Wikipedia

D. Djajakusuma

Djadoeg Djajakusuma[a] ([dʒaˈdʊʔ dʒajakuˈsuma]; 1 Ogos 1918 - 28 Oktober 1987), secara amnya dikreditkan sebagai D. Djajakusuma, ialah seorang pengarah filem dan pemamer bentuk seni tradisional Indonesia. Dilahirkan kepada seorang bangsawan dan isterinya di Temanggung, Jawa Tengah, Djajakusuma tertarik dengan seni pada usia muda, memilih untuk mengejar kerjaya dalam teater. Semasa pendudukan Jepun 1943-1945, beliau merupakan seorang penterjemah dan pelakon, dan dalam revolusi negara selama empat tahun yang mengikuti beliau bekerja dengan bahagian pendidikan tentera, beberapa agensi berita, dan dalam drama.

D. Djajakusuma
Djajakusuma, 1950an
Kelahiran
Djadoeg Djajakusuma

(1918-08-01)1 Ogos 1918
Temanggung, Jawa Tengah, Hindia Timur Belanda (kini Indonesia)
Meninggal dunia28 Oktober 1987(1987-10-28) (umur 69)
Jakarta, Indonesia
DikebumikanPerkuburan Karet Bivak
WarganegaraIndonesia
Pusat pendidikan
  • Universiti Washington
  • Sekolah Seni Sinematik USC
PekerjaanPengarah, penerbit, pengkritik budaya
Tahun aktif1952–87

Pada tahun 1951, Djajakusuma menyertai Perbadanan Filem Nasional (Perfini) atas jemputan Usmar Ismail. Selepas bergelar pengarah, dengan filem Embun, Djajakusuma mengeluarkan satu lagi sebelas filem dengan syarikat itu sebelum meninggalkannya pada tahun 1964. Beliau kemudiannya kembali ke teater tradisional Indonesia, termasuk wayang. Walaupun beliau terus mengarahkan filem bebas dari Perfini, sebahagian besar daripada tenaga beliau telah didedikasikan untuk menggalakkan bentuk seni tradisional dan mengajar sinematografi. Selepas lebih sedekad kesihatan yang kurang baik dan tekanan darah tinggi, Djajakusuma rebah semasa majlis dan meninggal dunia. Beliau dikembumikan di Perkuburan Karet Bivak.

Djajakusuma berdedikasi tetapi mudah marah dipengaruhi oleh pandangan realis Usmar Ismail, walaupun beliau memberi tumpuan lebih kepada aspek kehidupan tradisi. Persembahan teater beliau cuba untuk memodenkan bentuk tradisional supaya mereka boleh lebih baik diterima dalam dunia moden. Beliau dihargai dengan menggiatkan semula bentuk teater Betawi Lenong dan menerima pelbagai anugerah bagi pembikinan filem, termasuk anugerah pencapaian sepanjang hayat di Festival Filem Indonesia.

Biografi

sunting

Kehidupan awal

sunting

Djajakusuma dilahirkan pada 1 Ogos 1918 di Parakan, Temanggung, Jawa Tengah, Hindia Timur Belanda,[1] kepada bapa priyayi, Raden Mas Aryo Djojokoesomo, dan isterinya Kasimah. Djajakusuma merupakan anak kelima daripada lima beradik dilahirkan pada pasangan itu, yang tinggal atas gaji Djojokoesomo sebagai pembantu kerajaan.[2] Semasa usia mudanya, beliau menonton persembahan pentas, seperti boneka wayang dan bentuk tarian tradisionak tayuban;[3] pada masa beliau meninggalkan rumahnya selepas waktu tidur untuk menonton penerbitannya. Bersama rakannya, beliau membacakan cerita waktu tidur selepas ibunya memberitahunya.[4] Apabila filem Hollywood diimport mula ditayangkan, beliau merupakan penonton tegar, menonton cerita Barat dan karya lakonan Charlie Chaplin.[5]

Oleh kerana kedudukannya sebagai anak seorang bangsawan, Djajakusuma dapat menerima pendidikan. Beliau menamatkan pengajian di Semarang, Jawa Tengah,[6] menamatkan pengajian dalam program sains semula jadi di sebuah sekolah tinggi pada tahun 1941.[5] Walaupun keluarganya berharap ia dapat menjadi pekerja kerajaan seperti bapanya, Djajakusuma memutuskan untuk pergi menceburi seni persembahan.[4] Beliau kembali ke kampung halamannya untuk masa yang singkat sebelum menyedari bahawa dia akan mempunyai peluang sedikit pada Parakan. Oleh itu, pada awal 1943 – hampir setahun selepas Hindia diduduki oleh Empayar Jepun – Djajakusuma berpindah ke pusat politik koloni, Jakarta, untuk mencari kerja.[7]

Djajakusuma berkhidmat di Pusat Kebudayaan[b] sebagai penterjemah dan pelakon di bawah Armijn Pane.[8] Diantara karya yang diterjemahkannya termasuk beberapa kepingan oleh pemain sandiwara Sweden August Strindberg dan pemain sandiwara Norway Henrik Ibsen,[c][9] dan juga sejarah Jepun dan beberapa sandiwara pentas kabuki.[7] Semasa bersama pusat itu, Djajakusuma menulis beberapa sandiwara pentasnya sendiri.[10] Dalam waktu senang, Djajakusuma membantu menubuhkan syarikat teater amatur Maya, bersama artis lain seperti HB Jassin, Rosihan Anwar, dan Usmar Ismail. Rombongan itu, dibetuk atas keinginan untuk kebebasan artistik yang besar, mempersembahkan terjemahan karya Eropah dan karya asal oleh Ismail oleh El Hakim.[d] Untuk menggalakkan rasa nasionalisme Indonesia ketika masih mematuhi dengan peraturan biro penapisan Jepun, beberapa sandiwara Maya tidak jelas menggalakkan Jepun, tetapi sebaliknya Sfera Kemakmuran Asia Timur Raya. Tema menyokong gerakan kebangsaan Indonesia, sementara itu, kekal tersirat dalam hasil karya itu. Dengan Maya, Djajakusuma mengembara dari kampung ke kampung, meletakkan pada persembahan.[11]

