Bouwkeunst

Bouwkeunst of architektuur is de keunst en wetenschop van et ontwarpen van de bouwde omkrieten; inklusief steden, gebouwen, interieurs, laandschop, meubels, objekten enzovoort. Neffens et vrogste overleverde wark over et onderwarp, "Over architektuur" van Vitruvius, steunt de architektuur op drie principes: schoonhied (venustas), stevighied (firmitas) en bruukberhied (utilitas). Architektuur kan omschreven wodden as de balaans tussen disse drie elementen, waorbi'j niet ien de aanderen overheerst.

Ieder volk en ieder tiedperk hef ne egene herkenboare bouwstiel.

Steentied

De euldste meanskelike bouwsels zeent woarskienlik 380.000 joar terugge bouwd duur (Homo erectus) en stoat bie Terra Amata in et zuden van Fraanriek. De veendstea hef ongevear 20 hutten, bouwd van täkke dee bie mekoar heulden wörden duur grote keies, met doarop ovalene ringe. Kleane köppelkes leu treuken in et late vuurjoar in dit kaamp en kömmen der joarliks wier. In Oost-Europa zeent völle hutten oet de iestied eveunden. Dit warren hutten bouwd van mammoetbutte, woer as ze hude oawerhen spönnen. Een bekeand vuurbeeld hiervan is Mezhyrich in et binnenlaand van Oekraïne, wat ongevear 15.000 joar oold mut wean.

Oet de steentied stamt ook de hunebedden. Disse grafkamers, bouwd met op mekoar legde zwoarfkeies dee as bedekt met earde wörden, kömmen noa verloop van tied bloot te liggen. Hierin wörden leageranvoorders in vol oorlogstuug dale legd.

Aandere soorten grafkamers zeent dolmen. Dit zeent op mekoar stapelde platte steender, of eslötten met ne dekplate en ofdekt met zaand. Ook wörden der vake koepelgrawen bouwd. Dit warren koelen dee bedekt warren met um en umme stapelde stämme, ofdekt met earde.

Aandere bouwsels oet dit tiedsperk zeent de menhirs. Disse rechtop stoande steender wörden in lange rieges ezat. Woertoo disse steender deenden is nog aait neet dudelik.

Wiedters gef et nog aait steenkringe. Dit zeent, zo as den naam al wetten löt, steender dee as in nen kreenk ezat zeent. De bekeandste steenderkreenk is Stonehenge in et zuden van Engelaand. Gelearden meant at disse kringe met et geleuf van dee tied te doon harren.

Egyptiese ooldhead

De Egyptiese bouwkeunde is vuural bekeand um de piramiden en teampels.

Egypte hef zik laank bekwoamd in grafbouwkeunst. Belangrieke leu wörden eerst in mastaba's begreawen. De Piramide van Djoser bie Saqqara is de eerste trad in de ontwikkeling van de bekeande piramiden. De trappiramide stapelt mastaba's op mekoar en is oetdacht duur bouwkeundigen Imhotep. In de arkitektuur wordt gebouwen vake neumd noar denne wat opdracht gef. Doarumme het et de piramide van Djoser en neet van Imhotep. Den trad doarop köm de echte piramide. Den grötsten doarvan is de Piramide van Cheops.

Heanig an wör de piramide vervungen duur een rotsgraf. Et bekeandste doarvan is wellicht et graf van Toetankamon. Disse rotsgrawen veend iej in de boargen bie Beni Hassan en in de vallei van de keuningen en keuniginnen, bie et hudige Luxor. Een rotsgraf hef een antal gänge dee oetkomt in meardere zalen.