Tweante

Twente

Vlagge van Twente Woappen van Twente
Portoal:Twente
Proveensie	Oaveriessel
Heufdploats	Eanske
Streektaaln	Twents, Sallands, Vreeznvens
Öppervlakte	1402 km²
Inwonners	642.228
Volksleed	Twents Volksleed
Regionoale webstie	regiotwente.nl

Twente is een gebeed in et oosten van Nederland. Et is et oostelike deel van de provincie Oaveriessel en lig min of mear tusken de rivieren Regge en Dinkel en de grenzen met Duutsland en 'n Achterhook in Gelderland. Den naam Twente kump van den Latiensen naam Tuihanti (of Tvihanti) vuur de Tubanten, een Germans volk dat roewweg op dezelfde stea wonnen in de tied van de Romeinen. In 'n elfden eeuw wörden et gebeed al Tuente neumd.

Twente hef tegen de 630.000 inwonners en besteet oet veerteen gemeentes: Twenterand, Tubbige, Dinkelland, Eanske, Losker, Boarn, Almelo, Wierdn, Healdern, Riesn-Holtn, Hof van Twente, Hoksebarge, Hengel en Oldnzel.

Naam

Altoarsteen van Vercovicium

Twente is al wier te vinden as Tuianti (798), Tuenti (799), Thuehenti (851), Tuente (11den eeuw) en oetendelik as Twenthe of Twente. Vroger wör de -w- as ne -u- (of -v-) eskrewen. Den naam van 798 lik nog aait völle op et Twente van non. Toch dok 'n naam van Twente in lecht verböagenen vörm al völle earder op. Op twee altoarsteender dee't vunden wörden bie de olde Romeinse leagerplaatse Vercovicium bie de Mure van Hadrianus in Engeland (rechtevoort de stad Housesteads), steet dat de cives Tvihanti (Latiens vuur inwonners van Tvihanti) onderdeel warren van ne Freeske ruutersofdelige. De Romeinen huurden wal vakerder "barbaarse" leageronderdelen in (dee neumen ze cunei).

Volgens andere stund Twente um öare ruters of et gebroek van pearde. In peardenjargon is nen twenter 'n naam vuur een tweejoarig peard. In et boerenbedrief ko'j neet zonder een steark peard, vuur et waark op et land, vuur versleppen van allerhande zaken en vuur et vervoor.

Wier een ander idee is det Twente op dezelfde manere an den naam keump as Drente (ze liekt ja oardig op mekoar). Et woord "Twente" zol wen ofleidt van et telwoard "twee" en Drente zol van "dree" kommen. De gouwen Twente en Drente leaden vroger tegen mekoar an. Vanoet Utrecht zeen (woar dat Twente en Drente in de middeleeuwen allebeide bie heurden) ko'j zeggen dat Twente et tweede gebeed van et Sticht was en Drente et daarde.

Landskop

Regge

Twente is bekend um et koelisselandskop. Der wörd wal es ezegd det in Twente achter elken boom een ander landskop zit. Duur Twente loopt verskeidene heuwelruggen, woervan as den Tankenboarg den heugsten is. Toch is Twente vuur et grötste gedeelde vlak, wat makkelik is vuur boeren. Hierduur zee'j in Twente völle weideland, met doartusken holtwallen en stukken bos. De meestverbouwde gewassen zint mais en groan. Ook kolzoad is in trek. De gewassen wilt hier best, umdet den boadem vuural besteet oet vetten zandgrond.

Een antal delen van Twente vaalt onder natuurbeskoarming, zo as de Borkeld tusken Moarkel en Holten. Hier gröaite wakelbuske. Bos, heede en akkerland wesselt mekander of. Aandere bekende natuurgebeden in Twente zint de verskeidene zandverstoewings, zo as et Lutter- en et Buurserzand.

In Twente zit völle zolt in den boadem. Um det noar böaventen te halen stoat der vuural in Oost-Twente de kenmoarkende kleine zolthuuskes. De grote zoltwinner Akzo Nobel hef een heel fabriek loaten bouwen an et Twentekanaal bie Hengel.

Twente lig ongevear tusken twee rivierkes: Dinkel en Regge. Aandere (kunstmoatige) waterweagen zint et Twentekanaal, Skipbekke, en et Almelo-Nothornkanaal.