Revolusi Nasional Indonesia

sunting

Presiden Sukarno mengisytiharkan kemerdekaan Indonesia pada 17 Ogos 1945, sehari selepas pengeboman atom Hiroshima dan Nagasaki. Menjangkakan kerajaan jajahan Belanda akan kembali, Djajakusuma dan Ismail membantu menubuhkan Seniman Merdeka sebagai benteng pertahanan. Kumpulan itu mengembara di seluruh bandar, menyebarkan berita mengisytiharkan kemerdekaan Indonesia semasa persembahan dari sebuah trak terbuka. Selepas kedatangan Pentadbiran Awam Hindia Belanda, kumpulan itu kadang-kadang cuba untuk mengintip orang Eropah atau menyembunyikan maklumat yang akan dianggap berguna kepada kuasa-kuasa Belanda kembali. Oleh kerana kerja-kerja berbahaya ini, Djajakusuma mula membawa pistol, dan pergi ke Banten untuk meminta kyai untuk menyebabkannya ditembusi oleh peluru.[12]

Pada awal 1946, dengan kerajaan kolonial Belanda mengawal Jakarta, Djajakusuma terbang ke bandar baru Yogyakarta.[13] Di sana, beliau berkhidmat di agensi berita Antara[14] sebelum menyertai bahagian pendidikan tentera, dinaikkan pangkat sebagai kapten.[15] Untuk tentera tersebut, Djajakusuma menyunting mingguan Tentara; beliau juga menyumbangkan rencana untuk majalah budaya Ismail Arena.[16] Meskipun penglibatannya dalam akhbar, beliau tidak melupakan teater; dengan Surjo Sumanto, beliau menubuhkan sebuah kumpulan yang membuat persembahan untuk askar dan membangkitkan semangat, kadang-kadang dalam perjalanan ke barisan hadapan.[17]

Djajakusuma telah diupah oleh Kementerian Penerangan pada 1947 untuk mengajar di sebuah sekolah seni persembahan, Stichting Hiburan Mataram.[18] Melalui Mataram, beliau dan Ismail telah diperkenalkan kepada pembikin filem Andjar Asmara, Huyung dan Sutarto; kedua-dua belajar di bawah individu-individu yang lebih mantap. Sementara itu, Djajakusuma telah ditugaskan menjaga menapis siaran radio di kawasan Republikan yang diadakan, tugas yang disandang sehingga Belanda menawan Yogyakarta pada 19 Disember 1948. Djajakusuma melarikan diri dari bandar, kemudian bertemu dengan pasukan Republik. Menggunakan radio lama dan penjana basikal berkuasa, Djajakusuma mendengar siaran berita antarabangsa dan menulis mereka ke bawah;[19] maklumat dari siaran ini kemudiannya dicetak dalam kertas bawah tanah.[20]

 
Usmar Ismail, yang melamar Djajakusuma ke Perfini pada 1951

Selepas Revolusi Nasional Indonesia berakhir dengan pengiktirafan Belanda kepada kemerdekaan Indonesia pada 1949, Djajakusuma terus bekerja sebagai wartawan di Patriot (penjenamaan bagi Tentara) dan majalah Kebudajaan Nusantara;[6] Mataram telah dibuka semula, dan Djajakusuma mula mengajar di sana sekali lagi sementara menguruskan pawagam Soboharsono dan menulis beberapa sandiwara pentas.[21] Ismail, sementara waktu, pulang ke Jakarta dan menubuhkan Perusahaan Film Nasional atau Perfini;[22] penerbitan pertamanya, Darah dan Doa, yang memberikan versi rekaan trek Bahagian Siliwangi dari Yogyakarta kepada Jawa Barat pada 1948, telah diarahkan oleh Ismail dan dikeluarkan pada 1950.[23]

Kerjaya bersama Perfini

sunting

Dalam persediaan untuk filem keduanya, Enam Djam di Jogja (Enam Jam di Yogyakarta), Ismail teringat Djajakusuma ke Jakarta. Untuk filem itu, Djajakusuma membantu Ismail menyesuaikan diri Ketua Serangan 1 Mac 1949 untuk skrin. Penerbitan telah disiapkan pada bajet yang rendah; Djajakusuma kemudian teringat bahawa kamera mereka terpaksa dikuasakan oleh bateri kereta.[24] Walaupun ini dan masalah lain, Djajakusuma tinggal di selepas menamatkan filem itu, melengkapkan satu lagi kerja untuk Perfini, Dosa Tak Berampun, pada tahun yang sama. Ismail berkhidmat sebagai pengarah untuk filem ini, berkisarkan seorang lelaki yang meninggalkan keluarganya selepas dia terpaku dengan senyuman seorang pelayan.[25]

