Selléccura

Artícule scritte 'n
sud-laziale/cominése

La selléccura (da le latine sĭliqua “vajana”, IPA: [sǝ'lːekːura], pl. selléccura) è n’álbere sèmbevérd, pellecchiù diòiche (esíštene chiand che tiéve sule sciuore máscure é ate che gl tiéve sule fémmene, pòche vòte ce štave chiand che tiéve tutt é du gl sèss). Appartè a la famiglia de le Caesalpiniaceae (ciért auture la nzeríscene mmiés’a la famiglia de le Fabaceae). Preduce frutt che tiéve gl štéss nome.

Crassifecazzione scientìfeca
Dëminië	Eukaryota
Regn	Plantae
Sottërègn	Tracheobionta
Dëvësion	Magnoliophyta
Class	Magnoliopsida
Sottëclass	Rosidae
Órdënë	Fabales
Famiglia	Caesalpiniaceae
Tribbù	Cassieae
Jènërë	Ceratonia
Spèc	C. siliqua
Nommenclatura binommiale
Ceratonia siliqua L., 1753

Arrappresendazione

È n'álbere puoche renduort, a ciuffa spasa, ramefecate mbond'a tutt. Pò rarrevà n'avetézza de 10 m. Gl fušt è massicc, che na scòrza greggiaštra-marrone, puoche crettata.

Tè le frunn chembòšt, parepennate, che 2-5 para de frennecèll tòšt, ellítteche-obbevate de chelore vérd scure leccecand a part pe ngima, cchiù chiare a part pe sott, che gl late sane. Gl sciuore suo assá peccerigl, verdaštr, a cròlla papelienacia; se fórmene ngim'a cèrt pign cort sott tíleche de le frunn.

Gl frutt, chiamate pur'iss selléccura, suo cèrt vajane ròss, lòngh 10–20 cm, dòppie é che párene comm a cuorie, apprima de chelore vérd pállede, marrone scure quann suo mature: fòre tiéve na seperfice assá tòšta, che na pólepa carnosa, paštosa é doce che se ndòšta quann se sécca. Gl frutt tiéve cèrt òssa scure, tonn é chiatt, assá tòšt, che tiéve tutt quand ne pise suocc, chiamate "carate" date ca na vòta venévane addeprate comm mesura pe l'òre.

Gl frutt remánene pe paricchie tiémb ngim'a gl álbere, pecciò se puonn trevà frutt sicch de chelore marrone anziém'a frutt ciérv de chelore vérd.

Spannemiénd

È na chianda che crésc mmòde naterale attòrn a gl uaccile de gl Medeterranee, a gl Perteuall é a gl Maròcch atlándece, camba dénd a le zzòne sécch de šta reggione. A l’Etalia se tròva a gl štate naterale a le reggiune e gl Sudd mindr è nateralezzata n’Tescana é a nòrd de chéšta, addó, prò, è rara. A la Puglia, na légg (Art. 19 L. R. 04/06/2007) la fa rrendrà dénd a le spèce pretètt.

Cheltevazione

È cheltevate spèce a gl nòrd Áfreca, Grècia é Cipre é, de méne, a la Spagna, Etalia merediunale é Albanía. A l’Etalia è angora cheltevate n’Secilia, pure se la mbertanza cunòmeca e šta predezione va calènn esíštene angora ròss cheltevaziune e selléccura a la prevéngia e Rausa é a la prevéngia e Seracusa, a sse zzòne ce štave angora cèrt enduštrie che fatíane gl mèsecarp de la selléccura mmòde ca puonn èss addeprate da l’enduštria delciaria é accebbatòria.

La prevéngia e Rausa còpre cchiù o méne gl 70% de la predezione nazienale.

La selléccura è na chianda rúšteca, che chiède puoche, crésc buone a gl terrine sicch, é pure a chigl ne muare calcaree. Crésc chiane chiane, è na spèce che camba assá.

Use

• È prezzata pe l’ambréa che fa che la ciuffa séa, nfatt le frunn sée, fote assá, predúcene preziosa ambréa pe le zzòne call é sécch.
• Na parte de gl seštetute de la ciucculata suo fatt che la pašta o la semènda de selléccura.
• Ne muar’e ndeštand é gelefecand de predott accebbatuorie suo fatt che la farina de semènda de selléccure.
• Uoje gl frutt (sènza l’òssa) viéve addeprate pe le magnà de le viéštie. Na vòta évene addeprate pe preduce alcol etíleche. Na vòta l’òssa macenate n’farina venévene addeprate condr’a la sciòlda. Gl frutt se cunzèrvene pe paricchie tiémb é puonn èss chenzemate vérd, sicch o nfernate jušt ne ccone.
• L’òssa, assá tòšt, nen se puonn magnà, ma mméce puonn èss macenate p’avé na farina pe fa ne ccone e tutt é che tè na ròss quantetà de carrubina che pò asserbì acqua pe 100 vòte gl pise sié.
• L’òssa suo cunzederate ne muare suocc comm demenzione é pise, é da gl nome sié p’árabe qīrāṭ o karat ne vè gl nome de l'unetà de mesura (carate) addeprate pe le prète preziuse, che vale ne quind de gramm. A le vére gl cagnamiénd de gl pise de la semènda de selléccura pegliate a la sciorlà arriva a gl 25%.
• Típeca è, a le chiand vècchie assá, la chembarza, dòpp la prima acqua d’aušt, de gl fugn de la selléccura (Laetiporus sulphureus). Seppure chezemate a cèrt part de la Secilia é de la Baselecata è ne fugn tuósseche che può preduce brutt riazziune gaštre-ndeštenale.
• Gl légn de selléccura pe comm è tuošt venéva addeprate pe frabbecà attrézz é macchenarie de légn seggiétt a attrite.
• N’fetoterapía gl štratt sicch de gl frutt (selléccura) se pò addeprà, pure anziém’a gl zènzere, pe la sciòlda.
• Višt ca tè ne muar’e tannine la pólepa de gl frutt, se vè chenzemata tanda, pò prevecà nfiammazione.

Variand dialettale cominése

• sallécchia, pl. sallécchie (Galleniare);
• sellécchia, pl. sellécchie (Galleniare, Sand Ghiasce, Settefrate);
• selléccuera, pl. selléccuere (Casaluiére);
• selléccura, pl. selléccura (Atini).

Prevèrbie

• Te si magnète urénna é selléccuere, mo tira gl carrétt (Casaluiére)

Lébbra

• Sandro Pignatti, Flora d'Italia, 1982, Edagricole, Belogna, ISBN 88-506-2449-2.
• T.G. Tutin, V.H. Heywood et alii, Flora Europea, Cambridge University Press, 1976, ISBN 0-521-08489-X

Jond e fòre

• Ceratonia siliqua L. IPNI Database
• Ceratonia siliqua L. GRIN Database