ухаан

Монголоор

Үгийн гарал

Үгийн дуудлага

[uxa:n]

Үндэсний бичиг

ᠡᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ

(ухаган)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

Хүний дээд хэмжээгээр хийсвэрлэн сэтгэх чадвар
Арга, хүний тархины сэтгэх явц
Мэдрэл
Судлал, сургаал, шинжлэл, онол
Учир, шалтгаан

Ойролцоо үг

Нийлмэл үг

ухаан ихтэй - тархины хийсвэрлэн сэтгэх чадвар сайтай, бодлого сайтай, юмны эв дүй, учир зүйг олохдоо сайн

ухаан гаргах - а.тархины хийсвэрлэн бодох чадвараа дайчлах; б.нарийн арга олох, мэргэн санаа гаргах; в.заль мэх гаргах

ухаан заах - а.арга сүвэгчлэх; б.оюун бодлоор давуу болохоо үзүүлэх; в.яаж хийх аргыг нь зааж өгөх

ухаан зарах - арга зам эрэлхийлэх

ухаан сийлэх - хүнд байдлаас гарах, ямар нэг үүрэг даалгаврыг биелүүлэх, чухал хэрэг явдлыг гүйцэлдүүлэхийн тулд нарийн арга ухаан бодож олох

ухаан сум - юмыг үлгэрлэх, жиших зэргээр зөв зүйг бодолхийлж олох бодлого

ухаан сэлбэх - арга зам зааж өгөх

ухаан хэрэглэх - заль мэх гаргах

ухааныг нь олох - үг яриа, хэрэг үзэгдлийн цаадах учир шалтгаан, санаа зорилго, төрөлх агуулгыг нь бүрэн ойлгох

ухааныг нь үзэх - арга гаргаж шийдвэрлэх

бүдүүн ухаан - ердийн бодол, энгийн туршлагаас олж авсан мэдлэг

нарийн ухаан - маш нарийн нягт бодож төлөвлөсөн арга

хар ухаан - төрөлхийн оюун, амьдралаас олж авсан мэдлэг

ухаан алдах - а.муужран унах; б.тэсвэрлэж ядах, байж ядах; в.ихэд айх

ухаан алдталаа айх - маш их айх, ухаанаа алдахаас наахнуур болтлоо айх

ухаан балартах - элий балай болох

ухаан гарах - ухаа гарах

ухаан жолоогүй - а.оюун бодлын хир хэмжээ алдрах; б.санд мэнд; в.маш их, туйлын их

ухаан муудах - а.зөнөглөх, уймраа болох; б.мэдрэл муудах

ухаан орох - ухаа орох

анагаах ухаан ш.у. - зүйл бүрийн өвчин, тэдгээрийг эмчлэх мөн урьдчилан сэргийлэх тухай сургаалын цогц

ухааныг нь олох - учрыг нь олох

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

у|хаан нэр. ~ гаргах, ухааныг, ухаанаар

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠡᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠡᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠡᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠊ᠢ
ᠡᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠡᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊‍ᠨ᠋‍ ᠢᠶᠡᠷ
ᠡᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠡᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᡍ‍ᠠ‍᠊‍ᠨ᠋‍ ᠢᠶᠡ‍ᠨ᠋‍

/~ы /~д /~ыг /~аас /~аар /~тай /~аа

Орчуулга

Хоршоо үг

ухаан билиг - хүний сэтгэлгээний чадвар
ухаан бодол - хүний тархинд байх санаа бодол
ухаан мэдрэл - хүний мэдрэхүйн чадвар
ухаан санаа - хүний эрүүл саруул сэтгэлгээ, уураг тархины ажиллах чадвар
ухаан сэхээ - авхаалж самбаа, санаа бодол
ухаан тамир - ухаан бодол, тамир тэнхээ
ухаан төхөө - ухаа төхөө
ухаан мэдрэл - хүний бодот ертөнцийг мэдрэх чадвар
ухаан мэдлэг - хүний боловсрол болон хийсвэрлэн бодох чадвар
мэдэц ухаан - хэрэг явдлын учир зүйг ухан ойлгох чадвар
ухаан мэдээ - бүх уураг тархи болон бусад эд эрхтний эрүүл үйл ажиллагаа
арга ухаан - юмыг хийх эв дүй, сэтгэх чадвар
ой ухаан - юмс үзэгдлийг таньж мэдэх, ухаарч ойлгох, тогтоож цээжлэх чадвар
онол ухаан - байгаль ертөнц хийгээд нийгэм сэтгэхүйн тухай системийн дүгнэлт
оюун ухаан - юмс үзэгдлийг танин мэдэх, нэгтгэн дүгнэх оюуны үйл ажиллагаа, ойлгож ухаарах чадвар
ухаан сэхээгүй - а.өөрийн мэдэлгүй; б.ухвар мэдлэггүй, юм үзэж сураагүй
ухаан жолоо - оюун бодлын хэр хэмжээ
ухаан зулаггүй - санд мэнд, яаруу сандруу

