элэг

элэг зүрх

Монголоор

Үгийн дуудлага

[eleg]

Үндэсний бичиг

ᠡ᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋
ᠡ᠊ᠯ᠊ᠢ᠊ᠭᠡᠡ᠋

(элигэ)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

II.

1. элэг доог хорш. (хүнийг үг хэлээр элэглэн тохуурхах нь), элэг доог барих (бусдыг доорд үзэж, дээрэнгүйлэн дарлах), элэг доог болох (хүнд муу муухайгаар хэлүүлэх), элэг доог хийх (элдэв янзаар хүнийг муушаан хэлэх, хошигнож наадах).

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

э|лэг I.биезүй. *~ хөших (маш их инээх), элэг­ний, элгэнд, элгийг, элэгнээс

Хоршоо үг

• элэг доог - хүнийг үг хэлээр элэглэн тохуурхах нь

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

элгээ тэврэх - бээвийх, бээцийх~Өөрийн бие дааран чичрэхэд хүрэхийн зэрэгцээгээр энд тэнд яваа болгоныг ажихад цөм л гараа ханцуйндаа зөрүүлэн элгээ тэврэн бөгцийн яваа үзэгдэнэ (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

элгээ эвхэх/тэврэх - өөдгүй дүр үзүүлэх~Ширүүн давхилгүй галигуухан явж Шар хөвтэй золгодог хэргээ гэж Эрдэнийн хэлэхэд, улаач нь “юу ч л гэсэн хий хуйд хөөгдсөн юм шиг довтолдог элч биш бололтой” гэж бодоод баясавч элгээ тэврээд газар ахиж өгдөггүй мөөгний хятад золиг шиг байгаа даа (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

элгээ эмтрүүлэх/эмтлүүлэх - янз бүрийн юм үзэж харж, бодож сэтгэлээ эмзэглүүлэх~Эхэр татан уйлж байхыг хараад элгээ эмтрүүлсэн гэж өвгөн эцэг хэлдэг (Ч.Лхамсүрэн, Хүрэн морь). ~Би чамд сэтгэлтэй болжээ. Амьдралд далавчаа хугалуулж элгээ эмтлүүлсэн бид хоёр бие биедээ түшиг, бүтэн элэгтэй болж болох сон (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

элгээрээ газар тэврэх - ядарч зүдэрч тартагтаа тулах~Ингэж байтал нэг өдөр Эрдэнэ хүрээд ирвэл би элгээрээ газар тэврээд хоцорно шүү дээ гэдэг сүрхий юм бодогдон Долгорт өгсөн сэтгэлдээ хурц сүхээр нэгмөсөн тасалмаар санагдана (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

элгээрээ харуулдах - бүтэлгүйтэх~Аманд багтамгүй том зүйл яриад байсан нөгөө горзгор залуу чинь хүнд мэхлүүлж, элгээрээ харуулдаад...

элэг авах - инээдэм болгох, инээд хүргэх~Тэгсэн чинь аягүй догь, ёстой элэг авмаар, нөгөө загас нь их балай, хүний хэлээр ярьдаг шал гажиг амьтан байсан байхгүй юу тэ (Ж.Барамсай, Орчин үеийн алтан загасны үлгэр).

элэг барих - бусдыг басамжлан дээрэлхэх~Муусайн банди нар хүүхдийг минь элэг барих гэж яваа биз, тонил! гэж хашхирлаа (С.Удвал, Их хувь заяа). ~Жаргал ч авгайг элэг барьж ярьсан чинь болдоггүй хүнд нь мэдэгдэж илрэхийн муугаар илэрсэндээ гэмшин шилээ маажин, нусаа шоржигнотол татна (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). ~Энэ он жилүүдэд чононоос өөр ядуу дорд тариачдыг элэг барих хэн байх билээ дээ? (Зян Рун, Чонон сүлд). ~Энэ чоно бидэнд буу байхгүйг үзээд элэг барьж байх шив дээ (Зян Рун, Чонон сүлд). ~Тэр буцаж очоод жингийн даамал Дандий, хөтөч Гэпил хоёрт, өөрийгөө хэтэрхий элэг барьж, хурууны үзүүрт ялимгүй юманд зарлаа хэмээн хэлэх хэлэхгүй үгээр дайрч, бухимдаж хорссон сэтгэлээ тайлна хэмээн санаж яваагаа ч мартаж орхисон байлаа (С.Дашдооров, Бууж мордох хорвоо). ~Надаас хойш чамайг элэг бариад хэдэн малд чинь эзэн суух гэснээс зайлаагүй! (Б.Дариймаа, Шар хондын намаржаа).

