Łódź

Łódź, vöär et gemak ouk vake sunder leasteykens eskreaven as Lodz, is ne stad middenin Polen un en vöärmålig industriääl middelpunt. Et is de höyvdstad van et voivodeskap Łódź un ligt ungeväär 120 kilometer up et süüdwesten van Warsjau. In 2023 had Łódź 655.279 inwoaners, wårmed et de up dree nå grötste stad van Polen is.

Oaversicht van upmarkelike gebouwen in Łódź

As dörpken stünd Łódź ooit vöär et eyrst in de böker in de 14. eywe. In 1423 kreag et stadsrechten van den poolsken köäning Władysław II Jagiełło. Töt in de 18. eywe bleav et ne vrye stad van de kuyaviaanske geysteliken. In de Tweyde Updeyling van Polen in 1793 wör Łódź inedeyld by Prüüssen. Kort dårup wör et deyl van et napoleontiske Hartogdom Warsjau. De stad küm by et Poolske Kungres in 1815, ne marionettenståt van et Russiske Ryk. In de tweyde Industriäle Revoluty wör et en vöärnaam handelspunt vöär textiel, wat vöäle warkvolk antröäk. Med name düütskers un jöäden. De stad had vanaf dee tyd to maken med groute klassenungelykheid. Dat was good to seen an de gebouwen in de stad; upsichtige heyrenhüse stünden nöäst dunkere fabrikshallen un vervöllene hüürhüse.

Den industriälen uppepper makeden van Łódź eyne van de grötste städen van Polen. De nazi's hernöömden Łódź in den Tweyden Wearldoorlog Litzmannstadt, nå Karl Litzmann. De lüde van Łódź hadden et swår to lyden, un de groute jöädske minderheid wör in de Jöädenwyke van Łódź edreyven. Van dår uut güng et wyder de düütske koncentraty- un vernetigingskampen in. In 1945 wör de stad nen korten tyd de poolske regeyringsstad.

Nå 1989 güng et wat bevolking un ekonomy angeyt rap bargdale med Łódź. Pas vanaf 2010 küm de stad weader en beaten in de beyne. Łódź steyt bekend üm de Nationale Filmskole. De meyste bekende poolske aktöörs un regissöörs hebbet dår hen eweasd, sou as Andrzej Wajda un Roman Polanski. In 2017 wör de stad upenöämen in et Kreative Städennetwark van UNESCO un benöömd töt Filmstad van UNESCO.