Manakala Ismail, yang kekal ketua Perfini, ke luar negara untuk belajar sinematografi di Pusat Pengajian Teater, Filem dan Televisyen di Universiti California, Los Angeles, Djajakusuma mula mengambil peranan yang lebih besar dalam Perfini. Beliau  bergelar pengarah, pada tahun 1952 dengan Embun, yang menunjukkan masalah psikologi yang dihadapi oleh tentera apabila pulang ke kampung mereka selepas revolusi.[26] Filem ini telah difilemkan di Wonosari, pada masa di pertengahan musim kemarau, untuk menyediakan metafora visual untuk roh-roh mandul pahlawan.[27] Kerana gambarannya tentang khurafat tradisional, filem itu mempunyai masalah dengan kedua-dua biro penapisan dan pengkritik; kepercayaan karut dianggap tidak sesuai dengan keperluan republik baru untuk pemodenan.[28] Keluaran Embun menjadikan Djajakusuma salah satu daripada empat pengarah untuk bekerja untuk Perfini; yang lain adalah Ismail, Nya Abas Akup, dan Wahyu Sihombing.[29]

Penerbitan berikut Djajakusuma, Terimalah Laguku (1952), merupakan drama muzikal mengenai pemuzik miskin tua yang menjual saksofon untuk membantu kerjaya bekas muridnya.[30] Walaupun kualiti teknikal filem itu kurang memuaskan, apabila beliau kembali ke Indonesia pada tahun 1953 Ismail gembira dengan kerja tersebut, yang menyatakan bahawa suntingan itu telah dilakukan dengan baik. Berbanding tahun akan datang Ismail menyampaikan maklumat beliau belajar di UCLA kepada kakitangan Perfini; Djajakusuma mengikuti pelajaran ini rapat.[31] Ini diikuti oleh Harimau Tjampa pada tahun 1953, sebuah filem mengenai seorang lelaki yang cuba untuk membalas dendam kematian ayahnya. Di tengah-tengah budaya Minang,[32] filem yang menampilkan beberapa kebogelan pertama dalam penerbitan domestik[33] dan merupakan satu kejayaan kritikal yang besar.[31]

 
Djajakusuma menaiki kapal untuk ke Sumatera bagi penggambaran filem Arni, s. 1955

Pada tahun 1954 Djajakusuma mengarahkan dua komedi, dari Medan Putri dan Mertua Sinting. Pertama mengisahkan dengan tiga orang lelaki muda yang berazam untuk tidak berkahwin, hanya untuk kekuatan mereka untuk ragu-ragu selepas menemui beberapa wanita dari Medan,[34] manakala yang kedua mengikuti seorang lelaki yang menolak pilihan anaknya pasangan kerana kekurangan beliau berketurunan diraja, kemudian disedari memilih wanita yang sama untuk menjadi isteri anaknya.[35] Pada tahun berikutnya Djajakusuma membantu menubuhkan Persatuan Artis Film Indonesia (PARFI).[4] Hanya filemnya tahun itu, drama Arni, mengisahkan seorang lelaki yang berkahwin dengan wanita lain semasa isterinya sakit pergi ke Padang, Sumatera, untuk rawatan.[36]

Djajakusuma belajar sinematografi di Amerika Syarikat, pertama di Universiti Washington di Seattle, kemudian di Universiti California Selatan bagi Seni Sinematik, dari 1956-1957.[4] Apabila beliau kembali ke Indonesia, beliau bekerja dengan Ismail dan rakan sekerja Asrul Sani untuk menubuhkan Akademi Teater Nasional Indonesia, yang menggalakkan realisme; dramatis Indonesia Putu Wijaya meggambarkan realisme yang diperkenalkan oleh Akademi yang lebih Indonesia daripada Barat,[37] manakala Djajakusuma menganggapnya diilhamkan oleh pergerakan neorealis Itali.[38] Djajakusuma kekal sebagai pensyarah di akademi itu sehingga tahun 1970, dan para pelajar beliau mengamggap beliau lucu dan mudah untuk mendekati.[39]

Selepas kembali ke Indonesia, Djajakusuma memulakan kerja untuk Tjambuk Api (1958), kritikan terhadap rasuah yang berleluasa di Indonesia; tema ini membawa kepada filem itu yang diadakan oleh Biro penapisan selama hampir setahun.[32] Pengarah tersebut mengikutinya dengan drama Pak Prawiro, yang ditaja oleh Bank Bank Tabungan Pos dan bertujuan untuk menyampaikan kepentingan mempunyai simpanan.[40] Dalam tempoh ini beliau belajar teater tradisional India, perjalanan ke Calcutta, Madras, dan New Delhi; beliau berharap pengalaman tangan pertama ini akan memberi inspirasi kepada beliau dalam penggambaran cerita tradisional Indonesia.[41]

Pada 1960 Djajakusuma mengeluarkan filem pertamanya berdasarkan dari cerita wayang tradisional, Lahirnja Gatotkatja;[42] boneka tradisional telah terpesona kepadanya sebagai seorang anak, dan dia amat dinikmati watak Gatotkaca.[43] Difilemkan di Yogyakarta, filem ini menampilkan pelakon dari Jakarta dan bakat tempatan dalam peranan pembantu.[44] Ia adalah, bagaimanapun, kontroversi: Dalang dan lain-lain mahir dalam wayang berhujah bahawa pengarah telah mengabaikan terlalu banyak aspek tradisional pedalangan.[45] Tahun itu Djajakusuma juga pernah berkhidmat sebagai pengurus penerbitan bagi Pedjuang arahan Ismail[45] dan mengarahkan Mak Tjomblang, sebuah komedi diadaptasi dari drama karya 1842 karya Nikolai Gogol Marriage.[46]

Djajakusuma mengeluarkan komedi lain, Masa Topan dan Badai, pada tahun 1963; filem yang berkisarkan sekitar dinamik keluarga seorang bapa konservatif, ibu liberal, dan dua orang anak perempuan remaja mereka yang di ambang remaja.[47] Pada tahun berikutnya Djajakusuma mengarahkan filem terakhir beliau dengan Perfini, Rimba Bergema, yang bertujuan untuk menggalakkan industri getah negara.[48] Tahun itu beliau telah membantu menubuhkan Kesatuan Karyawan Film dan TV,[4] tindak balas kepada penajaan Lekra bagi Liga Film Indonesia.[49] Seperti Ismail dan kebanyakan pekerja Perfini, Djajakusuma adalah berpegang kuat dengan ajaran terhadap komunis bergabung Lekra; kumpulan budaya begitu juga bermusuhan terhadap mereka bergabung dengan Perfini.[50]

Kerjaya seterusnya

sunting
 
 
Djajakusuma mempromosikan pemodenan wayang orang (atas) dan penghidupan lenong.

