Soest

Soest is n darp en gemeente in de Nederlandse previnsie Utrecht en hef ne oppervlakte van 46,47 km². Soest, Soesterbarg en Soestdunen bunt rieke an dunen, woold, heide en wiezen, grotendeals bruukt as oefengebeed veur et Nederlaandse leager. Soest had per 1 jannewaori 2024 47.685 inwoners (bron: CBS).

Gemaente Soest
(Vlagge van Soest)	(Waopen van Soest)
Lokatie van de gemeante Soest
Informasie
Proveensie	Utrecht
Heufdplaatse	Soest
Geografie en bevolking
Öppervlakte  - Laand  - Water	46,52 km² 46,24 km² 0,21 km²
Inwonners Bevolkingsdichtheid	45.732 (31 december 2009) 985 inw./km²
Koordinaten	52° 11′ N, 5° 17′ O
Aoverig
Belangrieke verkeersaoders	N221, N234
Netnummer	035
Postkode	3760-3769
Offisiële webstie www.soest.nl

Paleis Soestdiek

Aandere darpen

• Soestduunen
• Soesterbarg

Herkumste van den name Soest

Den name Soest: Zoys, Soyse, Suysen, Sose: Bronne op de grenze van hoogn en laegen groand. Of et kump van neaderzetting an 'ziede-oost'. Den eursprong van et darp ligt ok an de oostkante van den Engh.

Geskiednis

De eerste spoorn van (tiedeleke) bewonning rundumme Soest bunt trög evonden in de Soesterdunen. Rundumme 11.000 joar veur Christus bevölkten enkele jägersgröppen dizze streake. De sporen bestoanden uut enkele stenen warktuugkes uut 8000 veur Christus. De grafbulten op den Esch en dee in et Munnekenbos bunt van rundumme 2500 veur Christus.

De eerste beskrieving van Soest kump uut 1029. In 2004 vierden et darp dan ok heur 975-joarig bestoan. Soest ontstoand as ne kolonie uut et kortbi-j eleagen Amersfoort. De eerste boern gingen op de zuudoost helling van den Esch wonnen, nen uutloper van de Utrechtse Heuvelrugge. Zo waren zie bescharmd teggen de Zuderzee, dee reggelmoatig den Eempolder oaverstreumden. Den Esch wodden untgonnen en bemest, zodat dizzen geschikt wöd veur akkerbouw. In den polder groasden de beeste. De kolonie greujden uut tot n klein boerndarp tussen n antal noaberschöppe. Westelek, achter den Esch, lag Heze, dat older was. Heze ging echter vort deurdat de stoefdunen, de teggenwoordege Soesterdunen, zich verplaatsen en den noaberschop in de 15de eeuwe begroven. Den name Heze leaft noe nog wieter in de wieken Ovverhees en Hees.

Soest was reagelmaotig et striedtoneel van kriegs gebeurtenissen. Al in 1278 vond op den Esch nen veldslag plaatse tussen Hollaand en Utrecht. Deur de stichting van et klooster Mariënburg in 1470 wodden Soest belangrieker en op 26 september 1472 verkreg Soest schepenrecht. Moar al an et begin van de 16de eeuw wodden Soest eplunderd en plat-ebraand deur de tröppe van Maarten van Rossum. De nonnen wödden verkracht en van et klooster bleaf niks anders ovver as puun. Et darp wodden ovverni-j op-ebouwd en vanaf dee tied is doar moar weinig veraanderd. In de 17de eeuwe ontstoanden Zoestdyck en 't Hearte. 't Hearte was ne noaberschop, dat bestoand uut sköäpenholders en turfstekkers. Turf wodden oaverigens al in de 14de eeuwe estokken in et Soesterveane, moar nam in umvang too in de löp van de 17de eeuwe. Et turf wodden mit bootn, de zogenaamde proamen, oaver de Proamgrachte noar den Eem vuurd.