Verleden

Ooldheid

Twente wörd al froai lange bewond. Bie Oatmörske en Mander zint voestbielen evunden dee as eskatt wordt op 130.000 v. Kr., oet de Iestied. Disse zollen van de Neanderthalers kommen. Dee treuken ook duur Twente en deden op pearde en muskusossens jagen. Ok in 2022 wörden spoors van Neanderthalers evunden op nen akker bie Mander. Doo as de Iestied heanig an vuurbie was, treuken de leu mear binnen een gebeed rond en deden mear ofwesselend etten. De ieskappe treuk zik terugge en verskeidene heuwels blewen achter. Dee gröaien vol met baarken- eken- en andere loofbeume. Töt ong. 4500 v. Kr., de middelsteentied, bleef dit zo. Doarnoa begunnen de leu met boeren in plaatse van verdan rond te trekken en te leawen as jager-gadderaars. Oet dissen tied komt de grafheuwels bie et Springendal bie Oatmörske en op de Borkeld bie Maarkel. Bie Mander wör bie ofgreawingen spoors van nen mummifiseerden kearl evunden oet den tied, den as ze de "Man van Mander" eneumd hebt.

Zo tusken 2100 vuur en 700 noa Kristus leawden de leu aal mear samen. Zo konden ze mekoar helpen en kennis en veardigheden oetwesselen. Dit was et begin van de Broonstied, wat later oawergung in de Iezertied. Ieder kon zik zo bekwoamen in één deel van et (oawer)leawen. Den enen kon bievuurbeeld good pötte bakken en den ander kon good kleare maken. Der wör ook aal mear etoesked (eruild). Duur brokken van oer oet de grond te halen, te verhitten en te bewaarken, learden de leu iezer te maken. Hierduur kregen ze nieje materialen en gereedskoppen, dee as et leawen makkeliker maakten.

Tvihanti

'n Romeinsen geskiedkundigen Publius Cornelius Tacitus beskreef in zien woark Germanica de verskillende Germanenvolker dee as in Noord-West Europa leawden. Ook de zogenaamde Tvihanti of Tuihanti stunden der in. Dee zollen samen met verskeidene andere stämme 'n Romeinsen keizer Germanicus anvöllen hebben in et joar 14 noa Kristus. Zowat 300 joar later gungen de Tvihanti wier tegen de Romeinen an et vechten. Ditmoal was Konstantijn keizer. Den slachten öar of.

Aanderzieds gung nen groep Tvihanti met op nen Romeinsen veeldtocht noar Vercovicium in Noord-Engeland, as ruuters in een Freesk leageronderdeel. Zee wordt eneumd op twee altoarsteender dee as bie de Mure van Hadrianus evunden zint. Dee warren ewieded an den Romeinsen god Mars en den Germaansen God Thincso.

Sassen

Vanof et viefde joarhonderd kömmen de Sassen vanoet et hudige Noord-Duutsland verdan wiedter noar et zuudwesten in et hudige Nederland. Zo kregen ze aal mear invlood in Twente. Wellicht hef der ne gesteurde inmenging west. Vanof dee tied har Twente in ieder geval mear kenmoarken gemeen met de noordoostelikere Sassenstrekken. De tradisies en wieze van samenleawen wörden van umliggende volker oawer enömmen. De sproake dee vanof dee tied ekuierd wörd en dee as leu begunnen op te skriewen, wörd rechtevoort Ooldsaksisch eneumd. Disse sproake nömmen ze met bie de invasies van Engeland, woeras ze samenwoarken met de Angelen en de Juten, wat noabervolker warren. Doar mengen et zik met de dialekten van dee andere beide volker, zodat et Angelsaksisch of Ooldengels ontsteund. Of hier ook leu oet Twente an metdoan hebt, is neet met zekerheid te zeggen. De oawerinkomsten in de sproake zint in ieder geval nog good te zeen. Ook wörden huuze in Twente volgens den Saksischen bouwstiel emaakt (et Lös hoes). Ook in moderne huze stekt ze vake nog saksische kenmoarken in.

