Malaran tak geser sisian lelangit
Malaran tak geser sisian lelangit ialah sejenis bunyi konsonan yang terdapat dalam sebilangan bahasa lisan, dilambangkan oleh aksara ʎ (huruf y kecil yang dipusingkan 180 darjah) dalam Abjad Fonetik Antarabangsa (IPA) dan L dalam X-SAMPA.
| Nombor AFA | 157 | ||
|---|---|---|---|
| Pengekodan | |||
| X-SAMPA | L | ||
| |||
| Sampel audio | |||
Bunyi ini pernah wujud dalam bahasa Austronesia Purba, tetapi berubah dalam Bahasa Melayu-Polinesia Purba kepada /n/, /ɲ/ atau /l/ (menurut Robert Blust[1] dan John Wollf[2]):
| BAP | BMPP | BM |
|---|---|---|
| *NiSawa | *nihawa | ڽاوا nyawa |
| *aNak | *anak | انق anak |
Fonem ini masih terpelihara dalam bahasa-bahasa serumpun Taiwan seperti bahasa Amis dan bahasa Paiwan.[2]
Ciri-ciri
suntingCiri-ciri malaran tak geser sisian lelangit:
- Cara artikulasinya ialah malaran tak geser, iaitu dihasilkan dengan merapatkan dua alat artikulasi tanpa menyempitkan rongga vokal sehingga terhasilnya arus udara yang bergelora.
- Daerah artikulasinya adalah lelangit, iaitu disebut dengan bahagian tengah atau belakang lidah menyentuh lelangit keras.
- Jenis pembunyiannya adalah bersuara, iaitu pita vokal bergelar ketika penyebutan.
- Ini merupakan konsonan lisan, iaitu udara dibenarkan keluar melalui mulut.
- Ini merupakan konsonan sisian, iaitu dihasilkan dengan membenarkan arus udara mengalir melalui sisi lidah dan bukan tengahnya.
- Mekanisme arus udaranya adalah egresif pulmonik, iaitu disebut dengan menolak udara keluar dari paru-paru melalui saluran vokal, dan bukannya dari glotis atau mulut.
Rujukan
sunting- ^ Blust, Robert; Australian National University. Pacific Linguistics (2009). The Austronesian languages. Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University. ISBN 978-0-85883-602-0.
- ^ a b Wolff, John U. 2010. Proto-Austronesian Phonology with Glossary. Ithaca, NY: Cornell Southeast Asia Program Publications. m/s. 241.