вовел германскиот биолог Ернст Хекел во 1866 година?
... дека Горчливото Езеро во Кукушко, Егејска Македонија е трипати посолено од Мртвото Море?
... дека првото сметачко глувче е направено во 1964 г. како изум на американскиот инженер Даглас Енгелбарт?
... дека Бања Банско е изградена од римскиот цар Каракала во III век?
... дека првиот театар во Скопје („Ада Кафе“) е отворен во 1906 година?
... дека според месното предание, Ѓаволскиот Ѕид настанал кога Ѓаволот неуспешно се обложил со Господ дека може да ја прегради Брегалница и за една ноќ да го потопи цело Овче Поле?
... дека Малдивите имаат просечна надморска висина од само 1,5 м?
...дека буковите шуми во долината на Длабока Река во Мавровско се прогласени за светско наследство на УНЕСКО?
... дека Антарктикот е најголемата пустина на светот?
... дека симболот за жива Hg доаѓа од старогрчкиот збор хидраргирос со значење „водено сребро“?
... дека, и покрај неговите огромни димензии, Сонцето се класификува како жолто џуџе?
... дека сите јагули од Македонија одат на „свадбен пат“ за да се мрестат во Саргасовото Море недалеку од Бермудскиот Триаголник?
... дека морепловната мерка за брзина јазол доаѓа од броењето јазли на јаже кое се фрлало во водата?
...дека Винчестер бил првиот главен град на Англија?
...дека Еарендел е најдалечната ѕвезда позната за науката, на растојание од 28 милијарди светлосни години од Земјата?
...дека Макаронезија е подрачје на четири архипелази меѓу Европа и Северна Африка?
...дека планетата Венера македонскиот народ ја нарекувал Обденица?
... дека селото Центар Жупа изворно се нарекувало Вапа — поим во директно сродство со санскритскиот збор vāpī, што значи „долго блато“?
...дека христијаните во Босна и Херцеговина се тетовирале како обележје на нивната вера, иако обичајот датира од илирско време.
...дека врвот Тумба на Беласица е тромеѓа помеѓу Вардарска, Егејска и Пиринска Македонија?
... дека тектонските плочи ги открил германскиот научник Алфред Вегенер во 1912 година?
... дека хемискиот елемент ниобиум (Nb) е наречен по нимфата Ниоба, ќерка на митскиот крал Тантал?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 6 јануари 2025 г.

Настани:

1392	Скопје потпаднало под османлиска власт и станало седиште на новоформираниот санџак. Скопскиот санџак била прва организирана османлиска провинција на територијата на земјите од некогашна Југославија и база за навлегување кон север и запад.
1838	Во американскиот град Мористаун, во државата Њу Џерси, Семјуел Морзе првпат изведе јавна демонстрација на телеграфот - електричен апарат за испраќање на далечина на знаци составени од точки и цртички. Првиот телеграф е пуштен во работа шест години подоцна (1844) во САД, на линијата Вашингтон - Балтимор.
1896	Во Париз премиерно е прикажан филмот „Пристигање на воз на станицата во Ла Сиота“ (1895) од браќата Лимиер.
1916	На Бадник, кај месноста Дервишка Нива, Бугарската војска извршила колеж врз 103 жители на Поречието. Масакрираните луѓе биле фрлени во ископ.
1945	Во Скопје во присуство на околу 1.000 делегати на македонската младина од Егејска и од Пиринска Македонија, потоа претставници на советската, бугарската, грчката, албанската, српската, хрватската, словенечката и на црногорската младина, како и претставници на англиската мисија, започна со работа Вториот конгрес на Антифашистичката младина на Македонија (НОМСМ). Конгресот ја анализира состојбата во организацијата, донесе низа заклучоци и постави нови задачи. Исто така, беше упатен Проглас до младината на Македонија, повикувајќи ја на нови постигања.
1992	По успешниот референдум, прогласена е независност на Нагорно Карабах, која сѐ уште не е признаена од ниту една меѓународна организација, ниту пак држава.

Родени:

1367	Ричард II — крал на Англија.
1412	Јованка Орлеанка — француска национална хероина од Стогодишната војна (1337-1453.).
1848	Христо Ботев — бугарски револуционер и поет.
1850	Едуард Бернштајн — германски социјалдемократски теоретичар.
1883	Халил Џибран — либански поет.
1903	Валтер Ниг — швајцарски теолог.
1925	Лучано Леџо — сицилијански мафијаш, инспирација за романот „Кум“ на Марио Пузо.
1926	Кид Гавилан — кубански боксер.
1936	Сафет Исовиќ — босански и југословенски фолк-пејач.
1941	Милутин Бебековски — македонски поет.
1942	Јанис Бутарис — градоначалник на Солун.
1953	Томислав Ивчиќ — хрватски поп-пејач.
1953	Манфред Калц — германски фудбалер.
1956	Џастин Велби — Архиепископ Кантербериски, поглавар на Англиканската црква.
1961	Шабан Салиу — македонски политичар.
1963	Пол Кипкоеч — кениски атлетичар.
1973	Христина Андоновска — македонски професор.
1984	Матео Монтагути — италијански велосипедист.
1985	Валерио Ањоли — италијански велосипедист.
1994	Денис Суарез — шпански фудбалер.

Починале:

1693	Мехмед IV — отомански султан.
1882	Ричард Хенри Дана — американски писател.
1884	Грегор Мендел— австриски свештеник, биолог, ботаничар и математичар.
1904	Александар Малинов — македонски револуционер.
1949	Виктор Флеминг — американски филмски режисер.
1983	Владимир Брезовски — македонски историчар.
1987	Маргарет Лоренс — канадска писателка.
1993	Рудолф Нуреев — руски и советски балетан.
1993	Дизи Гилеспи — американски џез-музичар.
1998	Сони Боно — американски музичар и политичар.
1999	Мишел Петручијани — француски џез-музичар.
2022	Питер Богданович — американски режисер.
2023	Џанлука Вијали — италијански фудбалер.

Празници:

*

Бадник

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика · логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Азија · Африка · Антарктик · Европа · Јужна Америка · Океанија · Северна Америка

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Братски проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump