Latvja
Il-Latvja (Latvjan:Latvija), uffiċjalment ir-Repubblika tal-Latvja (Latvjan:Latvijas Republika), hi pajjiż fir-Reġjun Baltiku fl-Ewropa ta' Fuq. Hija mdawra mill-Estonja fit-tramuntana (tul tal-fruntiera 343 km), il-Litwanja fin-nofsinhar (588 km), ir-Russja lejn il-lvant (276 km), u l-Bjelorussja fil-lbiċ (141 km), u magħhom taqsam il-fruntiera marittima lejn il-punent tal-Iżvezja. B'numru ta' 2,070,371 abitant[2] u territorju ta' 64,589 km2 (24,938 mi kw)[3] hija wieħed mill-anqas pajjiżi popolati u bl-inqas densità ta' popolazzjoni tal-Unjoni Ewropea. Il-belt kapitali tal-Latvja hija Riga. Il-lingwa uffiċjali hija l-Latvjan u l-munita hija msejħa Ewro (EUR). l-pajjiż għandu klima moderata staġjonali.
| Repubblika tal-Latvja Latvijas Republika |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Innu nazzjonali: "Dievs, svētī Latviju!"
|
||||||
 Lokazzjoni tal-Latvja (aħdar skur)
|
||||||
| Belt kapitali (u l-ikbar belt) | Riga 57°00′N 25°00′E / 57°N 25°E
| |||||
| Lingwi uffiċjali | Latvjan | |||||
| Gvern | Repubblika parlamentari | |||||
| - | President | Egils Levits | ||||
| - | Prim Ministru | Krišjānis Kariņš | ||||
| Indipendenza mir-Russja | ||||||
| - | Iddikjarata | 18 ta' Novembru 1918 | ||||
| - | Rikonoxxuta | 26 ta' Jannar 1921 | ||||
| - | Okkupazzjoni Sovjetika | 5 ta' Awwissu 1940 | ||||
| - | Okkupazzjoni tal-Ġermanja Nażista | 10 ta' Lulju 1941 | ||||
| - | Okkupazzjoni Sovjetika | 1994 | ||||
| - | Indipendenza Imħabbra | 4 ta' Mejju 1990 | ||||
| - | Indipendenza Restawrata | 21 ta' Awwissu 1991 | ||||
| Sħubija fl-UE | 1 ta' Mejju, 2004 | |||||
| Erja | ||||||
| - | Total | 64,589 km2 (124) 24,938 mil kwadru |
||||
| - | Ilma (%) | 1.57 | ||||
| Popolazzjoni | ||||||
| - | stima tal-2016 | 1.959.900[1] (143) | ||||
| - | ċensiment tal-2011 | 2,070,371 | ||||
| - | Densità | 34.3/km2 (166) 88.9/mili kwadri |
||||
| PGD (PSX) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $37.038 biljun | ||||
| - | Per capita | $18,140 | ||||
| PGD (nominali) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $27.188 biljun | ||||
| - | Per capita | $13,316 | ||||
| IŻU (2013) | ▲0.814 (għoli ħafna) (44) | |||||
| Valuta | Ewro (EUR) |
|||||
| Żona tal-ħin | UTC (UTC+2) | |||||
| Kodiċi telefoniku | +371 | |||||
| TLD tal-internet | .lv | |||||
Il-Latvjani huma nies Baltiċi, kulturalment relatati mal-Litwani. Flimkien mal-Finlandiżi Livs (jew Livonjani), il-Latvjani huma l-persuni indiġeni tal-Latvja. Il-Latvjan hija lingwa Indo-Ewropeja u flimkien mal-Litwan l-uniċi żewġ membri superstiti tal-fergħa Baltika. Lingwi minoritarji indiġeni huma l-Latgaljan u l-lingwa Finlandiża Livonjana li hija kważi estinta. Minkejja suġġettazzjoni għar-regola barranija mis-seklu 13 sas-seklu 20, in-nazzjon Latvjan żammet l-identità tagħha matul il-ġenerazzjonijiet, l-aktar il-lingwa, il-kultura, u tradizzjonijiet mużikali sinjuri. Il-Latvja u l-Estonja jaqsmu storja komuni twila. Iż-żewġ pajjiżi huma dar għal numru kbir ta' Russi etniċi (26.9% fil-Latvja[4] u 25.5% fl-Estonja[5]) li uħud minnhom huma non-ċittadini. Il-Latvja hija storikament fil-biċċa tal-Protestant, ħlief għar-reġjun Latgalja fil-lbiċ, li storikament kienet aktar Kattolika Rumana.
Il-Latvja hija repubblika parlamentari unitarja u hija maqsuma f'118-il diviżjonijiet amministrattivi fejn 109 minnhom huma muniċipalitajiet u 9 huma bliet. Hemm ukoll ħames reġjuni ta' ippjanar: Courland (Kurzeme), Latgalja (Latgale), Riga (Rīga), Vidzeme u Zemgale. Ir-Repubblika tal-Latvja kienet ibbażata fit-18 ta' Novembru, 1918. Hi kienet okkupata u annessa mill-Unjoni Sovjetika bejn l-1940–1941 u l-1945–1991 u mill-Ġermanja Nażista bejn l-1941–1945. Il-paċifika "Rivoluzzjoni tal-Kant" bejn l-1987 u l-1991 u l-"Mixja Baltika" ġew murija fit-23 ta' Awwissu, 1989 li waslet għall-indipendenza tal-Istati Baltiċi. Il-Latvja ddikjarat ir-restawr tal-indipendenza tagħha de facto fil-21 ta' Awwissu, 1991. Wara staġnar ekonomiku fil-bidu tad-1990ijiet, il-Latvja stazzjonat il-PGD tal-Ewropa li waslet għall-figuri tat-tkabbir matul is-snin 1998–2006. Fil-kriżi finanzjarja globali tal-2008–2010, il-Latvja kienet l-aktar milquta mill-Istati Membri Ewropej, bi tnaqqis ta' 26.54% tal-PGD f'dak il-perjodu.[6][7] Il-kummentaturi nnutaw sinjali ta' stabbilizzazzjoni fl-ekonomija Latvjana sa mill-2010, u l-istat tal-ekonomija kompla jitjieb, kif il-Latvja għal darb'oħra saret waħda mill-ekonomiji li qed jikbru malajr tal-UE fl-2011.[8][9]
Fruntieri tal-Latvja total: 1,370 km, pajjiżi tal-fruntiera (4): Belarus 161 km; Estonja 333 km; Il-Litwanja 544 km; Russja 332 km.
Is-sistema politika
immodifikaIl-Latvja hija repubblika parlamentari b'kap tal-gvern - il-prim ministru - li jagħżel il-kunsill tal-ministri u kap tal-istat - il-president - li għandu l-aktar rwol ċerimonjali u jinnomina lill-prim ministru. Il-gvern jibqa’ soġġett għall-approvazzjoni tal-Parlament matul kull mandat. Il-pajjiż huwa subdiviż f’110 muniċipalitajiet b’livell wieħed u 9 ibliet. Dawn għandhom il-kunsilli lokali u l-amministrazzjonijiet muniċipali tagħhom stess.[10]
Il-kummerċ u l-ekonomija
immodifikaL-aktar setturi importanti tal-ekonomija tal-Latvja fl-2018 kienu l-kummerċ bl-ingrossa u bl-imnut, it-trasport, l-akkomodazzjoni u s-servizzi tal-ikel (25.4%), l-industrija (16.1%) u l-amministrazzjoni pubblika, id-difiża, l-edukazzjoni, is-saħħa tal-bniedem u l-attivitajiet ta' xogħol soċjali (15.8%).[10]
Il-kummerċ fi ħdan l-UE jammonta għal 67% tal-esportazzjonijiet tal-Latvja (il-Litwanja 15%, l-Estonja 11% u l-Ġermanja u l-Iżvezja 7%), filwaqt li barra mill-UE 14% jmorru fir-Russja u 4% fl-Istati Uniti.[10]
F’termini ta’ importazzjonijiet, 75% jiġu minn Stati Membri tal-UE (il-Litwanja 17%, il-Ġermanja 11% u l-Polonja 9%), filwaqt li barra mill-UE 8% jiġu mir-Russja u 4% mill-Kanada.[10]
Il-Latvja fl-UE
immodifikaHemm 8 membri fil-Parlament Ewropew mil-Latvja. [10]
Fil-Kunsill tal-UE, il-ministri nazzjonali jiltaqgħu b'mod regolari biex jadottaw il-liġijiet tal-UE u jikkoordinaw il-politiki. Il-laqgħat tal-Kunsill jattendu għalihom regolarment rappreżentantiFittex it-traduzzjonijiet disponibbli tal-link preċedentiEN••• tal-gvern Latvjan, skont il-qasam tal-politika li jkun qed jiġi indirizzat.[10]
