Повез

Повез^[1]^[2] — дел од книгата што ги спојува листовите, корицата и ’рбетникот. Негова цел е да го заштити текстот на книгата од можни оштетувања како и да ги обедини страниците (кои инаку би се распаднале доколку не се цврсто поврзани).^[3]

Подврзување книги

Подврзувањето книги е постапка на физичко составување на книга од сноп листови хартија што се преклопуваат или понекогаш се оставаат како куп единечни листови. Хартиите потоа се спојуваат по едниот раб со шиење низ наборите или споени со слој лепило . Подврзувањето може да се прави рачно, како што било правено со ракописните книги и инкунабулите. Во тоа време кориците биле богато украсени со кожа, злато, слонова коска и други скапоцени материјали.^[3]

Книговезец

Од 16 век книгите се подврзувале со картонски корици кои може да се обложат со кожа, платно или некој друг материјал. Денес книгите се подврзуваат машински во книговезници.^[3] Основни технолошки постапки при подврзувањето се: виткање листови, нивно подврзување, потсекување и коричење.^[3]

Видови повез^[3]

Кожа - вид повез при што кориците се обложени со кожа
Француски - вид повез од телешка кожа, украсена со златопечат
Мек - повез со свитливи корици
Пергаментен - повез со корици кои се обложени со пергамент или е обложен само 'рбетникот. За оваа намена најдобар е телешкиот пергамент. Се украсувал и со златопечат
Платнен - повез со корици обложени со книговезно платно
Полуплатнен - 'рбетникот е обложен со книговезно платно, а кориците со хартија за обложување
Рачен - рачно изработен повез
Машински - повез изработен на соодветни машини за големи тиражи. Прво се појавил во 19 век во Англија и САД, а подоцна и во други земји.

Историја

Формати на раните книги

Глинени плочки - вообичаената големина на овие плочки била околу 15x15 см, но имало и помали (5x6 см) и поголеми (25x40 см) формати. Текстовите биле пишувани со клинови додека глината била уште влажна. За подолги списи, писарите користеле повеќе таблички кои ги означувале со бројки. Откако ќе се исушеле (на сонце или во печка), плочките биле речиси неуништливи. Тие се користеле како материјал за пишување повеќе од 2500 години, не само во Месопотамија, туку и во Мала Азија, Сирија и Крит.^[4] Раните месопотамиски таблици биле квадратни, а книгите веројатно се состоеле од неколку такви таблици што се чувале во кожна торба или кутија.

Восочни таблици - се смета дека претставуваат премин од тврди кон меки материјали за пишување. Тие се мали правоаголни дрвени таблици, издлабени и исполнети со восок. Површината се мазнела, а потоа се пишувало со зашилен предмет од метал, дрво или слонова коска. Нивната употреба датира од Стара Грција.^[3] Однадвор биле покриени со кожа, а низа од неколку такви поврзани таблици се нарекуваа кодекс. Ако кодексот се состоел од две восочни плочи, тој се нарекувал диптих, од три триптих, од неколку полиптих.

Папирусни свитоци - папирусот е материјал за пишување што почнале да го користат Египќаните, а го правеле од растението папирус што растело покрај бреговите на реката Нил. Бидејќи папирусот бил премногу кршлив за да се врзе во книга, од него се правеле свитоци. Повеќе листови биле споени во долга лента што била навиткана околу дрво (или слонова коска). На нив се пишувало со каламус.

Пергаментни кодекси - пергаментот бил поквалитетен од папирусот, поиздржлив, не се кршел лесно и можело на него да се пишува од двете страни. Неговата појава условила нов формат на книга - кодекс. Кодексот се добивал со превиткување пергаментни листови кои образувале тетратка. Книгата обично била подврзана во дрвени корици обложени со кожа, а некои примероци биле многу богато украсени. На пример: Златен кодекс (IX век) и Сребрен кодекс (IV век).

Хартија - појавата на хартија во Европа во голема мера го олеснила производството на книги така што нивната цена почнала да се намалува. Книгите станувале сè поедноставни, без скапоцени украси на кориците.

Некои интересни историски облици на подврзување:^[5]

Коптско подврзување
Етиопско подврзување
Долговезен повез на книги
Дрвен повез
Везен повез за книги^[6]
Традиционално кинеско и корејско подврзување
Антроподермско книговезништво (подврзување книги во човечка кожа)

Модерно подврзување

Шема на вообичаен дизајн на книга

Кламовање

Станува збор за поврзување на материјалот со спојници во средината на печатениот материјал. Претходно, форматите машински се превиткуваат на средина, така што печатениот материјал се преклопува правилно. Тоа е многу практично и едноставно. Оваа врска најчесто се користи во брошури, списанија, билтени, менија, каталози.^[7]

Коричење со пластична (жичена) спирала

Ова подврзување се врши со помош на пластична спирала која се обвиткува околу претходно издупчените страници од печатениот материјал. Тоа е едноставен и удобен начин на подврзување, кој најчесто се користи за семинарски работи, каталози, скрипти.

Мек повез

Кај мекиот повез кориците се изработени од картон со тежина до 500 гр. Кориците можат да бидат еднобојни, но и претходно печатени по желба на авторот. Подврзувањето се врши со лепило и има два начина на лепење. Подврзување со ладно лепило (повезот мора да отстои најмалку 24 часа) или подврзување со топло лепило (повезот може да се користи по еден час).

Тврд повез

Тврдиот повез е повез со корици од тврд картон, кој обично е обложен со платно, потврда печатена хартија или кожа. Ова е најквалитетниот и најчестиот начин на подврзување книги.