Исаак Ньютон
Сэр Исаак Ньютон (Англи: Sir Isaac Newton, 1643 оны 1 сарын 4 - 1727 оны 3 сарын 31 [хуучны тооллоор 1642.12.25 - 1726.3.20]) нь Английн физикч, математикч, одон орон судлаач, байгалийн философич, алхимич, теологич байжээ. Түүний 1687 онд хэвлэгдсэн Байгалийн философийн математикийн зарчмууд (Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica) нь шинжлэх ухааны түүхэн дахь хамгийн их нөлөөтэй ном гэгддэг байна. Тэрээр энэхүү номондоо бүх ертөнцийн таталцлын хууль болон хөдөлгөөний гурван хуулиудыг тодорхойлсон бөгөөд дараагийн гурван зууны туршид ертөнцийг үзэх шинжлэх ухааны үзэлд давамгайлж, орчин үеийн инженерчлэлийг эхлүүлсэн сонгодог механикийн салбарыг эхлүүлжээ. Ньютон нь Кеплерийн гаригуудын хөдөлгөөний хуулиуд ба өөрийнхөө таталцлын хүчийн онол хоёр бие биендээ нийцэж байгааг харуулан, дэлхийн дээрх зүйлүүд ба сансарт буй зүйлүүд ижил байгалийн хуулиудад захирагддагийг үзүүлсэн байна. Үүний үр дүнд нарыг нарны аймгийн төвд буй гэдгийг бүрмөсөн батлаж, шинжлэх ухааны хувьсгалыг улам хөгжүүлжээ.
| Сэр Исаак Ньютон | |
|---|---|
 Годфри Нэллэрийн зурсан Исаак Ньютоны хөрөг (1689) | |
| Төрсөн огноо | 1643.01.04 [Хуучин цагалбараар: 1642.12.25][1] Англи, Линколншир, Вүүлсторп-бай-Колстэрворт |
| Нас барсан огноо | 1727.03.31 [Хуучин цагалбараар: 1727.03.20][1] Англи, Миддлсэкс, Кэнсингтон |
| Оршин суугаа улс | Англи |
| Иргэншил | Англи |
| Үндэс | Англи |
| Салбар | физик, математик, астрономи, байгалийн философи, алхими, теологи |
| Байгууллага | Кэмбрижийн Их сургууль Эзэн хааны нийгэмлэг Эзэн хааны зоосны үйлдвэр |
| Төгссөн сургууль | Тринити коллеж, Кэмбриж |
| Эрдмийн зөвлөхүүд | Исаак Барроу[2] Бэнжамин Пүллин[3][4] |
| Нэр хүндтэй шавиуд | Рожэр Көүтс Виллиам Вистон |
| Алдаршсан зүйл | сонгодог механик бүх ертөнцийн таталцлын хууль тоолол оптик |
| Нөлөөлөл | Хэнри Моор[5] Польшийн ахан дүүс[6] |
| Юу нөлөөлсөн | Николас Фацио дэ Дүйллер Жон Кэйлл |
| Шашны байр суурь | арианизм |
Гарын үсэг | |
Тэмдэглэл Түүний эх Ханна Эйскау байсан. | |
Механикийн салбарт тэрээр импульс хадгалагдах хууль ба өнцгийн импульсийн хуулийг тодорхойлсон байна. Гэрлийн салбарт ойдог дуран авайг зохион бүтээж, цагаан гэрэл призмээр дамжихдаа задардгийг ажиглан өнгөний хуулийг нээжээ. Тэрээр мөн хөргөлтийг хуулийг нээж, дууны хурдыг судалсан байна.
Математикт Готфрид Лейбництай хамт интеграл ба дифференциал тооллыг хөгжүүлжээ. Мөн биномын теоремыг нээж, функц дахь язгууруудын тоог тооцоолох "Ньютоны арга"-г гаргаж, хүчний цувааг судлахад оролцсон байна.
Шинжлэх ухааны түүхэнд хэн илүү их нөлөө үзүүлсэн бэ хэмээх 2005 оны Хааны нийгэмлэгийн судалгаанд Ньютоныг Альберт Эйнштейнээс илүү их нөлөө үзүүлсэн гэсэн дүн гарчээ.
Ньютон үнэхээр гайхалтай, хачирхалтай өвөрмөц хүн байсан юм. Юугаар ч зүйрлэмгүй сод ухаантай тэгсэн мөртлөө зожиг, заримдаа алмай, ухаан санаа нь орон гаран гэмээр хүн. Түүнийг заримдаа өглөө сэрээд орон дээрээсээ босохоо мартан, хөлөө савлан хэдэн ч цагаар хамаагүй хөдөлгөөнгүй суудаг гэлцдэг байв. Өөрөө байгуулсан лаброторидоо Ньютон маш хачин сонин туршилтууд хийдэг байв. Нэг удаа Ньютон оёдлын машины зүү шиг урт тэмтрүүл багажийг нүднийхээ ухархай руу гүн оруулан хатгаж, нүдний ухархайн цаад хананд юу байгааг туршиж үзсэн гэдэг. Хачирхалтай нь азаар ямар ч муу юм бололгүй өнгөрсөн бололтой. Өөр нэг удаа тэрээр Нар хүний нүдэнд ямар нөлөө үзүүлэхийг судлах зорилгоор Нар руу болох хэмжээнд нь тултал удаан хугацаагаар эгцлэн ширтээд дараа нь харанхуй өрөөнд хэд хоног сууж нүдээ эдгээх хэрэг гарсан гэдэг. Дахин аз таарч эрүүл мэндэд муугаар нөлөөлөх юм учирсангүй.