Middeleeuwen

Oldenzaal, Sint-Plechelmusbasiliek. Tiedens de Middeleewen was dit healigdom um de relieken van Plechelmus n beevoartsplek

An et ende van et achtste joarhonderd, noa ne lange riegel Sassenoorlogen, köm Twente onder et Frankische Riek van Koarel den Groten. Hee kreeg der et strabante Sassenvolk onder duur leagerplekken te stichten, zo as bie Oldenzel. Dee name kump van et Frankiese woard Olde Sala, wat olde zale bedudt. Deftige leu harren vroger ne grote zale um rechtdag, vergoaringen en feesten te holden. Twente hung nog aait de olde Germaanse goden an. Mear onder et Frankische bewind voorden Koarel den Groten met geweld et Kristendom in; et was óf bekearn óf 'n kop der of. Det gung nog neet zonder slag of stoot, want bievuurbeeld in Deaventer wörden vanoet Twente vake de kaarken platbrandt, zo as den van den Angelsaksischen monnik Leefwin. Pas doo as Saksische leiders zo as Wittekind zik deupen leuten, volgden öare anhangers. De olde Germaanse heiligdommen wörden ummebouwd töt kaarken en kapellen. 'n Sakischen oadel gung zik duur et nieje Frankische leenrecht gedreagen as feodale klasse.

Zo ongevear in et 10de joarhonderd köm Twente onder besteur van et Sticht Utrecht en wör et deel van et Oaversticht. Gedoerende de middeleeuwen besteurden eerst nen groaf - nen hogen hear onder 'n bisskop - de strekke vanoet zinnen borg in Goor. Later köm et besteur in hande van nen landdrost, den as duur nen bisskop ekeuzen wör. In et 11de of 12e joarhonderd wör Noord-Twente (de strekke um Emmelkaamp) van Twente ofskeiden en gung bie de Groafskop Bentem heuren. Et bleef nog wal onder Utrechts besteur.

Hoes Twickel bie et städken Dealdn, sticht in 1347

Acht Twentse plaatsen kregen stadsrechten:

• Almelo
• Dealdn
• Deepn
• Eanske
• Goor
• Oldnzel
• Oatmörsken
• Riessen

Oldenzel was in de Middeleeuwen de grötste en vuurnaamste stad van Twente.

In dee tied har Twente verskeidene kloosters: et Sunt-Antoniusklooster in Albeargen, et Sunt-Catharinaklooster in Almelo, et Sunt-Agnesklooster in Oldenzel en et Stift in Weersel. Tiedens de reformatie wörden disse kloosters der achterhen doan en de goderen innömmen duur de Stoaten van Oaweriessel. Allene et Stift bleef bestoan as instelling vuur oadelike meakens.

Hanze

Kaarte met Hanzesteaden

Noa 1100 köm ook de Hanzetied op. Oawer de binnenrivieren wör der heanig an een handelsnetwaark an elegd tusken Noordoost-Nederland en Noord-Duutsland en van doaroet met Skandinavië. Disse handel brachten welstand bie vuural de gröttere steaden as Oldenzel in Twente en Deaventer, Zwolle en Kaampen in de rest van Oaweriessel. Ook kleindere städkes, dee as onder de grötteren waarkten, kregen der wat van met, zo as Goor, Dealden en Riessen. Disse tied was bepoalend vuur de kultuur en sproake van Noordoost-Nederland en Noord-Duutsland, mer ook van Skandinavië. De invlood van de Middelnedersaksische sproake op et hudige Noors, Deens en Zweeds was zo groot, det volgens den Noordsen deskundigen Didrik Arup Seip de "Noren rechtevoort nog gin twee töt dree minuten met mekoar kuieren köant zonder Saksische weurde te gebroeken".

Tachtigjoarigen Oorlog

Tiedens den Tachtigjoarigen Oorlog lea Twente verskeidene moalen middeln in et oorlogsgebeed. In 1597 köm heel Twente in Stoatse handen duur 'n veldtocht van prins Maurits van Oranje (den Twentsen Oorlog). De Roomske poaters wörden inwisseld vuur protestantse (kontraremonstrantse) domies. Boarne kreeg nen Luthersen domie en Hengel nen remonstrant.

'n Spaansen veeldhear Spinola hereuwerden Oldnzel in 1605 op de Stoatsen. Et Twaalfjoarige bestand van 1609 gaf dudelikheid: Oldnzel bleef Spaans. Noa ofloop van et bestand in 1621 verdreef Ernst Casimir van Nassau-Dietz in 1626 de Spanjolen. et lik der op dat disse Spaanse tied der vuur zorgd hef dat grote delen van Twente nog aait Roomsk zint. De vrea wör etekend in 1648 met de Vrea van Munster.