Il-Kunsill tal-UE m’għandux persuna waħda permanenti bħala president (bħal pereżempju, il-Kummissjoni jew il-Parlament). Minflok, ix-xogħol jitmexxa mill-pajjiż li jkollu l-Presidenza tal-Kunsill, li jinbidel kull sitt xhur.[10]
Matul dawn is-6 xhur, il-ministri mill-gvern ta' dak il-pajjiż jippresiedu u jgħinu jiddeterminaw l-aġenda tal-laqgħat tal-Kunsill f'kull qasam ta' politika, u jiffaċilitaw id-djalogu ma' istituzzjonijiet oħra tal-UE. Dati tal-presidenzi Latvjani: Jan-Ġun 2015[10]
Il-Kummissarju nominat mil-Latvja għall-Kummissjoni Ewropea huwa Valdis Dombrovskis, il-Viċi President Eżekuttiv għal Ekonomija għas-servizz tan-Nies.[10]
Il-Kummissjoni hija rrappreżentata f’kull pajjiż tal-UE minn uffiċċju lokali, imsejjaħ “rappreżentanza”.[10]
Il-Latvja għandha 7 rappreżentanti fil-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew. Dan il-korp konsultattiv – li jirrappreżenta lil dawk li jħaddmu, il-ħaddiema u gruppi oħra ta’ interess – huwa kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex ikun hemm idea aħjar tal-bidliet possibbli tas-sitwazzjonijiet soċjali u tax-xogħol fil-pajjiżi membri.[10]
Il-Latvja għandha 7 rappreżentanti fil-Kumitat Ewropew tar-Reġjuni, l-assemblea tal-UE tar-rappreżentanti reġjonali u lokali. Dan il-korp konsultattiv jiġi kkonsultat dwar il-liġijiet proposti, biex jiżgura li dawn il-liġijiet iqisu l-perspettiva minn kull reġjun tal-UE.[10]
Il-Latvja tikkomunika wkoll mal-istituzzjonijiet tal-UE permezz tar-rappreżentanza permanenti tagħha fi Brussell. Bħala l-“ambaxxata għall-UE” tal-Latvja, il-kompitu ewlieni tagħha hu li tiżgura li l-interessi u l-politiki tal-pajjiż huma segwiti b’mod effettiv kemm jista’ jkun fl-UE.[10]
L-ammont li jħallas kull pajjiż tal-UE fil-baġit tal-UE huwa kkalkulat b’mod ġust, skont il-mezzi. Aktar ma tkun kbira l-ekonomija tal-pajjiż, aktar iħallas – u viċi versa. L-għan tal-baġit tal-UE mhuwiex li jipprova jqassam mill-ġdid il-ġid, iżda pjuttost jiffoka fuq il-ħtiġijiet tal-Ewropej b’mod ġenerali. [10]
Ċifri tal-2018 għal-Latvja:[10] Nefqa totali tal-UE fil-Latvja – € 1.212-il biljun (ekwivalenti għal 4.14% tal-ekonomija Latvjana) Kontribuzzjoni totali għall-baġit tal-UE – € 0.234 biljun (ekwivalenti għal 0.80% tal-ekonomija Latvjana)
Il-flus imħallsa fil-baġit tal-UE mil-Latvja jgħinu biex jiġu ffinanzjati programmi u proġetti fil-pajjiżi kollha tal-UE – bħall-bini ta’ toroq, is-sussidjar ta’ riċerkaturi u l-ħarsien tal-ambjent.[10]
-
Katina Baltika: il-katina umana li tgħaqqad it-tliet kapitali Baltiċi: Tallinn, Riga u Vilnius (Balti kett/Baltijas ceļš/Baltijos kelias) -
Munita kommemorattiva għall-10 anniversarju tal-Katina Baltika (Munita Litwana tal-1999) -
