Јагода
Оваа статија можеби бара дополнително внимание за да ги исполни стандардите за квалитет на Википедија. Ве молиме подобрете ја оваа статија ако можете. |
Оваа статија или заглавие има потреба од викифицирање за да ги исполни стандардите за квалитет на Википедија. Ве молиме помогнете во подобрувањето на оваа статија со соодветни внатрешни врски. |
Градинарската јагода (Fragaria × ananassа) е од вкрстени видови која се одгледува низ целиот свет заради нејзиниот плод. Плодот (кое не е зрнесто, не е соединето овошје) секаде е познат по неговата карактеристична арома, светлоцрвена боја, соковна текстура и сладина.Се конзумира во големи количини, свежо или пак зготвено како компот, сок, сладолед, и милкшеик. Вештачката арома (вкус) на јагода исто така се користи во многу прехранбени производи. Јагодата за првпат се одгледувала во Бретања, Франција во 1750 –те години преку Fragaria virginiana донесена од источна Северна Америка и Fragaria chiloensis која е донесена од Чиле од страна на Амеде Франсоа Фрезје во 1714 година.
| Јагода | |
|---|---|
| |
| Плод | |
| |
| Располовен плод | |
| Научна класификација [ у ] | |
| Царство: | Растенија |
| клад: | Скриеносеменици |
| клад: | Евдикоти |
| клад: | Розиди |
| Ред: | Розовидни |
| Семејство: | Рози |
| Род: | Јагода |
| Вид: | Јагода |
| Научен назив | |
| Fragaria × ananassa Duchesne | |
| Хранлива вредност на 100 г | |
|---|---|
| Енергија | 136 kJ (33 kcal) |
7,68 г | |
| Шеќери | 4,89 г |
| Влакна | 2 г |
0.3 г | |
0,67 г | |
| Витамини | |
| Тиамин (Б1) | (2 %) 0,024 мг |
| Рибофлавин (Б2) | (2 %) 0,022 мг |
| Ниацин (Б3) | (3 %) 0,386 мг |
| Пантот. кис. (Б5) | (3 %) 0,125 мг |
| Витамин Б6 | (4 %) 0,047 мг |
| Фолна кис. (Б9) | (6 %) 24 μг |
| Холин | (1 %) 5,7 мг |
| Витамин Ц | (71 %) 58,8 мг |
| Витамин Е | (2 %) 0,29 мг |
| Витамин К | (2 %) 2,2 мг |
| Минерали | |
| Калциум | (2 %) 16 мг |
| Железо | (3 %) 0,41 мг |
| Магнезиум | (4 %) 13 мг |
| Манган | (18 %) 0,386 мг |
| Фосфор | (3 %) 24 мг |
| Калиум | (3 %) 153 мг |
| Натриум | (0 %) 1 мг |
| Цинк | (1 %) 0,14 мг |
| Други состојки | |
| флуорид | 4,4 µг |
| |
| Постотоците се приближно пресметани според препораките за возрасни лица во САД. Извор: База за хранливост — USDA | |
Сортите од Fragaria × ananassа биле заменети во комерцијално производство, на шумска јагода, која била и првиот вид на јагоди одгледувани во 17 век . Технични јагодата е од групата на додатни овошја, што значи дека месестиот дел не е создаден од овулата на растението . туку е од ,,садот ,, кои ги држи овулите. Секое видливо семе од надворешната страна на овошјето е всушност едно од овулите на цветот, во кое се наоѓа семе. И во кулинарството и во ботаниката целата структура се смета за овошје.
Одгледување
уреди
Јагодата се развива во ширина, боја, вкус, форма, степен на плодност, сезона на берење,склоноста на болест и според составот на растението.Некои се разликуваат во зеленилото а некои материјално, во однос на развојот на нивните полови органи. Во повеќето случаи ,цветовите се појавуваат како хермафродитски во структурата но функционираат и како машко и како женско.Бесполово се рамножуваат со ластари. За трговски цели ,овие растенија се одгледуваат како ќилим и воглавно се распоредуваат по чисти корени или мешавини.Одгледувањето се прави на два начина: низ цела година под фолија, или пак повеќегодишен систем со постелени филцови или пак со тумби.Исто така се произведува мала количина на јагоди во стаклени градини и кога не им е сезона.
Бавча која користи метод со фолија
уредиДоста од трговското производство употребува систем со фолија. Во овој метод се корсти употреба на креветчиња кои се формираат секоја година, дезинфицирани и покриени со пластичен најлон за да се спречи растењето на тревки и ерозија. Оние кои се растени во расадници растат низ дупки а под нив има цевка за наводнување. На крајот од сезоната на берење, фолијата се остранува од растенијата и тие се изоруваат во земјата. Бидејќи растенијата на јагодите постари од година –две почнуваат да ја подобруваат плодноста а исто така и квалитетот, овој систем на заменување на растенија секоја година го подобрува родот и густината. Сепак бидејќи бара подолга сезона на растење за да дозволи успевање на растението секоја година и поради зголемените трошоци во однос на формирање и покривање на тумбите и купување на растенија секоја година, тоа не е секогаш практично во сите области.