Menjelang hari-hari terakhirnya bersama Perfini, Djajakusuma menjadi aktif dalam seni tradisional. Beliau menumpukan banyak masa ke arah promosi wayang. Pada tahun 1967 beliau telah menganjurkan Festival Wayang Negara,[14] yang runtuh tidak lama selepas itu kerana kekurangan dana.[51] Pada 1967 beliau mengarahkan filem dari ilham wayang Bimo Kroda untuk Pantja Murti Film,[52] yang menggunakan kebinasaan Pandawa – dalam epik Hindu Mahābhārata – untuk mewakili penculikan dan pembunuhan berikutnya lima jeneral tentera semasa Gerakan 30 September pada tahun 1965.[32] Penglibatan Djajakusuma dengan wayang berterusan sehingga awal 1970-an; beliau menganjurkan dua Minggu Wayang, pada tahun 1970 dan 1974, dan juga sebagai perayaan wayang kebangsaan pada tahun 1977.[14] Tambahan pula, beliau menubuhkan dua kumpulan-kumpulan orang wayang, Jaya Budaya (1971) dan Bharata (1973), dengan harapan untuk menyelamatkan sederhana yang bermasalah dengan memodenkannya.[53]

Sementara itu, Djajakusuma membantu menggalakkan bentuk seni seperti Lenong Betawi dan ludruk Jawa dalam tempoh beberapa tahun.[54] Beliau terutamanya diiktiraf bagi menghidupkan Lenong beliau.[e] Bermula pada tahun 1968, Djajakusuma muncul di televisyen sebagai seorang peguam bela Lenong, yang ketika itu terhad kepada kampung-kampung luar bandar dan di ambang pupus. Beliau menambah pengetahuan popular semasa berhujah untuk saraan untuk penghibur.[55] Pada 1970-an Lenong telah dijalankan di Taman Ismail Marzuki, menarik perhatian penonton,[56] dan beberapa penghibur Lenong mendapati pujian arus perdana dalam industri filem.[57]

Djajakusuma juga mempromosikan aktiviti kebudayaan bukan tradisional, moden dan asing. Pada tahun 1968 beliau menjadi ketua Dewan Kesenian Jakarta, jawatan yang beliau pegang sehingga 1977,[4] dan pada tahun 1970 beliau mengadakan festival muzik keroncong.[58] Bermula dengan penubuhan sekolah pada tahun 1970, beliau menjadi pensyarah di Lembaga Pendidikan Kesenian Jakarta, kemudian Institut Kesenian Jakarta (IKJ), mengajar sinematografi. Untuk memahami teater di dunia yang lebih baik, pada tahun 1977 beliau pergi ke Jepun dan China untuk belajar tradisi mereka.[59] Beliau kemudian mengetuai pelajar dalam pelbagai persembahan pentas, termasuk adaptasi noh Jepun dan opera Cina;[60] beberapa persembahan ini telah diadakan di Dewan Ismail Marzuki.[6] Pada 1970-an Djajakusuma memegang pelbagai jawatan dalam organisasi filem, termasuk sebagai anggota Majlis Filem (1974-1976), ahli Lembaga Pemegang Amanah untuk Siaran Radio dan TV (1976), dan ahli Biro Pembangunan Filem Nasional (1977-1978).[61]

Produktiviti Djajakusuma dalam industri filem bagaimanapun merosot. Pada 1971 beliau mengarahkan filem terakhirnya, Api di Bukit Menoreh dan Malin Kundang (Anak Durhaka). Yang pertama, dikeluarkan untuk Penas Film Studio dan berdasarkan daripada novel oleh Singgih Hadi Mintardja, mengisahkan tentera dari Kerajaan Pajang dalam usaha mereka untuk menundukkan tentera dari kerajaan saingan daripada Jipang.[62] Filem kedua ini merupakan adaptasi dari cerita rakyat Melayu dengan judul sama.[4] Lakonan Rano Karno dan Putu Wijaya sebagai watak tajuk, filem ini mengisahkan seorang anak muda yang lupa asal-usul beliau selepas menghabiskan banyak zaman kanak-kanak di laut.[63] Peranan terakhirnya sebagai pembikin filem pada 1977, apabila beliau membantu menerbitkan filem komedi Fritz G. Schadt Bang Kojak (1977).[45]

Tahun terakhir dan kematian

sunting

Pada 1977 Djajakusuma berkhidmat sebagai juri Festival Filem Indonesia (FFI).[f] Semasa membaca keputusan itu, beliau rebah dan dikejarkan ke hospital, manakala Rosihan Anwar melengkapkan bacaan.[64] Jiran Djajakusuma Taufiq Ismail memberitahu pemberita bahawa ia bukan kali pertama Djajakusuma rebah.[65] Djajakusuma terus mengalami serangan lemah secara tiba-tiba untuk sepanjang hidupnya,[66] yang berpunca daripada tekanan darah tinggi.[14]

