хууль

Монголоор

Үгийн дуудлага

[xu̇:lĭ, xuil]

Үндэсний бичиг

ᠬᠠᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ

(хаули)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. Зүй тогтоолоор илэрч гарах жинхэнэ үнэн байдлын аливаа үзэгдлүүдийн хоорондын холбоо ба харьцах зүй тогтол, жам ёс
2. Засаг төрийн дээд эрхийг барих байгууллагааас улсын хэмжээгээр бүх нийтийг заавал дагаж мөрдүүлэхээр баталсан албан ёсны дүрэм, журам
3. Нийтээр заавал дагаж журамлах ёстой гэж үзсэн зүйл
4. Сургамж баримтлал болгон хэлэх үлгэр, үг харьцуулал.

Нийлмэл үг

байгалийн хууль - байгалийн аливаа үзэгдлүүдийн холбоо харилцаа, зүй тогтол

нийгмийн хөгжлийн хууль - нийгмийн хөгжлийн зүй тогтол

сэтгэхүйн хууль - сэтгэхүйн дотоод зүй тогтол

хууль бус - хууль зөрчсөн, хуулиас ангид

хууль бус этгээд - хууль цаазыг зөрчсөн хүн

хууль бусаар агнах - а.ан амьтныг хориотой хугацаанд нь агнах; б.агнахыг хориглосон ан амьтныг агнах

хууль боловсруулах - хуулийг найруулан зохиох, нягтлан үзэх, бэлтгэх

хууль гаргах - аливаа хуулийг тогтоон батлах

хууль зүйн зөвлөгөө - иргэд, хуулийн этгээдэд эрх зүйн асуудлаар өгөх мэргэжлийн зөвлөгөө, туслалцаа

хууль ёсоор - хуулийн дагуу

хууль санаачлах - зохих журмын дагуу, хуулийн төсөл боловсруулж, төрийн эрх барих дээд байгууллагад оруулж, хэлэлцүүлэх эрх, хууль ёсны боломж

хууль сахигч - хууль ёс биелүүлж бий эсэхийг хянагч, прокурор

хууль сахих - хууль ёсыг дагаж мөрдөх

хууль тогтоох - төр, засгийн дээд байгууллагаас хууль батлан гаргаж мөрдүүлэх

хууль хамгаалагч - прокурор

хуулиар аваачих - тогтсон хууль цаазаар таслан шийтгэх

хуулиар засах - төрийн бодлого явуулахдаа аливаа явдалд нарийн тодорхой хууль тогтоож, тэр хуулийн ёсоор шийдвэрлэх

хуулиар захирах - хуулийн дагуу захиран шийтгэх

хуулиар хамгаалах - хуульд заасны дагуу хамгаалах

хуулиар шийтгэх - хуулийн дагуу шийтгах

хуулийн байгууллага - хууль цаазыг хэрэгжүүлэх үүрэг бүхий албан газар

хуулийн бичиг - иргэний хуулийн бичиг, эрүүгийн хуулийн бичиг гэх мэтийн тухайн хэрэгцээнд тохируулан эмхтгэсэн ба нэмэлт өөрчлөлт оруулсан ямар нэгэн хууль

хуулийн зөвлөгч - хууль зүйн зөвлөгөө, туслалцаа үзүүлэх албан байгууллагын хууль зүйн үйлчилгээ хариуцсан мэргэжлийн албан хаагч

хуулийн нас - хуулийн эрх эдлэх, эдлүүлэхээр зааж тогтоосон нас

хуулийн танхим - хэрэг заргыг шүүн таслах газар

хуулийн хариуцлага - хуулийн өмнө хүлээвэл зохих хариуцлага

хуулийн эмнэлэг - хуулийн холбогдолтой асуудлыг шийдвэрлэх анагаах ухааны нэг салбар