Товчилсон үг

БШУС Боловсрол, Шинжлэх Ухаан, Соёл

БШУСБХ Боловсрол, Шинжлэх Ухаан, Соёлын Байнгын Хороо

ЗШУТБ Залуучуудын Шинжлэх Ухаан, Техникийн Бүтээл

МУШУТИС Монгол Улсын Шинжлэх Ухаан, Технологийн Их Сургууль

НҮББШУСБ Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Боловсрол, Шинжлэх Ухаан, Соёлын Байгууллага

ОШУСТ Оросын Шинжлэх Ухаан, Соёлын Төв

ОШУТТ Оросын Шинжлэх Ухаан, Техникийн Төв

СЭХШУҮН Сэргээгдэх Эрчим Хүчний Шинжлэх Ухаан, Үйлдвэрлэлийн Нэгдэл

ШУА “Шинжлэх Ухаан, Амьдрал” [сэтгүүл]

ШУБ Шинжлэх Ухаан, Боловсрол

ШУБГ Шинжлэх Ухаан, Боловсролын Газар

ШУБЯ Шинжлэх Ухаан, Боловсролын Яам

ШУДБХ Шинжлэх Ухаан, Дээд Боловсролын Хүрээлэн

ШУМТ Шинжлэх Ухаан, Мэдээллийн Төв

ШУС Шинжлэх Ухаан, Соёл

ШУТ Шинжлэх Ухаан, Техник

ШУТ Шинжлэх Ухаан, Технологи

ШУТГ Шинжлэх Ухаан, Технологийн Газар

ШУТЗ Шинжлэх Ухаан, Технологийн Зөвлөл

ШУТИС Шинжлэх Ухаан, Технологийн Их Сургууль

ШУТМ Шинжлэх Ухаан, Техникийн Мэдээлэл

ШУТМТ Шинжлэх Ухаан, Техникийн Мэдээллийн Төв

ШУТО Шинжлэх Ухаан, Техникийн Ололт

ШУТС Шинжлэх Ухаан, Технологийн Сан

ШУТСО Шинжлэх Ухаан, Техник, Соёлын Ордон

ШУТУХ Шинжлэх Ухаан, Техникийн Улсын Хороо

ШУТҮЗ Шинжлэх Ухаан, Технологийн Үндэсний Зөвлөл

ШУТҮК Шинжлэх Ухаан, Технологи, Үйлдвэрлэлийн Корпораци

ШУТҮН Шинжлэх Ухаан, Технологи, Үйлдвэрлэлийн Нэгдэл

ШУТХ Шинжлэх Ухаан, Техникийн Хороо

ШУТХ Шинжлэх Ухаан, Технологийн Хороо

ШУҮ Шинжлэх Ухаан, Үйлдвэрлэл

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

ухаанд нь ухна үхэх - урагшгүй тэнэг, юм бодож сэтгэхдээ тааруу, авхаалжгүй

ухаан нь уландаа орох - а.юмны учрыг авсаар олохгүй мунгинах; б.зөнөх

ухаан богино - юмыг ултай бодох чадваргүй

ухаан зарах - ухаан сийлэх

ухаан суух - а.юмны учир начрыг ухааран ойлгодог болох; б.буурь суурьтай болох

ухаан атарших - ой ухаан, ой тогтоолт муудах~Ном уншихгүй бол ухаан атарших, ногоо ургахгүй бол хөрс атарших (хэвш.).

ухаан зулаггүй - санд мэнд, яаруу сандруу~Дан цамц өмдтэйгөө ухаан зулаггүй алга болов гэнэ (ААЗ).