Друг метод кој ги користи истите растенија од година на година кои растат во тумби или редови најчесто за поладните клими . Има помали инвестациони трошоци и помали барања за одржување.Родот обично е помал отколку оној во фолиите. Третиот метод користи навлака од ѓубриво. Овие растенија кои вака се одгледуваат, се покажале дека произведуваат значително повисок капацитет на радикална апсорпција на кислород, флавоноиди,антоцијани, фруктоза, гликоза, сахароза, јаболкова киселина, и лимонска киселина од овошје се произведени во црна пластична прекривка или во системи на сплетени редови. Слични резултати во претходните испитувања од 2003 година ,спроведена од страна на САД Долгови на земјоделството, во земјоделска истражувачка служба, во Beltsville Мериленд, потврдува како ѓубривото игра улога на биоактивните квалитети на два вида јагода. Јагодите најчесто се групираат според нивното цветање. Традиционално, има поделба на Јунски-род јагоди, кои имаат род во раните летни денови, и постојан – род, кои постојано раѓаат јагоди неколкупати во сезоната. Истражувањата покажаа неодамна дека тие јагоди всушност се случуваат во три основни цветни периоди: краток- ден, долден, и од ден-неутрален. Ова се однесува на чувствителноста на растението за должината на денот чувствителност на фабриката и видот на изгледот на реагирање на светлината кој доведува до формирање на цвет. Видовите на Ден-неутрален произведуваат цвеќе без оглед на светлосниот период.
Јагодите исто така може да се размножуваат и со семе, иако ова најпрво е хоби, и не се практикува во трговијата. Неколку видови кои се размножуваат со семе се развиени за домашна употреба и исатражувањата за растењето од семе се во тек. Семињата се добиваат преку нивни добавувачи или преку собирање и сочувување на семето од овошјето. Јагодите исто така може да се одгледуваат и внатре во домот во затворени простории во саксии. Кашубијан јагода (јагода или Kaszëbskô Kashubian malena) се произведува во земјите: во Картузи, Косциерзина и Битоу и во општините Прзивиц, Вејхерово, Лузино, Земунд линија, лекување и Cewice in Kashubia. Само следниве вкусови можат да се продаваат како Kaszëbskô malena: Senga Sengana, Elsanta, Honeoye и затоа тие се оценуваат како прва класа.
Ѓубрење и берење
уредиПовеќето растенија на јагоди се хранат со вештачко ѓубриво, и тоа пред и по бербата, а често и пред нивното садење во пластичните фолии. Берењето јагоди и процесот на чистење не се изменил многу со текот на времето. Деликатните или комплицираните јагоди сè уште се берат со рака. Оценувањето и пакувањето се случува најчесто на терен, на полето, а не за време на обработката.
Болести
уредиРастенијата на јагодите може да бидат жртви на многу бројни зарази и болести. Ливчињата може да бидат инфицирани од прашкаста мувла, може да се појават точки на ливчињата (предизвикани од габата Sphaerella fragariae), може да дојде до избледување на ливчињата (предизвикано од страна на габата Phomopsis obscurans), а лисјата може да бидат нападнати и од некои видови на лигава мувла. Кората и корените може да станат жртви на црвената стела, ненадејно венење, црн гнилеж на коренот, и нематоди. Овошките се предмет на оштетување од страна на сивата мувла, а страдаат и од гниење на коренот и гниење на целото растение. Растенијата, исто така, може да пренесат болест од екстремните температури кои ги имало во зимата.
Познати се околу 200 видови на штетници кои ги напаѓаат јагодите, директно или индиректно. Во овие штетници спаѓаат: полжави, пеперутки, вински мушички, молци итн. Исто така, гасениците од видот Лепидоптера се хранат со јагоди.
Јагодите како тема во уметноста и во популарната култура
уреди- „Јаготки“ — книга на македонскиот писател Цане Андреевски.[1]
- „Јаготки“ — песна на македонскиот поет Блаже Конески.[2]
- „Јагодово писмо“ — краток расказ на македонската писателка Анета Попова.[3]
- „Јагоди“ — песна во проза на македонскиот писател Бошко Смаќоски.[4]
- „Полиња со јагоди, засекогаш“ (англиски: Strawberry fields forever) - песна на британската група Битлси (The Beatles) од 1967 година.[5]
- „Диви јагоди“ (српскохрватски: Divlje jagode) - песна на босанската рок-група Дивље јагоде од 1988 година.[6]
- „Диви јагоди“ (шведски: Smultronstället) - шведски филм од 1957 година, во режија на Ингмар Бергман.[7][8]
Наводи
уреди- ↑ Јунак над јунаци, Култура, Скопје, 1967.
- ↑ Блаже Конески, Поезија. Скопје: Просветно дело, Редакција „Детска радост“, 2011, стр. 98.
- ↑ Никола Гелевски и Владимир Мартиновски (приредувачи), Џинџуџе во земјата на афионите: Антологија на македонскиот краток расказ. Скопје: Темплум, 2022, стр. 287.
- ↑ Бошко Смаќоски, Модричка тетратка. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 68.
- ↑ YouTube, Strawberry Fields Forever - Restored HD Video (пристапено на 17.1.2017)
- ↑ YouTube, DIVLJE JAGODE - DIVLJE JAGODE (1988) (пристапено на 24.11.2019)
- ↑ Антена, број 823, 4.4.2014, стр. 18.
- ↑ Smultronstället (Wild Strawberries) (1957) (пристапено на 12.4.2014)