хуулийн эмч - эрүүгийн хэргийг хуулийн талаар шийдвэрлэдэг эрх бүхий эмч

иргэний хууль - ард иргэдийн хоорондын эрх үүрэг, харьцаа, хариуцлага учир холбогдлыг тодорхойлсон дагаж шийтгүүлэх хууль

Монголын хууль цаазын сурвалж бичгүүд - 1206 онд Их хурилдайгаар баталсан Чингисийн “Их засаг” хууль, Хувилай сэцэн хааны “Арван буянт номын цагаан түүх”, 1540-1586 оны “Алтан хааны цааз бичиг”, 1640 онд Халх Ойрадын хаадын чуулганаар баталсан “Монгол-Ойрадын хууль”, 1709-1796 оны “Халх журам” гэх мэт

Үндсэн хууль - аливаа улсын гол тулгуур хууль

төрийн хууль - улсын хууль

төрийн хэлний хууль - хэлний талаар, төр засгаас баримтлах бодлогын тухай хууль

хөдөлмөрийн хууль - ажилчин албан хаагчдын хөдөлмөрлөх эрх, үүргийн тухай хууль

эрүүгийн хууль - шийтгэвэл зохих гэмт хэргүүдийг тодорхойлон, хэрэгтэн этгээдүүдэд оноох ял шийтгэл заасан хууль

хууль цаазач - хуулийн мэргэжилтэн

хууль цаазын газар хуучир. - хууль, шүүх байгууллага

хууль цаазын ухаан ш.у. - засаг төр, шүүх цаазыг судалдаг шинжлэх ухаан

улсын төлөвлөгөө бол хууль - улсын төлөвлөгөө бол заавал биелүүлэх ёстой зүйл

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хууль нэр. хуулийн бай­гууллага, хуулийн, хуулиас, о.тоо хуулиуд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠬᠠᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ  ᠶᠢ‍᠊ᠨ
ᠬᠠᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ ᠳ᠋ᠣ
ᠬᠠᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠬᠠᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠬᠠᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠬᠠᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠬᠠᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠬᠠᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠢ ᠨᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ийн /~д /~ийг /~аас /~аар /~тай /~аа /~ууд

Хоршоо үг

• хууль дүрэм - хууль, тогтоол зэргийн ерөнхий нэр, албан ёсоор баталж хуульчилсан журам
• хууль дэглэм - нийтээр дагаж мөрдөх журам ёс
• хууль зарлал - төрийн эрхэт байгууллагаас нийтэлсэн хууль цааз ба заавар зарлиг зэргийн ерөнхий нэр
• хууль ёс - төрийн хууль, түүнд үндэслэн гаргасан эрх зүйн актыг нэг мөр сахин биелүүлэх ажиллагаа
• хууль зүй - хууль ёс
• тогтоол/хууль тогтоомж - тухайн орны хууль тогтоох байгууллагаас батлан гаргасан, эрх зүйн баримт бичгүүдийн цогц
• хууль цааз - а.тогтсон дүрэм журам; б.оноосон ял

Этгээд үг

ДУНШИХ тбү. хууль батлагдах хүртлээ удтал хэлэлцэгдэх

• Энэ хууль 2 жил орчим дуншиж байна. Иймд одоо сайн хэлэлцээд батлах хэрэгтэй байна.
• Парлатентийн хаврын чуулганаар дуншиж байгаа энэ олон хуулийг хурдан хэлэлцэн батлах хэрэгтэй байна.

МОНГОЛЫН ХУУЛЬ ГУРВАН ӨДӨР хэл. хуулийг батлаад түр анхаараад үл биелүүлэх байдал

• Сая баталсан хууль их муу болжээ. Бас монголын хууль гурван өдөр гэж ярих юм бол бүр ч муу болжээ.
• Монголын хууль гурван өдөр гэдгээр энэ хэрэгтэн хууль завшиж байгаа юм биш үү.

