Ġebla tax-xewka

Il-ġebla tax-xewka hija l-ewwel ġebla stabbilita fil-kostruzzjoni ta' pedamenti ta' binja. Il-ġebel l-ieħor kollu jiġi imqiegħed b'referenza għal din il-ġebla, u b'hekk tiġi ddeterminata l-pożizzjoni tal- istruttura kollha.

Ġebla tax-xewka b'rilievi fil-bronż

Maż-żmien ġebla tax-xewka saret ġebla ċerimonjali, xi drabi anke replika, imqiegħda f’post prominenti fuq barra ta’ bini, bi skrizzjoni fuq il-ġebla li tindika d-dati tal-kostruzzjoni tal-bini u l-ismijiet tal-perit, bennej, u individwi sinifikanti oħra. Ir-rit tat-tqegħid tal-pedament huwa aspett kulturali importanti fl-arkitettura tal-Lvant u metaforikament fl- arkitettura sagra b'mod ġenerali.

Xi drabi l-ġebla tax-xewka tinkludi wkoll kapsula taż-żmien minn, jew inċiżjonijiet li jikkommemoraw, iż-żmien li fih inbniet binja partikolari.

Storja

Iċ-ċerimonja tal-ġebla tax-xewka tal-1925 tal-Jewish Community Center ta' Washington, DC

Iċ-ċerimonja tipikament kienet tinvolvi t-tqegħid ta' offerti ta' qamħ, inbid u żejt fuq jew taħt il-ġebla. Dawn kienu simboliċi tal-prodotti u n-nies tal-art u l-mezzi tal-għajxien tagħhom. Dan imbagħad ġej mill-prattika fi żminijiet aktar antiki li jsir sagrifiċċju ta’ annimal jew bniedem li kienu jitqegħdu fis-sisien.

Leġġendi Ġappuniżi antiki jitkellmu dwar Hitobashira (人柱, "pilastru uman"), li fih kienu midfuna xbejbiet ħajjin fil-bażi jew ħdejn xi kostruzzjonijiet bħala offerta biex jiżguraw il-bini kontra diżastri jew attakki tal-għadu.

Mażunerija

Storikament, il-Mażuni xi drabi ħadu ħsieb iċ-ċerimonja pubblika tat-tqegħid tal-ġebla tax-xewka għal xi bini notevoli. Fl-Irlanda, din iċ-ċerimonja ġiet deskritta minn The Cork Examiner tat-13 ta’ Jannar 1865 kif ġej:

...The Deputy Provincial Grand Master of Munster, applying the golden square and level to the stone said ; " My Lord Bishop, the stone has been proved and found to be 'fair work and square work' and fit to be laid as the foundation stone of this Holy Temple".' After this, Bishop Gregg spread cement over the stone with a trowel specially made for the occasion by John Hawkesworth, a silversmith and a jeweller. He then gave the stone three knocks with a mallet and declared the stone to be 'duly and truly laid'. The Deputy Provincial Grand Master of Munster poured offerings of corn, oil and wine over the stone after Bishop Gregg had declared it to be 'duly and truly laid'. The Provincial Grand Chaplain of the Masonic Order in Munster then read out the following prayer: 'May the Great Architect of the universe enable us as successfully to carry out and finish this work. May He protect the workmen from danger and accident, and long preserve the structure from decay; and may He grant us all our needed supply, the corn of nourishment, the wine of refreshment, and the oil of joy, Amen. So mote it be.' The choir and congregation then sang the Hundredth Psalm.

Il-Mażun novizz (magħruf bħala Entered Apprentice) jitqiegħed fir-rokna tal-Grigal tal-Loġġa bħala ġebla tax-xewka figurattiva. Dan huwa maħsub biex ifisser l-għaqda bejn it-Tramuntana assoċjata mad-dlam u l-Lvant assoċjat mad-dawl.

Użu kontemporanju

Ġebla ċerimonjali fil-binja tal-Los Angeles Central Library, imqiegħda fl-1925

Normalment, VIP tal-organizzazzjoni, jew ċelebrità lokali jew mexxej tal-komunità, jiġu mistiedna biex imexxu ċ-ċerimonja tal-bidu figurattiv tal-ħidma fuq il-pedamenti tal-bini, bl-isem tal-persuna u l-pożizzjoni uffiċjali u d-data normalment irreġistrati fuq il-ġebla tax-xewka. Din il-persuna normalment tintalab tpoġġi idejha fuq il-ġebla jew inkella turi b'xi mod ieħor it-tqegħid tagħha.

Ħafna drabi għadhom, u ċertament sas-snin sebgħin tas-seklu 20, il-biċċa l-kbira taċ-ċerimonji kienu jinvolvu l-użu ta’ kazzola manifatturata u mnaqqxa apposta li kellha użu formali fit-tqegħid tat-tajn taħt il-ġebla. Bl-istess mod, martell speċjali kien ħafna drabi użat biex ċerimonjalment tittektek il-ġebla f’postha.

Il-ġebla tax-xewka ħafna drabi jkollha ħofra li fiha titpoġġa kapsula taż-żmien li jkun fiha gazzetti tal-ġurnata jew tal-ġimgħa taċ-ċerimonja flimkien ma’ artifatti oħra li huma tipiċi tal-perjodu tal-kostruzzjoni, bħal per eżempju muniti li juru d-data ta' dik is-sena partikolari.