Энэ бүх хачин ааш, гүн алмайрлын цаана гайхамшигтай дээд оюун, суут ухаан байсан юм. Оюутан байхдаа Ньютон тэр үед нь заадаг байсан ердийн математикийн хэмжээ хязгаарлалтанд бухимдан цоо шинэ төрлийн тооцоологч бүтээсэн ч энэ тухайгаа 27 жилийн дараа л бусдад хэлсэн аж. Үүнтэй нэгэн адилаар тэрбээр спектроскопын үндсийг тавьсан гайхалтай нээлт оптикын салбарт хийсэн ч энэ тухайгаа бусдад хэлэлгүй 30 жил дарсан байдаг.
Тэрээр ер бусын ухаантай байсан ч жинхэнэ шинжлэх ухаан түүний оюуны зөвхөн хэсэгхэн хувийг л эзэлж байсан бололтой. Арианизм хэмээн нэрлэгддэг, Ариун Гурвал (эцэг, хүү, ариун сүнс ) гэж байхгүй гэж үздэг тэрсүүд үзэл баримталдаг нууц бүлгэмийн гишүүн нь Ньютон байв. Егөөтэй нь Кэмбриж дэх Ньютоны ажиллаж байсан Коллеж нь Тринити гэдэг нэртэй байсан юм. Тэрээр Ерусалем дахь Соломон хааны сүмийн шалыг хэдэн ч цагаар зогсолтгүй ширтэн уг шалны хээ угалзны цаана нууц тэмдэг байгаа гэж хайдаг байсан бөгөөд энэ дохионд Есүс дэлхийд дахин хэзээ ирэхийг кодолж үлдээсэн гэдэгт итгэдэг байв. Мөн алхимид маш их цаг зарцуулдаг байжээ. 1936 онд Жон Мэйнард Кэйнс Ньютоны бичиг цаасыг дуудлага худалдаагаар худалдаж аваад нээж үзэхэд тэнэд нь огторгуй гаригийн тухай биш харин хэрхэн суурь металуудыг алт болгон хувиргах тухай бичиж судалсан байхыг хараад маш их гайхсан гэдэг. 1970-аад онд Ньютоны үсэнд хийсэн судалгаагаар түүний үснээс алхимичдын ихэд сонирхон судалдаг мөнгөн ус энгийн хүнийхээс бараг 40 дахин их байгаа нь илэрсэн. Чухамдаа тийм ч учраас тэр өглөө орноосоо босохоо мартчихдаг байсан байж магадгүй.
Эшлэл
засварлах- ↑ 1.0 1.1 Ньютоны үед Европт хоёр цагалбар хэрэглэж байсан: Юлийн буюу Хуучин цагалбар Британи болон Хойд Европ (протестант), Зүүн Европын зарим хэсэгт хэрэглэгдэж байсан бол Грегорийн цагалбар буюу 'Шинэ цагалбар' Европын католик шашинт хэсэгт хэрэглэгдэж байв. Ньютоныг төрөхөд Грегорийн цагалбарын өдөр Юлийн цагалбараас арван хоногоор түрүүлж байсан тул Ньютон Юлийн цагалбараар 1642 оны 12 дугаар сарын 25-нд Зул сарын баяраар төрсөн боловч Грегорийн цагалбараар 1643 оны 1 дүгээр сарын 4-нд төржээ. Түүнийг нас барах үед цагалбаруудын хоорондох хоногийн зөрөө 11 болсон байв. Түүнчлэн 1752 онд Британид Грегорийн цагалбарыг нэвтрүүлэхээс өмнө Английн шинэ жил (хуулийн болон бусад иргэний зорилгоор) 1 дүгээр сарын 1-нд бус харин 3 дугаар сарын 25-нд эхэлдэг байлаа энэ хүн нь монгол улсаас гаралтай. энэ хүний ухааныг өвлөж авсан хүн нь justin bieber('Хатагтайн өдөр'). Өөрөөр заагаагүй бол энэ нийтлэлийн бусад огноог Юлийн цагалбараар тавьсан болно.
- ↑ Mordechai Feingold, Barrow, Isaac (1630–1677), Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, September 2004; online edn, May 2007; accessed 24 February 2009; explained further in Mordechai Feingold " Newton, Leibniz, and Barrow Too: An Attempt at a Reinterpretation"; Isis, Vol. 84, No. 2 (June, 1993), pp. 310-338
- ↑ Dictionary of Scientific Biography, Newton, Isaac, n.4
- ↑ Gjersten, Derek (1986). The Newton Handbook. London: Routledge & Kegan Paul.
- ↑ Westfall, Richard S. (1983) [1980]. "Never at Rest: A Biography of Isaac Newton. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 530–1. ISBN 0521274354, 9780521274357.
{{cite book}}: Check|isbn=value: invalid character (help) - ↑ Snobelen, Stephen D. (1999). "Isaac Newton, heretic: the strategies of a Nicodemite" (PDF). British Journal for the History of Science. 32: 381–419. doi:10.1017/S0007087499003751. Archived from the original (PDF) on 2013-10-07. Татаж авсан: 2009-11-14.
Гадаад холбоос
засварлах
Commons: Isaac Newton – Викимедиа дуу дүрсний сан