НОМОНДОО ОРОХ тбү. хууль журмандаа орох, захирагдах

• Танай хоёр хүү хичээлээ хийгээд яасан томоотой байх юм бэ? –Аавдаа загнуулаад номондоо ороод байна.
• Бид чинь багадаа сахилгагүйтээд номондоо орох тохиолдол олон байдаг байв.

Товчилсон үг

ОНХЗЗӨГ Олон Нийтийн Хууль Зүйн Зөвлөгөө Өгөх Газар

ХЗБГ Хууль Зүйн Бодлогын Газар

ХЗБХ Хууль Зүйн Байнгын Хороо

ХЗДС Хууль Зүйн Дээд Сургууль

ХЗДХ Хууль Зүй, Дотоод Хэрэг

ХЗДХЯ Хууль Зүй, Дотоод Хэргийн Яам

ХЗЗӨГ Хууль Зүйн Зөвлөгөө Өгөх Газар

ХЗЗӨТ Хууль Зүйн Зөвлөгөө Өгөх Төв

ХЗС Хууль Зүйн Сургууль

ХЗҮТ Хууль Зүйн Үндэсний Төв

ХЗФ Хууль Зүйн Факультет

ХЗШУ Хууль Зүйн Шинжлэх Ухаан

ХЗЯ Хууль Зүйн Яам

ХЦДС Хууль Цаазны Дунд Сургууль

ХЦДС Хууль Цаазны Дээд Сургууль

ХЭЗДС Хууль, Эрх Зүйн Дээд Сургууль

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

монголын хууль гурав хоног - дүрэм журмаа барьдаггүй, биелүүлдэггүй

Хэвшмэл хэлц

Хорт идээнд дурлаж биеэ битгий бар

Хууль бусаар явж хүнээ битгий бар

Хутга үзүүртээ хурц

Хууль хязгаартаа хурц

Хууль дэвтэрт заасныг сур

Хуучдын үгнээс сургаалыг ав

Хууль дээгүүр

хуудуу доогуур

Цааз дээгүүр

хээл доогуур

Хууль дээгүүр

Хайч доогуур

Хууль журганы хол нь

Хуурай түлээний ойр нь

Хууль мэдэхгүй хүн эцгийг нь эргүүлдэг

Хуур чадахгүй хүн чихийг нь мушгидаг

Хууль нь гууль болж

Цааз нь цаас болох

Хууль үгүй гуч хоног

Цааз үгүй цагаан сар

Хууль үгүй хүн алья гэвэл эм барь

Хууль үгүй худал хэлье гэвэл төлгө үз

Хууль уран

Сургаал цэцэн

Хуур мэдэхгүй бол чихийг нь битгий мушгиарай

Хууль мэдэхгүй бол хэрэг битгий шүүгээрэй

Хуур мэдэхгүй хүн хулхийг нь мушгина

Хууль мэдэхгүй хүн эцгийг нь дурдана

Хуур мэдэхгүй хүн чихийг нь мушгимтгай

Хууль мэдэхгүй хүн хүнийг тархидамтгай

Хуур мэдэхгүй хүн чихийг нь мушгимтгай

Хууль мэдэхгүй хүн хүнийг шалгамтгай

Хуучин мэдэхгүй хүн хөлгийг мушгих

Хууль мэдэхгүй хүн эцгийг дурдах

Цааз дээгүүр

Хууль доогуур

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хууль гууль болж

Цааз нь цаас болох

Тайлбар: шударга хууль байхгүй болох, хууль ёс хэрэгжихгүй байх

Хуулийг хуураад барахгүй

Хурыг зөөгөөд барахгүй

Тайлбар: шударга ёс хэзээд ялдаг жамтай

Цэцэн үг

Хууль мэдэхгүй бол хэрэг битгий шүү

Тайлбар: хуулийн мэдлэггүй бол хуульч байх хэрэггүй

Хуулинд цэцэн нь дээр

Хатанд тэнэг нь дээр

Тайлбар: хуулч хүний ухаан сэргэлэн, үг хурц оновчтой байх ёстой