Walaupun kesihatannya kurang baik, Djajakusuma terus aktif dalam bidang seni. Pada tahun 1980 beliau membuat penampilan filem terakhirnya, dan satu-satunya peranan beliau pada skrin besar, membintangi filem arahan Ismail Soebardjo Perempuan dalam Pasungan.[67] Beliau bersama Sofia W.D. membawakan watak ibu bapa yang sering meletakkan anak perempuan mereka dalam saham untuk menghukumnya kerana tidak taat;[68] dalam temuramah bersama Suara Karya, Soebardjo ingat bahawa, sejak beliau telah menulis, beliau hanya menganggap Djajakusuma untuk peranan.[69] Perempuan dalam Pasungan memenangi Anugerah Citra untuk Filem Terbaik di Festival Filem Indonesia 1981,[39] dan Djajakusuma melahirkan minat dalam membuat beberapa filem lanjut; ini, bagaimanapun, tidak pernah menjadi kenyataan.[51] Pada 1983 Djajakusuma berkhidmat sebagai Dekan Fakulti Seni di IKJ,[70] dan pada tahun 1984 beliau pergi ke Festival Tiga Benua di Nantes, Perancis, di mana dua daripada filem-filem beliau telah ditayangkan kepada pujian kritis.[32]

Pada awal 1987, doktor Djajakusuma mengesahkan beliau mengalami serangan jantung, yang menyebabkan Djajakusuma mula berdiet dan berhenti merokok.[14] Beliau terus dihormati dalam kalangan filem Indonesia, tetapi tidak senang dengan keadaan industri filem di negara ini, yang dianggap sebagai di ambang keruntuhan. Beliau menyalahkan imperialisme budaya Amerika, yang bermakna bahawa kebanyakan pawagam lebih suka tayangan filem asing, terutama dari Hollywood, dan beliau Indonesia tidak lagi mewujudkan identiti Indonesia yang unik.[71]

Djajakusuma rebah pada 28 Oktober 1987 ketika memberi ucapan sempena Sumpah Pemuda di IKJ. Selepas dikejarkan ke Hospital Besar Cikini, beliau telah diisytiharkan meninggal dunia pada jam 10:05 waktu tempatan (UTC+7). Beliau dikebumikan di Perkuburan Karet Bivak petang itu, selepas upacara di IKJ diketuai oleh penulis Sutan Takdir Alisyahbana dan solat di Masjid Amir Hamzah dalam Dewan Ismail Marzuki diketuai oleh penyair Taufiq Ismail.[72] Antara orang yang berkabung adalah bekas Menteri Penerangan Boediardjo, Menteri Pendidikan dan Kebudayaan Fuad Hassan, dan Timbalan Gabenor Jakarta Anwar Umar.[66]

Djajakusuma tidak pernah berkahwin, tetapi meninggalkan beberapa anak saudaranya yang beliau telah besarkan sebagai anak-anaknya sendiri.[73] Selepas kematiannya, surat khabar di Jakarta membawa Belasungkawa dengan tokoh budaya dan filem sebagai Alisjahbana, penerbit Misbach Yusa Biran, dan jurukamera Perfini Soemardjono. Belasungkawa ini menekankan peranan Djajakusuma dalam pembangunan industri filem Indonesia dan pemeliharaan budaya tradisional. Dalam satu majlis memperingati ulang tahun kelima kematian Djajakusuma, semua dokumen dan buku beliau telah disumbangkan kepada perpustakaan IKJ.[74]

Ketokohan

sunting
 
Di set filem Djajakusuma 1960 Lahirnja Gatotkatja; filem itu adalah salah satu daripada dua filem arahan beliau yang telah banyak dipengaruhi oleh cerita wayang.

Seperti Usmar Ismail, Djajakusuma dipengaruhi oleh realisme. Walau bagaimanapun, sementara Ismail lebih suka memberi tumpuan kepada tema peringkat kebangsaan, Djajakusuma telah lebih tertarik dengan mudah, jalan cerita tempatan yang relevan dengan mesej pendidikan.[32] Realisme ini dibawa ke dalam karya Djajakusuma dalam wayang. Tetapan, secara tradisinya dikeluarkan, justeru, mewujudkan set tiga dimensi, termasuk perwakilan pokok, batu, dan air.[75] Menurut Soemardjono, yang sering menyunting filem Djajakusuma, pengarah yang menikmati bereksperimen dengan teknik-teknik baru untuk lebih menyampaikan niatnya.[32]

Djajakusuma kerap memasukkan seni tradisional dalam filemya,[22] dan dua daripadanya (Lahirnja Gatotkatja dan Bimo Kroda) adalah berdasarkan cerita wayang tradisional dan menggunakan pakaian dan tempo wayang diilhamkan.[76] Tumpuan kepada aspek budaya tradisional jatuh daripada arus perdana selepas tahun 1965, telah digantikan dengan filem-filem tentang kehidupan bandar.[77] Penerbitan teater Djajakusuma ini bereksperimen dengan teknik penceritaan baru, menyesuaikan gaya tradisional untuk dunia moden.[75] Sewaktu pensyarah mengajar penulisan skrin dan sejarah teater, Djajakusuma tertumpu kepada seni Indonesia. Beliau berhujah bahawa rakyat Indonesia perlu bergantung kepada budaya tempatan, tidak terus melihat ke arah Barat.[14] Di kawasan-kawasan lain beliau kebanyakannya tidak terlibat dalam politik.[78]

Ahli sosiologi Indonesia Umar Kayam, yang telah disampaikan kepada Dewan Kesenian Jakarta dengan Djajakusuma, menyifatkan pengarah sebagai sangat berdisiplin. Biran menyifatkan beliau sebagai mempunyai sabar berapi-api yang boleh mencetuskan tiba-tiba, tetapi cepat untuk menenangkan apabila picu telah dikeluarkan; sentimen ini telah disuarakan oleh beberapa orang yang pernah bekerja dengan Djajakusuma.[66] Liputan dalam majalah filem Djaja menyifatkan beliau sebagai rajin dan amat berdedikasi untuk kraf beliau, ke pusat pemimpin yang ditaati selain hubungan romantis.[79]