17e en 18e joarhonderd

Historiese boerderieje De Brager in Geestern, in de kenmoarkende bouwstiel van de strekke

Noa den oorlog köm der nen röstigen en walvoarenden tied. Tusken 1650 en 1660 wörden verskeidene patriciërshuze bouwd, zo as et vuurmoalige Reijgershoes in Dealden, et Cremershoes in Oatmörsken en et Palthehoes in Oldenzel. et Roomske volk mocht feitelik nit oetkommen vuur öar geleuf. Ne kapelle in Maarkel met een reliek van et Heilige Blood, ne belangrieke stea vuur beevoartn, wör dichte metseld. De preesters mossen in et verbörgene den Heiligen Mis opdreagen in umbouwde huze en sköppes op et platteland. In Almelo zat ne kleine groep Deupszinnigen, dee't in 1684 toostemming kregen van den Hear van Almelo um ne kaarke te bouwen.

Doomoalig roadshear van de groafschop Hollaand, Johan de Witt, skreef in nen breef op 30 oktober 1654 det he et in et zinne har um Twente bie Holland te nemmen. Hee skreef det der Twentse jonkhearen warren woer as he good met kon, en det Twente good te verdeadigen was tegen Oranjezinnige steaden zo as Kampen en Zwolle. Oeteindelik deed he et toch mear nit, umdet he zik bangen vuur nen opstand.

In 1665 en 1666, tiedens den Tweeden Engels-Neerlandsen Oorlog, mos Twente et lieden duur Bernhard von Galen (Bommen Bearnd), Preens-Bisskop van Munster. Hee leut Lösker en Riessen in brand stekken, en et Hoes Almelo köm der ook nit best of. In 1672 köm Bommen Bearnd wier en heul Twente bezet töt en met 1674. Zo wör et Roomske geleuf wier stoatsreligie in Twente. In Oldenzel en Goor wörden de vrogere Roomske kaarken wier opbouwd.

Et ende van et zeuwntinde en een groot deel van et achttinde joarhonderd was der gin oorlog. Et antal inwonners van Twente nöm beheurlik too. Op et platteland kömmen der aal mear kötterboeren. In dissen vuur-industriëlen tied warren de fabrikeurs van belang. Det warren koopleu dee as volk goaren verkopen deden. Doarmet deed et volk an hoesweawerieje. De fabrikeurs köchten dan et wöawene linnengood wier en verkochten det duur in Holland. In Boarne steet nog et Bussemakerhoes oet 1779, et olde hoes van ene van disse fabrikeurs. In Twente wör völle linnen wöawen. in Riessen deden ze völle met jute. In et 18e joarhonderd köm der een niej soort linnen bie: et bombezien, wat ne linnene skearing har en nen katoenen inslag.

Bataafse Reppubliek/Keuninkriek Holland

De proveensie Oaweriessel wör in 1795 deel van de Bataafse Reppubliek en gung in 1806 oawer töt et Keuninkriek Holland. De macht van 'n keuning wör slim in edamd en et besteur gung op de skuppe. Keuning Napoleon Bonaparte köm in 1809 in Twente. De kaarken oet de plaatsen met ne mearderheid an Rooms-Katholieken, zo as in Oldenzel, Tubbige, Hoksebarge en Oatmörske wörden an de Rooms-Katholieken toowezen.

In 1810 wör et Keuninkriek Holland in eliewd bie et Franske Keizerriek. In 1811 heffen keizer Napoleon de olde bestuursvörme op en stelden gemeentes en rechtbanken in. Hiermet köm een ende an Twente as bestuurseenheid; et drostambt Twente en et drostambt Depen-Hoksebarge wörden op ehewen. Zeuwenteen gemeentes wörden der in evoord: Almelo, Boarn, Dealden, Denekaamp, Depen, Eanske, Hengel, Hoksebarge, Lösker, Maarkel, Oldnzel, Oatmörske, Riessen, Tubbige, Vjenne, Weersel en Wierden. Disse warren ongevear van denzelfden umvank as de olde richterambte. Doar warren et de steaden nit met eens. Doarumme wörden in 1818 Almelo en Dealden op esplitst in Ambt en Stad Almelo en Ambt en Stad Dealden. Eanske wör esplitst in Eanske en Lönneker. Et boetengebeed van de gemeente Oldenzel wör bie Lösker edoan.

Ekonomie

Inwonners van Twente stoat duur mekaar bekend as leu dee't gin tied vernöalt, mer anpakt. Doarumme trekt völle bedrieve noar Twente.