элэг бөөрөөрөө нийлэх - адил төсөөрөө нийлэх~Заяаны ханиуд төстэй гэдэг. Элэг бөөрөөрөө нийлсэн энэ хоёрын маань харц нь хүртэл адилхан.

элэг буруу - харь хүн, бодол өөр санаа ондоо, итгэлгүй хардуу~Элэг буруу хүнд охин хүүхдээ захиж үлдээгээд... чи мөн санаа амар хүн юм аа.

элэг бүтэн - өнчин өрөөсөн бус~Манайх гэдэг саяхан л элэг бүтэн, бусдын дайтай л айл байсан сан (Т.Бум-Эрдэнэ, Аавтай минь бүжиглээч). ~Элэг бүтэн уулзсан хойно уйлаад яахав гээд Хуяг инээмсэглэн Цэндийн нулимсыг алгаараа арчив (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

элэг дордойх - ах дүүгийн тангараг тасрах~Уруул унживч элэг дордойдоггүй.

элэг дэвтэх - энэлж шаналсан сэтгэл тайвшран тэнийх~Налан шөргөөн наадаж, хатсан элгээ дэвтээв (С.Дашдооров, Өнчин цагаан ботго). ~...амьдралын хувь тавиланд төөрч мунгинасан эгч дүү хоёрыг уулзуулсан юм шиг тэгж их дасаад, миний бие тэр хоёрынхоо гэмгүй цагаан инээд хөөр баяр тоглоом наргианд элэг дэвтэн уйлахаас наахнуур суудаг билээ (Д.Гармаа, Тунгаамал).

элэг дэвтээх - энэлэн шаналсан сэтгэлийг тэжээн тэтгэх~Хүүхэд төрүүлэх боломжгүй түүнд элэг дэвтээх ганц ч ойр дотны хүн алга.

элэг зөөлөн/нимгэн - сэтгэл зөөлөн, өрөвч, уярангуй~Буруу номтон... орос... гээд л элдвийн яриа хөөрөө байдагсан, хөөрхий эд чинь сайхан сэтгэлтэй, элэг нимгэнтэй улс юм (Л.Түдэв, Уулын үер).

элэг зүрх шиг - эрх онгон энхрий тансаг, хайрыг авсан зүйл~Би ганц юм гээд энэ хүүгээ элэг зүрх шиг ээ л хайрлаж, хиртэй гараар барилгүй өсгөсөн дөө.

элэг зүрх өмрөх - санаа сэтгэл зовж ихэд шаналах~Охиныхоо дагжин чичрэхийг мэдсэн Сувд авгайн элэг зүрх өмрөх шиг болжээ (З.Баттулга, Уяхан замбуутив).

элэг зүрхний угаас - чин сэтгэлээсээ~Би чамд талархлаа яаж илэрхийлэхээ мэдэхгүй байна. Элэг зүрхнийхээ угаас баярлаж байна.

элэг исгүүлэх - ач журмыг нь умартан тэрслэх~Хулгайчийг энэрч болох уу? Тэд чинь энэрэх тусам элэг исгүүлэх улс байгаа юм (Ш.Нацагдорж, Үүлэн чөлөөний нар).

элэг нэгтэй - санаа сэтгэл, зорилго нэгтэй, ах дүүгийн барилдлагатай~Мөнх бол тэр хоёртой садан төрөл биш ч элэг нэгтэй хүн (Д.Энхболд, Соёо).

элэг өмрөх - санаа сэтгэл зовж ихэд шаналах~Охиныхоо дагжин чичрэхийг мэдсэн Сувд авгайн элэг өмрөх шиг болжээ (З.Баттулга, Уяхан замбуутив).

элэг татагдах - гашуудах, сэтгэл өвдөх~Хүний санаад оромгүй тэр жигшүүрт хэрэгт элэг татагдаж, жихүүдэс хүрч байлаа.

элэг татуу - дотно~Эднийх гэдэг айл манай хаяанд олон жил айлсаж яваа юм. Хар багаасаа бие биенээ мэдэх элэг татуу хүмүүс гэх үү дээ.