ухаан жолоогүй - ум хумгүй, хар хурдаараа~Уралдаж байгаа мэт ухаан жолоогүй гүйлдэж яваа хүмүүс хариу хэлэх байтугай дуулах ч сэхээгүй дэгдэн алга боллоо (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн). ~Хүрэл аман дахь янжуураа ухаан жолоогүй угзран сорно (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн). ~Бие биендээ ухаан жолоогүй дурласан тэр хоёр, үг яриангүй яв явсаар морь тэрэгний гэнэт зогсоход “Үгүй энэ чинь юу билээ?” гэж бодон хоёр зэрэг цочив (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн). ~Пэнхийн дуу гарч, хөх дөл нүүрэнд асах шиг болоход Дорж ухаан жолоогүй зугтлаа (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

ухаанд нь ухна ишиг үхэх - урагшгүйтэх, бодож сэтгэж хийж чадахгүй байх~Үргэлж дутагдаж, байнга гачигдаж байсан зарим хүний азын тэнгэр гийж, уг зовлонгоо гэтлэнгүүт дахин ийм зовлонгийн далайд үйгдэхгүй юмсан гэсэндээ ханаж цадахаа мэдэхээ больж, ухаанд нь ухна ишиг үхнэ. ~Ухаанд нь ухна үхсэн дамшгууд. Юунд тийм тэнэг юм хийж байна вэ дээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). ~Хамаг ухаан бодол нь ердөө л энэ галт уулын тогооны ёроолд овойж хэвтэх юм шиг алт мөнгөнд л хүрье гэснээс өөргүй. Ухаанд ухна үхэж, шунал шүглэнэ гэдэг л энэ биз (С.Эрдэнэ, Занга).

ухааны зах амсах - ухаан сууж эхлэх, ухаарах~Энэ нутагт маань эртнээс ингэж л залуу насандаа манаргаж, гуч хүрч ухааны зах амсан сая л айл гэр болж төвхнөж хэвшсэн ажээ (Ж.Дашзэгвэ, Орхоны овилго).

ухааны нь сүвийг буяны нь тос бөглөх - эрх дураараа өссөн хүүхэд ухаалаг биш, харин эрхийн тэнэг болохуй~Юугаар ч дутагдах юмгүй орчинд өссөн энэ охиныг хараад, үнэхээр ухааны нь сүвийг буяны нь тос бөглөжээ гэхээс өөр юу гэхэв.