La plaza frente a la Catedral de Vilna se convirtió en uno de los lugares principales de la manifestación. Más de 40.000 personas se congregaron en ella/The square in front of the Vilnius Cathedral became one of the main locations of the demonstration. More than 40,000 people gathered there/Il-pjazza ta' quddiem il-Katidral ta' Vilnius saret waħda mill-postijiet ewlenin tad-dimostrazzjoni. Iktar minn 40,000 ruħ inġabru hemmhekk (Vilnius/Wilno) -
La piedra "STEBUKLAS" frente a la Catedral de Vilna, en el sitio en que, de acuerdo a la leyenda, comenzaba la Cadena Báltica/The "STEBUKLAS" stone in front of the Vilnius Cathedral, on the site where, according to legend, the Baltic Chain began/Il-ġebla “STEBUKLAS” quddiem il-Katidral ta' Vilnius, fis-sit fejn, skont il-leġġenda, bdiet il-Katina Baltika (Vilnius/Wilno) -
Id-dimostranti fil-Katina Baltika jipprotestaw bħala parti mir-Rivoluzzjoni tal-Kant (Balti kett/Baltijas ceļš/Baltijos kelias/BaltskýŘetěz) kienet Katina Umana u Protesta kontra r-Reġim Sovjetiku Oppressiv li bdiet fit-23 ta' Awwissu 1989 għall-50 anniversarju tal-Patt Ribbentrop-Molotov (patt bejn il-Ġermanja Nażista u l-Unjoni Sovjetika biex tinvadi: il-Polonja u l-Istati Baltiċi (l-Estonja, il-Latvja) u l-Litwanja)) kien hemm parteċipazzjoni ta' 2000000 ruħ u l-għan kien li tinkiseb il-Libertà u l-Indipendenza tal-Pajjiżi Baltiċi taħt l-Oppressjoni u l-Okkupazzjoni Sovjetika, l-Indipendenza ta' dawn it-3 Pajjiżi nkisbet fit-23 ta' Awwissu 1989.
Referenzi
immodifika- ^ "Population number, its changes and density". csb.gov.lv (bl-Ingliż). Central Statistical Bureau. Miġbur 2016-07-15.
- ^ "Population Census 2011 – Key Indicators" (bl-Ingliż). Central Statistical Bureau of Latvia. 2012-04-02. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2012-06-10. Miġbur 2012-06-02.
- ^ "Latvia in Brief" (PDF) (bl-Ingliż). Latvijas Institūts. 2008. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2012-11-08.
- ^ "Etniskais sastāvs un mazākumtautību kultūras identitātes veicināšana". mfa.gov.lv (bil-Latvjan). Latvijas Republikas Ārlietu Ministrija. 2011-05-30. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-07-12.
- ^ "Estonia at a glance". Estonia.eu (bl-Ingliż). 2011. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-07-20. Miġbur 2011-11-05.
- ^ Peach, Gary (2010-03-11). "2009 worst year on record for Latvia, Estonia". BusinessWeek (bl-Ingliż). Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-05-16. Miġbur 2010-06-06.
- ^ "Report for Selected Countries and Subjects". imf.org (bl-Ingliż). International Monetary Fund. 2009. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2011-05-04. Miġbur 2010-06-06.
- ^ "Baltic thaw, Aegean freeze" (bl-Ingliż). The Economist. 2010-02-25. Miġbur 2011-11-05.
- ^ "Euro area and EU27 GDP down by 0.3" (PDF). Eurostat (bl-Ingliż). 2012. Arkivjat minn l-oriġinal (PDF) fl-2012-02-16. Miġbur 2012-02-15.
- ^ a b ċ d e f ġ g għ h ħ i ie j k l "Il-Latvija". europa.eu (bil-Malti). Miġbur 2021-04-24.