Penerimaan

sunting

Filem Djajakusuma Harimau Tjampa melayakkannya menerima Anugerah Lakonlayar Terbaik di Festival Filem Asia 1954.[66] Filem seterusnya, Bimo Kroda diiktiraf oleh Jabatan Penerangan Indonesia kerana mempromosikan budaya tradisional.[80] Pada tahun 1970 beliau menerima Anugerah Seni daripada kerajaan Indonesia untuk "khidmatnya kepada Negeri sebagai Penggalak Utama Pembangunan Drama moden".[g][66] Di Festival Filem Indonesia 1987, beliau menerima anugerah khas untuk sumbangan beliau kepada industri filem,[51] dan pada November 2003 beliau diberikan Anugerah Dharma Budaya Parama secara anumerta oleh Presiden Megawati Sukarnoputri atas sumbangannya kepada pembangunan budaya Indonesia.[h][81]

Penerimaan kritikal adalah positif. Pengarah yang memenangi anugerah Teguh Karya memetik karya-karya Djajakusuma, Usmar Ismail, dan Asrul Sani sebagai "legenda" dan di antara pengaruh yang paling besar.[82] Koreografer Bagong Kussudiardjo dilaporkan menghormati Djajakusuma kerana beliau telah menamakan anaknya Djadoeg sempena pengarah itu.[83] Menurut memorial dalam akhbar Kompas, Djajakusuma juga digelar sebagai "legenda hidup" semasa lawatan beliau ke Nantes.[32] Rencana Kompas kemudian mencatatkan karya Djajakusuma yang paling diingati ialah Harimau Tjampa dan Tjambuk Api. Kedua-dua karya ini adalah mereka yang paling kerap ditayangkan, kerana fakta bahawa salinan sedia untuk digunakan disimpan di Sinematek Indonesia; filem-filemnya yang masih ada disimpan sebagai negatif.[20]

Filemografi

sunting

Pelakon

sunting
  • Perempuan dalam Pasungan (1980) – sebagai Encik Prawiro

Krew

sunting
  • Enam Djam di Jogja (1951) – sebagai penulis lakonlayar
  • Embun (1951) – sebagai pengarah dan penulis lakonlayar
  • Dosa Tak Berampun (1951) – sebagai penulis lakonlayar
  • Terimalah Laguku (1952) – sebagai pengarah
  • Harimau Tjampa (1953) – sebagai pengarah dan penulis lakonlayar
  • Putri dari Medan (1954) – sebagai pengarah
  • Mertua Sinting (1954) – sebagai pengarah dan penulis lakonlayar
  • Arni (1955) – sebagai pengarah
  • Tjambuk Api (1958) – sebagai pengarah
  • Pak Prawiro (1958) – sebagai pengarah dan penulis lakonlayar
  • Pedjuang (1960) – sebagai pengurus penerbitan
  • Mak Tjomblang (1960) – sebagai pelakon dan penulis lakonlayar
  • Lahirnja Gatotkatja (1960) – sebagai pelakon dan penulis lakonlayar
  • Masa Topan dan Badai (1963) – sebagai pengarah
  • Rimba Bergema (1964) – sebagai pengarah
  • Bimo Kroda (1967) – sebagai pengarah
  • Malin Kundang (Anak Durhaka) (1971) – sebagai pengarah
  • Api Dibukit Menoreh (Gugurnya Tohpati) (1971) – sebagai pengarah
  • Bang Kojak (1977) – sebagai penerbit

Catatan penjelasan

sunting
  1. ^ Ejaan lain nama pertamanya termasuk Djadug, Djadoek dan Djaduk, manakala nama akhirnya boleh juga dieja Djajakoesoema
  2. ^ Pusat Kebudayaan dikenali menerusi nama Indonesia dan Jepun. Nama Indonesianya ialah Poesat Keboedajaan, manakala nama Jepunnya ialah Keimin Bunka Shidōsho (啓民文化指導所). Pusat Kebudayaan menggalakan pelbagai bentuk seni, termasuk filem dan drama, dengan matlamat utama ialah menyediakan propaganda untuk kedudukan politik Jepun(Hoerip 1995, p. 8).
  3. ^ Samada Norway atau Sweden berada dalam peperangan dengan Jepun pada masa itu, bermakna sesuatu terjemahan dianggap diterima oleh Djajakusuma (Hoerip 1995, p. 9).
  4. ^ El Hakim ialah nama samaran Abu Hanifah (Hoerip 1995, pp. 9–10).
  5. ^ Ulama budaya Indonesia S. M. Ardan memberi penghargaan Djajakusuma sebagai daya penggerak di belakang dari sudut lenong (Ardan 1987, Djaduk Djajakusuma), dan penulis biografi Satyagraha Hoerip yang mendedikasikan beberapa halaman penglibatan Djajakusuma dengan Lenong, tahap perincian dipadankan hanya oleh perbincangannya mengenai peranan Djajakusuma dalam pemodenan orang wayang. Seperti Ardan, beliau memberi penghargaan Djajakusuma dengan pemulihan itu; tidak seperti Ardan, beliau menyatakan bahawa dua tokoh budaya yang lain (Soemantri Sastro Suwondho dan Ardan) juga membantu menyelamatkan bentuk dramatik.(Hoerip 1995, pp. 69–73).
  6. ^ Djajakusuma kemudiannya berkhidmat sebagai juri beberapa kali (Panembahan 1987, Barangkali, 40 pCt Manusia).
  7. ^ Original: "Jasa terhadap Negara sebagai Pembina Utama Drama Modern".
  8. ^ Penerima anugerah lain termasuk pelawak Bing Slamet dan pelakon Fifi Young (Unidjaja 2003, Megawati awards).