↑ бүдүүн ухаан

↑ гүйх ухаантай

↑ хар ухаан

Хэвшмэл хэлц

Мэдсэн дээрээ мэдэх

Ухаан дээрээ ухах

Огторгуйд ниссэн шувуу

Огторгуйг дуусгаад зогссон нь бус

Уйдаж чилэхдээ буудаг

Ухаан билиг сурагчид

Ухаан зүйг төгсөөд зогссон нь бус

Ухааны хэрээр сурдаг

Өнгө зүсний мууг

Үзэсгэлэнт хувцсаар засна

Уурын мунхагийн мууг

Ухаан билгээр засна

Саруул эрдмээр санаснаа бүтээнэ

Ухаан эрдмээр угсаагаа мандуулна

Толгой нь оногдвол

Ухаан нь оногддог

Уг нь бухын

Ухаан нь тугалын

Угалз оёход өнгийн утас хэрэгтэй

Ухаан зарахад элдвийн арвис хэрэгтэй

Угийн муугийн үс нь урт

Ухаан муугийн хумс нь урт

Уй гашуу

Ухаан бардаг

Унагаж идэхээс ууц сайхан

Ухаан сургахаас аав сайхан

Сэмж идэхээс сээр сайхан

Сэдэж зөвлөхөөс ээж сайхан

Унасан морь нь эцгийн

Ухаан бодол нь өөрийн

Уруул хөдөлбөл учир гарна

Ухаан алдвал хүчир гарна

Урхи хөл тойрно

Ухаан тал тойрно

Ус их боловч өвлийн цагт мөс

Ухаан сайн боловч өтлөхийн үед мунаг

Ус нь их байвч хөлдвөл мөс

Ухаан нь их боловч өтөлбөл мунхаг

Усан доторх галууг

Хэрээ юунд хэрэглэх вэ

Ухаант мэргэдийн гайхамшгийг

Ухаан муут юунд хэрэглэх вэ

Уул ихтэй орон үүл татна

Ухаан сайтай хүн нөхөр татна

Уулгамч нь уул шиг

Ухаан бодол нь манан шиг

Уур ихтийн ухаан цухал

Ухаан сайтын сэтгэл уужим

Уургаар морь барих

Улаан гарын хүч

Уран сайн явах

Ухаан билгийн хүч

Уух идэх тасарвал

Ухаан билиг алдардаг

Уушги мэнгэртэх тамхиных

Ухаан балартах архиных

Ухаан багат

Урт хэлтэй

Ухаан байвал тэнгэрийн царай харахгүй

Учраа олбол хүний царай харахгүй

Ухаан далай боловч өртөмшихдөө чавдаг

Усан налуу боловч өвөлшихдөө цэвдэг

Ухаан далай номоос эштэй

Усан далай булгаас эхтэй

Ухаан их боловч насажвал доройтдог

Ус их боловч өвөлшвөл хөлддөг

Ухаан их боловч өтлөхдөө балардаг

Ус их боловч хүйтрэхдээ хөлддөг

Ухаан их боловч нас их болохоор доройтдог

Ус их боловч өвөл болохоор хөлддөг

Ухаан мөнхийн хөгжил

Уур мунхагийн ундарга

Ухаан муут дуугүйдээ сүртэй

Ухаан муут үхтэл зовно

Унаа муут хүртэл зовно

Ухаан муут эрдэм сурвал галзуурах

Дотор муут архи уувал бөөлжих

Ухаан муутай бол олны шившиг

Онгоц муутай бол усны шившиг

Ухаан муутай

Уймар зантай

Ухаан муутай хүн биеэ гурав зарна

Ухаан муутай хүн унтамхай

Ухаан муутай хүн үхтлээ

Унаа муутай хүн хүртлээ

Ухаан муутай хүн ярин байж танигдана

Явдал муутай морь унан байж танигдана

Ухаан орж

Ургаа таних

Ухаан сайтай хүн өөдөө хардаг

Ухаан муутай хүн уургаа хардаг

Ухаан сайтай хүн

Өөрийн биеийг аваад бас бусдыг тэтгэнэ

Ухаан муутай хүнд учирлан хэлэвч

Улам хойноо уршиг татна

Ухаан сайтын арга хурдан

Угсаа сайтын унаа хурдан

Ухаан сайтын үзэг хурдан

Удам сайтын унаа хурдан

Ухаан санаа нь биед үгүй

Ухаантай нэг нь ухаараад сална

Ухаан муутай нэг нь солиороод сална

Ухаан эрдэм суралгүй явбал

Удахдаа мал шиг болдог

Ухаан мэргэний ундарга

Уур мунхагийн ундарга

Ухаан жолоогүй

Учир начиргүй

Ухаант мэргэдийн гайхамшгийг

Ухаан муут юунд хэрэглэх вэ

Ухаант хүн хавар мэт

Ухаан муут намар мэт

Уцаар ихтийн хараах нь хэцүү

Ухаан муутын аашлах нь хэцүү

Учир зүйг мэдвэл мэргэн

Ухаан сургаал бүрдвэл цэцэн

Учирсан бүхэнтэй ханилаад

Удалгүй уйдаж салаад

Урьдынхаа муу хэлэгч

Ухаан муутны ханилах зан

Үзэм бурам амттай боловч

Идэхгүй бол мэдэхгүй

Ухаан санаа сайн боловч

Үзэхгүй бол мэдэхгүй

Үхрэн хөхүүрийг усаар дүүргэх хялбар

Өчүүхэн тариаг усаар хангах хялбар

Ухаан богино хүнийг баясгах хялбар

Хонь цөөтийн хормой богино

Ухаан муутын хошуу богино

Цаг богино

Ухаан урт

Эрдэм сургуульд хөгшингүй

Ухаан сургуульд ёзооргүй

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Ухаан барагдахад үг барагдах

Тайлбар: а.ном байнга уншиж мэдлэгээ тэлж байх хэрэгтэй; б.үг яриагаар нь хүний мэдлэгийн царыг мэдэж болдог

Ухаан нь ууцандаа

Санаа нь сүүжиндээ

Тайлбар: унхиагүй, доожоогүй, ухаан муутай

Сургаал үг

Ухаан сайт удмыг тэтгэ

Ухаан муут удмыг зарцал

Тайлбар: ухаантай хүнийг дэмжиж, тэтгэж яв