In 1650 leet den toonmoalegen börgemeister van Amsterdam n buutenverblief bouwen langs den heufdweg tussen Soest en Baarn, den Hofstede aen Zoestdijck, et Paleis Soestdiek van vandage, dat in et Baarnse deel van Soestdiek ligt. In 1674 leet stadholder Willem III et verbouwen tot jachtslot. Soestdiek wodden n darp mit n antal grote buutenplaetse, net as Baarn, woar Soest zelf, et heufddarp, n slaopereg boerndarp blef. Soestdiek was rundumme 1890 n dorp woar de rieken uut veurnamelek Amsterdam neerstrekken. Zo waren der völle privéhuze, moar ok verskillende hotels. De riekeleu kwamen noar Soestdiek vanweage de schone loch en den mooie natuur. In 1895 ging den Soester Peerdentram rieden en in 1898 wodden Soest an-eslotten op et spoorweagennet. Rundumme 1900 telden Soest nog moar 4700 leu. Pas rundumme 1920 greujden Soestdiek en Soest an mekare. In 1945 telden Soest 16.000 inwonners. In de joaren zestig wodden et darp 'verni-jd'. Dat heeld in, dat n antal butenplaetse esloopt wodden, zodat de oppervlaakte van de tuunen meer ruumte opleaverden veur huzebouw, onder mear umdat et onderhold van de villa's gewoon te duur was ewödden. De heufdstroate van Soestdiek onderging ne gedoanteverwisseling. De stoatege heernhuze maken plaatse veur winkels en huzebouw. Et darp was hierdeur minder mooi ewödden en stuk veur stuk sloten den hotels en pensions eure deurn. Bekende hotels waarn Hotel Trier, Hotel Eemlaand en et Oranjehotel.

In de jaoren doarnoa breidden Soest zich wieter uut met de wieken Kloarwater en Smitsveane in de joaren '70 en Ovverhees in de joaren '80. De meest ni-je uutbreiding is de Boernstreake, woar vanof 1997 in veer stappen ebouwd wodden.

De taal van Soest

De taalvariaant van Soest hef, zoas die van Eemnes, Huzen en Laoren, Nedersaksische kenmarken en wördt daorumme mangs onder 't West-Veluws eschaard, mar wördt deurgaons töt 't Hollaands of Utrechts erekend. Een veurbield van 't Soesters:

’k Hejje ehoord, dat ze ’n bongd van nedersaksische platschrievers esticht hén. Da vin ’k ’n meroakels mooi ding. Wangt et is heel verschrikkelek zoas de auwe laandstoal verdwingt en ’t veld rümt vur de stadse eenheidstoal. Da komt vanzelf deur de roadio, deur et school en deur de kraante; en ’t jonge goed veult z’n eige veuls te goed um hullie moers toal te proate. (Die proate ’t liefst ,,sorry”-toal!).

Doarum is ’t biester mooi as de mingse, die schrieve kenne, de haande in mekoar sloan um mit mekoar an ’t volk te loate zien, dat plat heel niet „plat” is, moar veul meer uut en tot et haart sprikt as ’t hooghollaands.

[...]

Noe is ming vroag: Kan ikke ók meedoen in jullie bongd, as gewoon lid of aanderst as buitengewoon lid? Ik woen an de uterste raand van et nedersaksische toalgebied, op ’n veurpost, — op ’n verloore veurpost, da mo ’k toegeeve, moar ik kan ’t niet loate te blieve kaampe. Doarum schrief ik van tied tot tied stukjes en vaarsjes in Zoezder toal in ongze Zoezder kraant. De boerenmingse hên d’r sjik in.

’k Hoop, dat jullie van de nedersaksische beweging nie vergeete zalt, dat hier midden in ’t laand ók nog een stuk auwd Saksenlaand leit: Eemlaand, dat ansluut bie de Veluwe. Veul geleerde zeige: ’t Is fraankisch, — moar aj de luu hier (niet de immegraante vanzelf!) kent, en hullie toal, hullie boederieje, hullie bedrief en hullie gebruuke, dan veul je ’t wis en zeker: disse luu bin nedersaksische mingse! en dit laand mit z’n brinke en enge is Saksenlaand!

Bezeensweerdig

• In Soest steet den diksten mammoetboom van de previnsie Utrecht.
• Op den Soester Esch is stellingkoornnmölle Den Windhond herbouwd en op 10 mei 2008 in gebruuk enommen.

Uutgoande verwiezingen

• Webstea van de gemeente Van dizze stea is n groot deel van de hier vermelde infomasie ofkumstig
• Ni-js en infomasiestea oaver Soest mit doezenden ofbeeldingen
• Webstea mölle den Windhond

Referensies

Provinsie Utrecht
Gemeenten: Amersfoort · Baoren · Bunnik · Bunsjoten · De Bilt · De Rongde Venen · Eemnes · Houten · Iesselstein · Leusden · Lopik · Montfoort · Ni-jegein · Oldewater · Renswou · Rhenen · Soest · Stichtse Vecht · Utrecht · Utrechtse Heuvelrug · t Veen · Viefhearenlaanden · Wiek bi-j Duurstee · Woerden · Wombaarg · Zeist