Rujukan

sunting
  1. ^ Setiawan 2009, National Film Month; Ardan 1987, Djaduk Djajakusuma
  2. ^ Hoerip 1995, m/s. 104.
  3. ^ Hoerip 1995, m/s. 2–3.
  4. ^ a b c d e f g Darmawi 1982, Djadoeg Djajakusuma.
  5. ^ a b Hoerip 1995, m/s. 4.
  6. ^ a b c JCG, Djaduk Djajakusuma.
  7. ^ a b Hoerip 1995, m/s. 8.
  8. ^ JCG, Djaduk Djajakusuma; Kompas 1987, Budayawan D. Djajakusuma
  9. ^ Biran 2009, m/s. 331.
  10. ^ Hoerip 1995, m/s. 10.
  11. ^ Hoerip 1995, m/s. 9–10.
  12. ^ Hoerip 1995, m/s. 17–19.
  13. ^ Biran 2009, m/s. 354.
  14. ^ a b c d e f Suara Karya 1987, D.Djajakusuma.
  15. ^ Said 1982, m/s. 139.
  16. ^ Hoerip 1995, m/s. 20–21.
  17. ^ Hoerip 1995, m/s. 22.
  18. ^ Biran 2009, m/s. 356.
  19. ^ Hoerip 1995, m/s. 22–24.
  20. ^ a b Kompas 1993, Pekan Film Djajakusuma.
  21. ^ Hoerip 1995, m/s. 24.
  22. ^ a b Setiawan 2009, National Film Month.
  23. ^ Said 1982, m/s. 51.
  24. ^ Hoerip 1995, m/s. 27.
  25. ^ Hoerip 1995, halaman 36; Said 1982, halaman 54; Filmindonesia.or.id, Filmografi
  26. ^ JCG, Djaduk Djajakusuma; Said 1982, halaman 55
  27. ^ Hoerip 1995, m/s. 28.
  28. ^ Said 1982, m/s. 55.
  29. ^ Anwar 2004, m/s. 84.
  30. ^ Hoerip 1995, m/s. 39–40.
  31. ^ a b Hoerip 1995, m/s. 29.
  32. ^ a b c d e f g Marselli 1987, Mengenang D. Djajakusuma.
  33. ^ Imanjaya 2006, m/s. 107–108.
  34. ^ Filmindonesia.or.id, Putri dari Medan.
  35. ^ Filmindonesia.or.id, Mertua Sinting.
  36. ^ Filmindonesia.or.id, Arni.
  37. ^ National Library of Indonesia, Pandangan Tokoh: Putu Wijaya.
  38. ^ Biran 2009, m/s. 334.
  39. ^ a b Hoerip 1995, m/s. 31.
  40. ^ Filmindonesia.or.id, Pak Prawiro.
  41. ^ Berita Buana 1975, Djaduk Djajakusuma Mengenal Wayang; Hoerip 1995, halaman 106
  42. ^ Suara Karya 1987, D.Djajakusuma; Filmindonesia.or.id, Filmografi
  43. ^ Berita Buana 1975, Djaduk Djajakusuma Mengenal Wayang.
  44. ^ Nasional 1960, (Untitled).
  45. ^ a b c Hoerip 1995, m/s. 30.
  46. ^ Filmindonesia.or.id, Mak Tjomblang.
  47. ^ Filmindonesia.or.id, Masa Topan dan Badai.
  48. ^ Filmindonesia.or.id, Rimba Bergema.
  49. ^ Hoerip 1995, m/s. 58.
  50. ^ Said 1982, m/s. 65–68.
  51. ^ a b c Panembahan 1987, Barangkali, 40 pCt Manusia.
  52. ^ Hoerip 1995, m/s. 47.
  53. ^ Hoerip 1995, m/s. 32, 106.
  54. ^ Kompas 1987, Budayawan D. Djajakusuma; Kadarjono 1970, halaman 25
  55. ^ Hoerip 1995, m/s. 69–71.
  56. ^ Ardan 1987, Djaduk Djajakusuma; Hoerip 1995, halaman 71
  57. ^ Loven 2008, m/s. 78–79.
  58. ^ Dharyono 1987, Selamat Jalan Djadug Djajakoesoema.
  59. ^ Hoerip 1995, m/s. 69.
  60. ^ Hoerip 1995, m/s. 32.
  61. ^ Hoerip 1995, m/s. 106–107.
  62. ^ Hoerip 1995, m/s. 49–50.
  63. ^ Hoerip 1995, m/s. 52–53.
  64. ^ Ardan 1987, Djaduk Djajakusuma.
  65. ^ National Library of Indonesia, Pandangan Tokoh: Taufiq Ismail.
  66. ^ a b c d e Kompas 1987, Budayawan D. Djajakusuma.
  67. ^ Filmindonesia.or.id, Filmografi; Filmindonesia.or.id, Perempuan dalam Pasungan
  68. ^ Hoerip 1995, m/s. 55.
  69. ^ Iskandar 1983, Sebagia Besar Hidupnya.
  70. ^ Darmawi 1982, Djadoeg Djajakusuma; Kompas 1987, Budayawan D. Djajakusuma
  71. ^ Panembahan 1987, Barangkali, 40 pCt Manusia; Hoerip 1995, halaman 59
  72. ^ Kompas 1987, Budayawan D. Djajakusuma; Suara Karya 1987, D.Djajakusuma
  73. ^ Kompas 1987, Budayawan D. Djajakusuma; Suara Karya 1987, D.Djajakusuma
  74. ^ Hoerip 1995, m/s. 80–84.
  75. ^ a b Berita Buana 1975, Djaduk Djajakusuma Pencetus.
  76. ^ Suara Karya 1987, D.Djajakusuma; Berita Buana 1975, Djaduk Djajakusuma Mengenal Wayang
  77. ^ Sen & Hill 2000, m/s. 156.
  78. ^ Sen & Hill 2000, m/s. 163.
  79. ^ Kadarjono 1970, m/s. 25.
  80. ^ Biran 1979, m/s. 123.
  81. ^ Unidjaja 2003, Megawati awards.
  82. ^ National Library of Indonesia, Pandangan Tokoh: Teguh Karya.
  83. ^ Hoerip 1995, m/s. 83.

