Еврипид

Еврипид (грчки: Εὐριπίδης) (околу 480 п.н.е.–406 п.н.е.) бил последниот од големата „тројка“ драматурзи-трагичари на античка Атина, заедно со Есхил и Софокле. Еврипид се смета за еден од најзначајните поети на античката трагедија.

Статуа на Еврипид.

Животопис

Еврипид е роден на островот Саламина, а умрел на дворот на македонскиот крал Архелај во Пела. Во неговите млади години, врз него влијаел неговиот учител, остроумниот филозоф Анаксагора, а подоцна во неговиот духовен развој се гледа силно влијание на софистите. Биографите како негови учители ги наведуваат Архелај, Анаксагора и Сократ. Се претпоставува дека имал своја лична библиотека. Не се знае многу за неговиот живот, но живеел повлечено, посветен на книжевноста. Тој не бил политички активен ниту влегол во државна служба. На повик на македонскиот крал Архелај, кој настојувал да привлече познати уметници на својот двор, Еврипид заминал за Пела во 408 п.н.е. и умрел во Македонија. Поради тоа, Есхил паднал во немилост кај своите земјаци, кои го рехабилитирале дури по неговата смрт, поставувајќи му биста во театарот, заедно со оние на Софокле и Есхил. Исто така, тој имал свое обележје (кенотаф) крај патот кој водел до Пиреја, во близина на гробот на поетот Меандар.

Творештво

Кога Еврипид почнал да пишува трагедии, настојувал на дотогашната обработка на древните митови што ја правеле Есхил и Софокле, да им даде нова душа. Еврипид од митот ја земал голата содржина, а сè друго разработувал на свој начин и во драмското дејство внесувал сопствени мисли и погледи на светот.

Многу негови трагедии личат на обични драми, имаат долги монолози кои претставуваат филозофски размислувања за животот и проблемите од тоа време. Еврипид е филозофски настроен, но има трагедии во кои има вистинска лирска трагедија. Многу трагедии немаат внатрешна драмска поврзаност. Еврипид често на крајот на трагедијата внесувал божество, кое ја расплеткувало трагедијата.

Значење и влијание

Еврипид извршил влијание врз римските писатели Сенека и Овидиј, а преку нив подоцна и врз целата европска книжевност. Така, Аристотел за него рекол дека е „најтрагичниот трагичар“. За Еврипид може да се каже дека од неговата сцена прозвучел елементарниот живот, „верното огледало на тој живот“. Сократ го сметал Еврипид за свој пријател, поетот Менандар му се восхитувал, а Софокле тагувал кога дознал за неговата смрт. Говорејќи за него, Гете вели дека, иако кај Еврипид има грешки, сепак тој е чесен соборец на Софокле и на Есхил.

Дела

Најважни дела на Еврипид се:

• Алкестида
• Медеја
• Децата на Херакле (Хераклејди)
• Андромаха
• Хекаба
• Прибегарки или Молителки
• Хиполит
• Електра
• Тројанки
• Ифигенеја на Таврида
• Хелена
• Јон
• Феничанки
• Орест
• Ифигенеја во Авлида
• Бахки
• Споулавениот Херакле
• Киклоп (сатирска игра).

Дела преведени на македонски

На македонски се преведени следниве драми:

1. Медеја. Препев од старогрчки, предговор и белешки, Катерина Колозова. Метафорум, Скопје, 1994.
2. Хиполит, Ифигенија во Авлида, Бакхи. Препев од старогрчки, Даница Чадиковска. Зумпрес, Скопје, 1995.
3. Електра, Орест, Ифигенеја во Таврида. Превод од старогрчки, Даница Чадиковска. Зумпрес, Скопје, 1998.
4. Хекаба, Андромаха, Тројанки. Превод од старогрчки, Даница Чадиковска. Три, Скопје, 2002.
5. Алекстида, Елена, Споулавениот Херакле. Превод од старогрчки, Даница Чадиковска. Евро Балкан Прес, Скопје, 2003.
6. Сатирски драми: Еврипид Киклоп, Софокле Ловечки кучиња. Препев од старогрчки, предговор и белешки Даниела Тошева-Николовска. Магор, Скопје, 2012.

Литература

• Barrett, William Spencer, ed. 1964. Hippolytos. By Euripides. Oxford: Clarendon P. and Toronto: Oxford UP.
• ---. 2007. Greek Lyric, Tragedy, and Textual Criticism: Collected Papers. Ed. M. L. West. Oxford and New York: Oxford UP. ISBN 0-19-920357-1.
• Croally, N. T. 1994. Euripidean Polemic: The Trojan Women and the Function of Tragedy. Cambridge: Cambridge UP. ISBN 0-521-04112-0.
• Ippolito, P. 1999. La vita di Euripide. Napoli: Dipartimento di Filologia Classica dell'Universit'a degli Studi di Napoli Federico II.
• Kovacs, David. 1993 Euripidea. Leiden: Brill. ISBN 90-04-09926-3.
• Mary Lefkowitz. 1981. The Lives of the Greek Poets. New edition. London: Duckworth, 1998. ISBN 0-7156-1721-4.
• Rutherford, Richard. 1996. Introduction. Medea and Other Plays. By Euripides. Rev ed. London: Penguin, 2003. ISBN 0-14-044929-9.
• Scullion, S. 2003. "Euripides and Macedon, or the silence of the Frogs." The Classical Quarterly 53.2: 389-400.
• Sommerstein, Alan H. 2002. Greek Drama and Dramatists. London: Routledge. ISBN 0-415-26028-0.
• Walton, J. Michael. 1997. Introduction. In Plays VI. By Euripides. Methuen Classical Greek Dramatists ser. London: Methuen. vii-xxii. ISBN 0-413-71650-3.
• Webster, T. B. L. 1967. The Tragedies of Euripides. London: Methuen.
• Multispectral imaging. Oxyrhynchos online. Посетено на 28 Oct 2007.

Надворешни врски

Викицитат има збирка цитати поврзани со:

Еврипид

• Дела од Euripides на проектот „Гутенберг“
• Encarta's entry for EuripidesАрхивирано на 28 октомври 2009 г.
• Bilingual Loeb editions downloadable интернет архива
• Euripides-related materials at the Perseus Digital Library
• Useful summaries of Euripides' life, works, and other relevant topics of interest at TheatreHistory.com.
• http://www.fordham.edu/halsall/ancient/eb11-euripides.html Архивирано на 8 февруари 2012 г.
• http://www.ac-strasbourg.fr/pedago/lettres/Victor%20Hugo/Notes/Euripide.htm Архивирано на 8 ноември 2009 г.
• http://www.perseus.tufts.edu/~amahoney/tragedy_dates.html
• http://www.gpc.edu/~shale/humanities/literature/world_literature/euripides.html Архивирано на 29 август 2008 г.
• http://www.imagi-nation.com/moonstruck/clsc4.htm
• IMDBs List of movies based on Euripides plays
• Euripides Resources
• Staging of Euripides' fragmentary Hypsipyle
• SORGLL: Euripides, Trojan Women, 740-779; read by Stephen Daitz Архивирано на 24 септември 2015 г.