Batu (ukuran)

Untuk kegunaan lain, sila lihat Batu (nyahkekaburan).

Batu ialah mana-mana satu unit jarak yang mempunyai panjangnya di lingkungan 1–10 kilometer. Dalam konteks Melayu dan Inggeris, "batu" merujuk kepada batu statut yang sepanjang 1,760 ela (atau 5,280 kaki) yang lebih kurang sama dengan 1,609 meter. "Batu" dalam bahasa Inggeris juga merujuk kepada batu nautika antarabangsa yang tepat-tepat sama dengan 1,852 meter.

Batu asal

"Batu" sebagai unit ukuran digunakan buat pertama kali oleh orang Rom kuno dan asalnya, berukuran 1,000 langkah (kembar) (bahasa Latin: "mille passuum"), iaitu lebih kurang 1,480 meter atau kira-kira 0.74 meter setiap langkah tunggal. Setiap batu adalah sama dengan 5,000 kaki Rom.

Jenis batu

Dalam penggunaan baru, berbagai-bagai jarak telah dirujuk sebagai "batu".

Batu statut

Sebuah statut parlimen Inggeris semasa pemerintahan Elizabeth I dari England menentukan batu statut sebagai lapan furlong atau 1,760 ela; iaitu 5,280 kaki atau 63,360 inci. Sebelum statut itu diisytiharkan, batu di England biasa dianggap sebagai 5,000 kaki, iaitu satu ukuran panjang yang tidak dapat dibahagikan menjadi ela, rod, atau furlong tanpa pecahan. Kini, dua jenis batu statut yang berbeza sedikit digunakan:

• Batu antarabangsa ialah jarak yang biasa dimaksudkan oleh "batu" apabila istilah ini digunakan tanpa pembatasan. Batu ini ditakrifkan sebagai 1,760 ela antarabangsa tepat (mengikut takrif, satu ela ialah 0.9144 meter) dan oleh itu, adalah 1,609.344 meter (1.609344 km) tepat. Batu antarabangsa digunakan di Amerika Syarikat dan United Kingdom masing-masing sebagai sebahagian sistem unit lazim Amerika Syarikat dan imperial, dan adalah sama dengan 8 furlong, 80 rantai atau 5,280 kaki antarabangsa.
• Batu survei Amerika Syarikat digunakan oleh Sistem Ukur Tanah Awam Amerika Syarikat dan berdasarkan inci yang ditakrifkan sebagai 1 meter = 39.37 inci tepat, iaitu sama dengan:
  • 5,280 kaki survei Amerika Syarikat;
  • 6336/3937 kilometer; atau
  • lebih kurang 1,609.347 meter.

Satu "batu antarabangsa" adalah sama dengan 0.999 998 batu survei Amerika Syarikat.

Batu nautika

Mengenai Kebergunaan Batu Nautika
Setiap Bulatan yang ditunjukkan merupakan satu bulatan agung — analog garis dalam Trigonometri Sfera — dan oleh itu, merupakan laluan terpendek antara dua titik di permukaan globul.

• Batu nautika antarabangsa berasal daripada batu geografi (satu dan satu perlapan mengikut takrif asal) dan kini diberikan takrif antarabangsa sebagai 1,852 meter; takrif dan kebergunaannya yang merebak adalah disebabkan oleh pencubaan asal untuk memberikan rasional matematik kepada batu sebagai satu nombor integer untuk ukuran lilitan Bumi yang berkaitan dengan darjah putaran sfera di sepanjang bulatan agung (trigonometri sfera); batu ini didapati lebih kurang sama dengan 6,076 kaki dan cukup dekat dengan satu minit-lengkok garis lintang untuk menyebabkannya masih berguna.
• Batu nautika digunakan secara harian untuk anggaran pengemudian jarak jauh serta untuk mengemudikan kapal-kapal, baik besar atau kecil, di dalam kawasan perairan larangan. Dalam kes pertama, batu ini amat memudahkan bilangan angka dalam persamaan yang rumit; dalam kes kedua, batu ini bertindak sebagai anggaran yang baik untuk mengikut kawasan boleh lalu dan menjauhi diri daripada batu-bata dan beting-beting.
• Batu nautika masih digunakan dengan sejagat untuk kegunaan yang tersebut, walaupun sains telah memperhalus piawai dasarnya mengikut sistem metrik tanpa menjejaskan kebergunaannya.
• Batu nautika digunakan secara sejagat untuk tujuan-tujuan penerbangan, kelautan, dan tentera laut, khususnya kerana ukuran ini memberikan anggaran yang baik untuk darjah-darjah dalam bentuk integer tanpa ralat hampiran yang berketerlaluan.

Penggunaan batu

Lihat juga: Pemetrikan

Proses-proses pemetrikan telah menyebabkan batu tidak penting lagi sebagai unit ukuran di kebanyakan negara di seluruh dunia. Kini, batu hanya boleh didapati di isyarat jalan raya Amerika Syarikat, United Kingdom, Liberia dan Myanmar. Bagaimanapun, knot (batu nautika sejam) masih biasa digunakan untuk pengangkutan udara dan laut antarabangsa.

Batu lain

• Batu data digunakan untuk perkara-perkara yang berkaitan dengan radar, dan adalah sama dengan 6,000 kaki (1.8288 kilometer).
• Batu Belanda (batu "Holland" ) adalah hampir sama dengan satu persembilan belas (1/19) bahagian darjah (kira-kira 5.8 kilometer).
• Batu Belanda (batu "Netherland") adalah 1 kilometer tepat dalam Sistem Metrik Belanda, 1820-1870.
• Batu Jerman adalah satu perlima belas bahagian darjah, iaitu lebih kurang empat batu nautika atau 6.4 kilometer.
• Batu Ireland adalah sama dengan 2,240 ela (2,048.256 meter).
• Batu Itali (kira-kira 1.5 kilometer) adalah seribu langkah, dengan setiap langkah merupakan 5 kaki Rom (kaki Rom adalah satu perlima inci lebih pendek berbanding kaki Inggeris).
• Batu panjang yang digunakan secara tradisi oleh Norway, Sweden dan Hungary adalah hampir sama dengan satu setengah batu Jerman, atau kira-kira 11 kilometer. Kini di Norway dan Sweden, jarak sepanjang 10 kilometer amat biasa dirujuk sebagai satu batu atau batu metrik (sila lihat mil).
• Istilah batu metrik digunakan dalam sukan olahraga dan geluncur laju untuk merujuk kepada jarak 1.5 kilometer.
• Batu Poland hampir sama dengan batu Belanda.
• Batu Scotland adalah sama dengan 1,976.5 ela (1,807.3116 meter).

Lihat juga

• Batu persegi
• Lig
• Unit imperial
• Unit lazim Amerika Syarikat
• Timbang dan Ukur Kuno
• Timbang dan Ukur Zaman Pertengahan
• Penggunaan Jujukan Fibonacci: untuk penukaran menjadi kilometer

Rujukan

'Mengenai Ukuran Juruselam', dalam Laurence Echard, 1741, The Gazetteer's or Newsman's Interpreter (Pentafsir Gazetir atau Pemberita), London: Ballard et al. (diterbitkan buat pertama kali pada 1703)

Pautan luar

• NIST General Tables of Units of Measurement