Sumber petikan

sunting
  • Anwar, Rosihan (2004). Sejarah Kecil (Petite Histoire) Indonesia. 2. Jakarta: Kompas. ISBN 978-979-709-428-7.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Ardan, S.M. (1 November 1987). "Djaduk Djajakusuma Bukan Cuma Pengabdi Seni". Suara Pembaruan. m/s. 11.
  • "Arni". Filmindonesia.or.id. Konfidan Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • Biran, Misbach Yusa, penyunting (1979). Apa Siapa Orang Film Indonesia 1926–1978. Sinematek Indonesia. OCLC 6655859.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Biran, Misbach Yusa (2009). Sejarah Film 1900–1950: Bikin Film di Jawa. Jakarta: Komunitas Bamboo working with the Jakarta Art Council. ISBN 978-979-3731-58-2.CS1 maint: ref=harv (link)
  • "Budayawan D. Djajakusuma Sudah Tiada". Kompas. 29 October 1987. m/s. 1.
  • "D.Djajakusuma Tutup Usia". Suara Karya. 29 October 1987. m/s. 1, 9.
  • Darmawi, Suslanna (28 February 1982). "Djadoeg Djajakusuma". Suara Karya. m/s. 1.
  • Dharyono (7 November 1987). "Selamat Jalan Djadug Djajakoesoema: Sutradara dan Pencipta Wayang Orang Modern yang Pertama". Berita Buana. m/s. 5.
  • "Djaduk Djajakusuma". Encyclopedia of Jakarta. Jakarta City Government. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • "Djaduk Djajakusuma Mengenal Wayang & Teater Sejak Duduk di Sekolah Dasar". Berita Buana. 13 November 1975. m/s. 4.
  • "Djaduk Djajakusuma Pencetus "Wayang Gaya Baru"". Berita Buana. 14 November 1975. m/s. 4.
  • "Filmografi". Filmindonesia.or.id. Konfidan Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • Hoerip, Satyagraha (1995). Dua Dunia dalam Djadoeg Djajakoesoema. Jakarta: Jakartan Ministry of Culture working with the Jakarta Institute of Art. ISBN 978-979-8699-00-9.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Imanjaya, Ekky (2006). A to Z about Indonesian Film. Bandung: Mizan. ISBN 978-979-752-367-1.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Iskandar, Eddy D. (17 July 1983). "Sebagian Besar Hidupnya Untuk Seni". Suara Karya Minggu. m/s. 1, 11.
  • Kadarjono, BZ. (1970). "Profil Seorang Seniman: D. Djajakusuma". Djaja (452): 25.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Loven, Klarijn (2008). Watching Si Doel: Television, Language, and Culture Identity in Contemporary Indonesia. Leiden: KITLV Press. ISBN 978-90-6718-279-9.CS1 maint: ref=harv (link)
  • "Mak Tjomblang". Filmindonesia.or.id. Konfidan Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • Marselli (6 November 1987). "Mengenang D. Djajakusuma dalam Perfilman Indonesia". Kompas. m/s. 6.
  • "Masa Topan dan Badai". Filmindonesia.or.id. Konfidan Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • "Mertua Sinting". Filmindonesia.or.id. Konfidan Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • "Pak Prawiro". Filmindonesia.or.id. Konfidan Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • "Pandangan Tokoh: Putu Wijaya". Tokoh Perfilman Indonesia. National Library of Indonesia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • "Pandangan Tokoh: Taufiq Ismail". Tokoh Perfilman Indonesia. National Library of Indonesia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • "Pandangan Tokoh: Teguh Karya". Tokoh Perfilman Indonesia. National Library of Indonesia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • Panembahan, Harianto Gede (6 September 1987). "Barangkali, 40 pCt Manusia di Dunia Hasil Keisengan". Sinar Pagi. m/s. 4.
  • "Pekan Film Djajakusuma: Mengenang "Legenda Hidup" Perfilman Indonesia". Kompas. 22 January 1993. m/s. 16.
  • "Perempuan dalam Pasungan". Filmindonesia.or.id. Konfidan Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • "Putri dari Medan". Filmindonesia.or.id. Konfidan Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • "Rimba Bergema". Filmindonesia.or.id. Konfidan Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • Said, Salim (1982). Profil Dunia Film Indonesia. Jakarta: Grafiti Pers. OCLC 9507803.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Sen, Krishna; Hill, David T. (2000). Media, Culture and Politics in Indonesia. Melbourne: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-553703-1.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Setiawan, Iwan (1 Mac 2009). "National Film Month: Time warp, anyone?". The Jakarta Post. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • Unidjaja, Fabiola Desy (8 November 2003). "Megawati awards posthumously Hero title to Gorontalo figure". The Jakarta Post. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-08-06. Dicapai pada 6 August 2012. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
  • "(Untitled)". Nasional. 26 September 1960. m/s. 3.

Pautan luar

sunting
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=D._Djajakusuma&oldid=5222249"
  NODES
INTERN 1