Ekkleżjastika

Ġebla tax-xewka tal-Knisja ta’ San Pawl fil-Makaw (1602)

Ġebla tax-xewka fil-Knisja Kattolika Rumana ta’ San Vinċenz De Paul, New Orleans, Louisiana (1866)

Ġebla tax-xewka (bil-Grieg: Άκρογωνιεîς, bil-Latin: Primarii Lapidis) kultant tissejjaħ “l-ewwel ġebla”, u hija simbolika ta’ Kristu, li l-Appostlu Pawlu rrefera għaliha bħala l-“ras il-kantuniera” u huwa l-“Ġebla tax-xewka prinċipali tal-Knisja” (Efesin 2:20). Il-ġebla tax-xewka prinċipali jew tar-ras titqiegħed fuq żewġ ħitan biex iżżommhom flimkien u treġġi lill-bini biex ma jaqax. Ħafna mill-knejjes l-aktar antiki kienu jpoġġu fdalijiet jew relikwi tal-qaddisin, speċjalment dawk martri, fil-ġebla tax-xewka.

Knejjes Kattoliċi Rumani tal-Punent

Skont ir-rit ta’ qabel il-konċilju Vatikan II tal-Knisja Kattolika Rumana: qabel ma jibda l-bini ta’ knisja ġdida, il-pedamenti tal-bini huma mmarkati b’mod ċar u għandu jitwaqqaf salib tal-injam biex jindika fejn se jkun hemm l-artal. Ladarba jsiru t-tħejjijiet, l-isqof —jew saċerdot delegat minnu għal dan il-għan—ibierek l-ilma u bih ibexxex l-ewwel is-salib li ttella’ u wara l-ewwel ġebla. Fuq il-ġebla huwa ordnat inaqqax slaleb fuq kull naħa b’sikkina, u mbagħad jgħid t-talb li ġejja: “Bierek, Mulej, din il-ħlejqa tal-ġebel (creaturam istam lapidis) u agħti bl-invokazzjoni ta’ ismek qaddis lil dawk kollha li b'moħħ safi jgħinu fil-bini ta' din il-knisja is-saħħa tal-ġisem u l-fejqan ta' ruħhom. Permezz ta' Kristu Sidna, Ammen."

Wara dan, tingħad il-Litanija tal-Qaddisin, segwita minn antifona u Salm 126, li b’mod xieraq jibda bil-vers, “Jekk il-Mulej ma jibnix id-dar, għalxejn jaħdmu dawk li jibnuha.” Imbagħad il-ġebla titqiegħed f’postha b’talb ieħor u għal darb’oħra iċ-ċelebrant iroxx l-ilma mbierek. Aktar antifoni u salmi waqt li l-isqof ibierek il-pedamenti, jaqsamhom fi tliet taqsimiet u jispiċċa kull waħda b’talb speċjali. Fl-aħħar, jitkanta Veni Creator Spiritus, u jingħadu żewġ talbet qosra. Imbagħad l-isqof, jekk jidhirlu opportun, ipoġġi bilqiegħda u jħeġġeġ lin-nies biex jikkontribwixxu għall-bini, ħatriet u manutenzjoni tal-knisja l-ġdida, u wara jibgħathom bil-barka tiegħu u t-tħabbira ta’ indulġenza.

Knejjes tal-Lvant

Iċ-ċerimonja tat-tqegħid tal-ewwel ġebla ta' knisja fi Kiev, l-Ukrajna

Fil-Knisja Ortodossa tal-Lvant il-barka tal-isqof trid tinkiseb qabel ma jibda l-bini ta’ knisja ġdida, u kull membru tal-kleru li jersaq jagħmel dan mingħajr barka jista’ jiġi skumnikat. Ir-“Rit tal-Fondazzjoni ta’ Knisja” (jiġifieri, it-tqegħid tal-ġebla tax-xewka) ivarja xi ftit skond jekk il-knisja għandhiex tkun mibnija bl-injam jew bil-ġebel. Anke meta knisja tkun mibnija bl-injam, il-ġebla tax-xewka trid fil-fatt tkun magħmula mill-ġebel.

Il-ġebla tax-xewka hija kubu solidu tal-ġebel li fuqu ġie minqux salib. Taħt is-salib, hemm miktub l-kliem dan il-kliem:

Fl-Isem tal-Missier, u tal-Iben, u tal-Ispirtu s-Santu, titwaqqaf din il-knisja, f’ġieħ u tifkira ta’ (hawn jiddaħħal l-isem tal-qaddis patrun tal-knisja l-ġdida); fit-tmexxija ta' (hawn jiddaħħal l-isem il-kap tal-istat); fl-episkopat ta’ hawn jiddaħħal isem l-isqof ); fis-Sena tad-Dinja _____ (Anno Mundi), u _____ (Anno Domini) minn meta l-Kelma t'Alla saret bniedem.

Fil-parti ta’ fuq tal-ġebla hemm spazju vojt f’forma ta’ salib li fih jistgħu jitqiegħdu r-relikwi. Ir-relikwi mhumiex meħtieġa, iżda normalment jitqiegħdu fil-ġebla tax-xewka. Jekk l-ebda fdalijiet ma jiddaħħlu fil-ġebla, l-iskrizzjoni tista' titħalla barra, iżda mhux is-salib.

Wara li jitħaffru l-pedamenti għall-knisja l-ġdida u jitlestew il-preparamenti kollha, l-isqof (jew id-delegat tiegħu), flimkien mal-membru l-oħra tal-kleru, jilbes u jagħmel purċissjoni lejn is-sit tal-binja. Is-servizz jibda b'moleben (supplikatorja) u t-tberik ta' ilma. Imbagħad jittella’ salib fil-post fejn eventwalment se jkun mibni l-altal, u l-ġebla tax-xewka tiġi kkonsagrata u mpoġġija f’postha.