De belangriekste steaden in Twente zint Eanske, Hengel en Almelo. Oldnzel en Riessen zint rechtevoort steark in opkomst. De meeste steaden kömmen pas good op gang do as as de fabrikeurs van linnengood noar disse kontreien kömmen. In disse tied zint ok de völle autobanen in et gebeed anlegd vuur et anveuren van grondstoffen en et oetvoren van et linnengood. De produktie van linnengood leup good töt in de joaren zeuventig. Vanof dee tied halen Europa et linnengood voordan mear oet Azië. Doar warren ja de priezen better, umdat de lonen leger warren. De Twentse linnenindustrie köm voordan mear op et gat te liggen. In de joaren '80 van 'n 21sten eeuw wör de A1 autobane noar de Duutse steaden Ossenbrugge, Hannover en Berlien anlegd. Dat porken de Twentse ekonomie wier wat op.

Rechtevoort hef Twente völle bouwbedrieve. Vuural Riessen steet landelik bekend um de völle bouwondernemmings dee't der zint. Onder mear KondorWessels en Ter Steege (Potje) zint groten. Ook op andere industriële vlakken dreeit Twente good met. Der zint onmundig völle vrachtboeren, mer ok verpakkings-, isolasie-, skilders- en installatiebedrieve.

'n Naam Twente wördt aal mear gebroekt in bedriefsnaams, umdat et nen bieklank van betrouwboarheid en vakmanskop gef en verbundenheid met de klant. Enkele vuurbeelden zint Twenteplant, Twente Milieu, Twentse Weg en Waterbouw, Motorservice Twente, Tw&ce en de aparte ofdeling Twents van busbedrief Connexxion.

n Traditioneel Twents gebouw: Oostendörper Watermeuln in Hoksebarge.

Kultuur

Volksoard

Oawer Tukkers bestoat verskeidene stereotiepen, dee't vake helemoal nit woar zint. Tukkers zelf hebt vuur öare strekgenoten per plaatse bepoalde stereotiepe kenmoarken. Leu van boeten Twente skeart de Tukkers meestal oawer enen kam. Boetenstoanders zeet leu oet Twente meestal as n heanig, geleuwig, teruggetrökken volk, met een apart geveul vuur humor en ne biezundere, indirekte wieze van kuiern. Toch is ne bekende sprökke in Twente zelf: "Tukkers holdt van n kort gebed en nen langen metworst", woeroet blik at ze nit tevölle tied verknooit an zweaverige, ontastboare dinge, mer gearne anpakt en good wat etten doot. Wieter zint der vuur een poar döarpe en steaden vaste stereotiepen, dee't mangs lienrecht teegnoawer mekaar stoat: leu oet Riessen zint gerefformeerd (fien) en achterbaks, mer ook plichtstrouw en betrouwboar, leu oet Eanter zint krang en geslötten, mer heel gastvriej en nemt et neet zo nauw, leu oet Hengel hebt et met zikzelf etröffen (ook wal Hengeler wind eneumd), leu oet de umgewing Tubbige en Geestern zint lomp en onbenullig en leu oet Almelo zint asociaal en loopt bie de dure, of ze zint juust een betten kak. Zo as altied bie stereotiepen wördt een kenmoark van één persoon oetvergroott en toopast op de hele gemeenskop.

Geleuf

Twente is van vrogger oet ne Roomse strekke, mer in 'n paar steaden en dörpe besteet ne Protestantse meerderheid. Vuural Riessen steet bekend um de gereformeerde gemeenskop, terwiel as der noar verholding mear zwoar-gereformeerden in et Venne zitt. Vuural 'n westeliken streppel van Twente, met Hoksebarge in et zuden töt an Vroomshoop in et noorden, hef een Protestants karakter. Mangs is der in döarpe nog ne tweedeling tusken Protestants en Katholiek, zo as bievuurbeeld in Eanter. Doar teagenoaver hef noordoosten van Twente heuwdzakelik een Katholiek karakter, met as bekendste vuurbeeld de Healige Plechelmusbasiliek in Oldenzel. In de grote steaden en met name in Almelo wont völ Moslims, duurdat flink wat noakommelingen van Turkse gastarbeiders wont. Doarnöast zit der in Twente de grötste groep Suryoye van Nederland, dee't hoaste allemoal lid zint van de Orthodox Kristelike Karke. Biezunder is at der in Glane een orthodox klooster zit, St. Ephrem, met nen egen bisschop.

