Зумбул

Зумбул
Научна класификација
Царство:	Plantae
Нерангирано:	Angiosperms
Нерангирано:	Eudicots
Ред:	Asparagales
Семејство:	Шпаргли
Племе:	Scilloideae
Род:	Hyacinthus
Вид:	Hyacinthus litwinowii; Hyacinthus orientalis; Hyacinthus transcaspicus;

Зумбул (тур. sümbül; лат. Hyacinthus) е род од монокотиледони со скриено семе од истоимената фамилија Hyacinthaceae, како и еден вид од тој род, која природно (спонтано) расте во пределите на југозападна Азија, од Мала Азија, преку Сирија, Либан, Израел и Ирак до Иран. Постои слична популација и во Далмација и Грција. Природни терени за зумбулот се камењари од приморје до високите планини (2000 метри надморска височина).^[1]

Некои автори ги сместуваат двата вида сродни на родот Hyacinthella (H. litwonowii и H. transcaspicus) во родот на зумбули како: Hyacinthus litwinowii и Hyacinthus transcaspicus.

Опис на билката

Зумбулот е повеќегодишна зелјеста билка со подземно стебло во вид на луковица. Има висина до 50 см, со 4-12 ниски лисја и еден цвет на стеблото кое го носи гроздовидниот цвет. Бројот на цветови на гроздовидниот цвет е до 15 кај самоникнатите и супспонтаните билки, додека кај одгледуваната култура може да се видат и по 50 цветови. Цвета во пролет, цветовите се многу миризливи, сини, розови, жолти или со бела боја, хермафродити. Лисјето се сраснати во цевкастиот дел, со врвовите кои стрчат или се виткаат и даваат ѕвонест изглед на целиот цвет. Опрашувањето го вршат инсектите. Плодот има тркалезна чаура. Семето има кафено-црна боја, со бел арилусум. Зумбулот е мирмекохорна билка.

Значење на зумбулот

Во источното Средоземје зумбулот се одгледува одамна, јачината од миризбата на цветот бара мало внимание при одгледувањето. Поголемо значење и популарност постигнува во 18 век во Европа, кога во Холандија се создадени повеќе од 2000 култивирани и хибридни зумбули. Препорачани работи во текот на одгледувањето: коренчињата се садат во септември и октомври, се додаваат ѓубрива во текот на цветањето (најчесто во март) и остранувањето на свенатите стебла и листови (април-јуни) како во корените се собира повеќе енегија и храна.

Есенцијалното масло од зумбул се користи во парфимерии.^[2]^[3] Од цветовите се добива сина боја.^[4] Билниот сок од стаблото може да предизвика контактен дерматитис^[5], а коренот е богат со токсини и отровен е за цицачите.^[6]

Зумбулот во култура

Латинското име на родот е дадено по Хијакинт од старогрчката митологија, а широко природниот ареал на зумбулите имаат голема улога во човековата културата и уметноста. Иранците со него ги украсуваат масите при дочек на Персиската Нова Година (Нороуз). Пророкот Мухамед кажувал: „Да имам две парчиња леб, едниот би го продал и би купил зумбули, затоа што тие ќе ми ја нахранат душата".

Наводи

↑ Davis, P.H. 1965. Flora of Turkey. Edinburgh University Press.
↑ Usher, G. 1974. A Dictionary of Plants Used by Man. Constable. ISBN 0-09-457920-2
↑ Hill, A.F. 1952. Economic Botany. The Maple Press
↑ Grae, I. 1974. Nature's Colors - Dyes from Plants. MacMillan Publishing Co. New York. ISBN 0-02-544950-8
↑ Cooper, M. & Johnson, A. 1984. Poisonous Plants in Britain and their Effects on Animals and Man. HMSO. ISBN 0-11-242529-1
↑ Huxley, A. 1992. The New RHS Dictionary of Gardening. MacMillan Press ISBN 0-333-47494-5

[1] Davis, P.H. 1965. Flora of Turkey. Edinburgh University Press.

[2] Usher, G. 1974. A Dictionary of Plants Used by Man. Constable. ISBN 0-09-457920-2

[3] Hill, A.F. 1952. Economic Botany. The Maple Press

[4] Grae, I. 1974. Nature's Colors - Dyes from Plants. MacMillan Publishing Co. New York. ISBN 0-02-544950-8

[5] Cooper, M. & Johnson, A. 1984. Poisonous Plants in Britain and their Effects on Animals and Man. HMSO. ISBN 0-11-242529-1

[6] Huxley, A. 1992. The New RHS Dictionary of Gardening. MacMillan Press ISBN 0-333-47494-5

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]