элэг хатаах - зовох шаналах, энэлэн шаналах, зовоох, үйлийг нь үзэх, инээд нь ихэд хүрэх~Би яалаа гэж олдсон ганцыгаа чамд өгч арай ядан дэвтсэн элгээ хатаах юм бэ? (Д.Энхболд, Соёо).

элэг хатах - ихэд цангах~Нөгөө өвгөн нь их л хичээнгүйлэн бодсоноо “Дэмий. Чулуун дээр түрүү урагшаа харж хэвтсээр байтал элэг хатаж орхино” гээд шүлсээ залгив (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

элэг хөших - хэтэртэл инээх, инээдээ барьж ядах, маш их инээх~Би санан санан, элгээ хөштөл инээдэг сэн (Г.Дүйнхэржав, Арилшгүй мөр). ~Итгэлт авдраасаа өнгөрсөн жил өөрийн хийсэн дансаа гаргаж, өвгөн минь, чам шиг эрдэмтэй хүн харвал элэг хөших эд дээ. ...Хоёул хэд хоног сууж чамд учрыг нь олж өгье гэж нэг өдөр хэлжээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

элэг эвхрэх - өр өвдөх, элэгшээх буюу гутах гуних, энэлэл шаналалд дотор аягүй болох~Эцэг эхээ алдсан биш, юундаа элэг эвхэрч суудаг юм. Цовоо сэргэлэн бай. Чи мөнгийг олохоос мөнгө чамайг олох биш.

элэг эгших - ихэд санаашрах~Өдөржин л элэг эгшиж, толгойгоо салаавчилж хэвтээд л... дурлал нь бүтээгүй бололтой.

элэг эмтлэх/эмтрэх - сэтгэл зовоох, өр өвдөх буюу тэсвэрлэхэд бэрх их л гашуудал болж дотор төвшгүй санагдах~Эхийнх нь тухай мэдээгээр элэг нь эмтэрсэн эцгийнхээ сэтгэлийг түр ч болов төөрүүлэв (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). ~Элэг эмтлэх энэлэл дайрлаа (Ж.Бадраа, Уяхан хорвоон хань). ~Хүүхдээ үхүүлчихээд ганцаараа элэг эмтрэн тарчилж байсан шигээ одоо хувийнхаа золгүй амьдралд гаслан улам ч илүү тарчлах болов (Жек Лондон, Саран хөндий). ~Данзан авгайн ярианаас ар гэрээ саналаа. Хөгшин эхээ мөн л үүн шиг энэ тэрийг хутгалдуулан ярьж, бусдын өмнө солиотой юм шиг үзэгдэж байгаа байхдаа зайлуул гэхээс зүрх цохилон элэг эмтэрнэ (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн). ~Миний хойноос элэг зүрхээ эмтэртэл гашуудаж суулгүй амьжиргаагаа бодож, ган тайлагдсан цагт эсэн мэнд эх нутагтаа буцаарай (С.Эрдэнэ, Нарангаравуу).

↑ амьтны элэг доог болох

↑ ичих нүүрэндээ элэг наах

↑ наашаа элэгтэй

↑ өлөн элэг

↑ өмхий элэг өвөртлөх

↑ халуун элгийг хөргөж, хайрт зүрхийг гомдоох

↑ халуун элэгтэй

↑ хар элэгтэй

↑ хомхой элэг өвөрлөх

↑ чонын зүрх, нохойн элэгтэн

Хэвшмэл хэлц

Ам дордойвч

Элэг дордойхгүй

Инээд биш ханиад

Элэг биш уушги

Инээд ханиадны эгч

Элэг дэлүүний нагац

Мөчир бүтэн мод байдаггүй

Элэг бүтэн хүн байдаггүй

Өдрийн нарны сүүдэр нь хар

Элэг муутны зүрх нь хар

Уруул дордойвч

Элэг дордойхгүй

Ус хүчтэй

Ургамал чулуу хөдөлгөх

Ураг хүчтэй

Элэг зүрх хөдөлгөх

Элэг бүтэн хүүхэд сэргэлэн

Эзэн сайтай мал цовоо

Элэг нэгт ах дүүгээ орхиод

Эмээ энхрийлэгч нь

Арьсаа өвчиж худалдаад

Өмсөх хувцас авсантай адил

Эр эмийн хайр нь нэг

Элэг зүрхний судас нь нэг

Ээжээ үхүүлсэн

Элэг нимгэрсэн хүн