Tradities

In Twente vindt völle leu et belangriek um gebroeken en tradities te bewoaren, zo as mirreweenterhoornbloazen, klootscheeten en boakebranden. Met Poasken goat ze in Oatmörsken hen vlöggeln, achter de poaskearls an. In westelik Twente goat ze um poasken hen eierkuuln.

Umdat een groot deel van Twente Katholiek is, wördt ok hier karnaval vierd. Vuural Oldenzel is bekend um et oetbundige karnaval wat der vierd wörd. Et steet zelfs bekend as et grötste karnaval van boawen de rivieren.

In völle kleindere steaden en döarpe holdt zik leu an de noaberplicht: noabers dee mekoar biestoat as et neudig is. Dat kan iets simpels wean as et verzörgen van 'n hof as der ene zeek is en et zelf neet kan, mer ook et zorgen vuur de beeste, of post sorteren en planten water doon as ene van de families met vakansie is. As der ne trouwerieje te vieren is (of zovöljoarige brulfte) goat de noabers met mekaar hen greun halen, en bouwt ze vuur 'n ingank van et hoes van et trouwende of jubilerende stel ne boage van dannentäkke. De vrouwleu voldt reuskes van papier, dee't in de boage komt te hangen.

Sproake

Oonderzeuk oet 2005 wis oet at 62% van de Tukkers et Twents elken dag gebrok, en mear as 40% van de ondervroagden least zowat elke wekke wal Twents. Zelfs 69% gef an at ze in thoes eawenvölle Twents en Nederlands sprekt. Et Twents is een dialekt van van de Westfaalse tak van et Nedersaksisch, wat de EU in Nederland en Duutsland seed 1996 offisjeel erkend hef in et Europese handvest vuur regionale sproaken. Et Twents is roewweg in te delen in Oost-Twents en Twents-Groafskops. Den lesten wördt ook in et noorden van n Achterhook esprökken. Et is doarumme nit helemoal dudelik woer as et Twents ophold en Achterhooks begeent.

Et Vjens is n geval apart. Dat lik nen tuskenvörm van et olde Westfaals en et hudige Twents, vuural duur de klankbrökke in weurde as wjean (wean) en edwoan (edoan). De dialekte van Eanter en Riessen hebt heel egene klanken en weurde. Noa 'n Tweeden Wearldoorlog wör et op de skolen of eroaden Twents met de kinder te kuiern, umdet dit slecht zol wean vuur öare sproakontwikkeling. Twents wördt doarumme vandage 'n dag völle minder kuierd as vuur dee tied. Nieje onderzeuken hebt anteund dat et kuiern van meardere sproaken en dialekten juust good is, mer et blif lastig de olders hiervan te oavertugen. Et verbetterde zelfbeeld van Twente, de veranderende kiek op mediagebroek duur de komst van et internet en et sukses van de voetbalklub FC Twente hef de greutsigheid van de Tukkers an ewakkerd, en zorget aal mear vuur ne opleawing van et Twents.

Nen oaverzicht van de karakteristieken van et Twents kö-j vinden op et Twents weurdebook.

Arzitektuur

Heuwdkantoor Aan de Stegge oet Goor

In Twente, en feitelik et hele Neersassiese gebeed ha'j vuur de leste doezend joar de lösse huze, woerin't leu en deers in ene ruumte samen onder ene kappe leaven. In de hudige Museumfabriek hebt ze een lös hoes op woare grötte noa ebouwd. Van oldsher zint in Twente völle gebouwen te vinden in de Sassiese bouwstiel. Huze hebt in verholding ne grote kappe en lege dreagmuren um een geraamte met dikke balkens. De kappe nemp mangs wal 2/3 van de hele heugte in. Vake zit op disse huuze ne retene kappe op.

Duur de verniejde bouwtechnieken zint der in Twente völle niejerwetse huuze bie ekömmen, mer völle leu loatt in öare huze toch Saksische kenmoarken verwoarken, zo as ne retene kappe of et heultene beschot an de vuurgewel. Ook nemt völle leu een gewelteken an 'n gewel, of as ze ginne puntkappe hebt, as versierige an de mure bie de vuurdure of binnenshoes.

Umdet in Twente völle bouwbedriewe zitt, komt der ook n antal arzitekten op of. n Biezunder gebouw is van et Goorse bouwbedrief Aan de Stegge, wat volledig in Friedensreich Hundertwasserstiel is ebouwd. Dissen ontwoarper stund bekend um zinne klurige ontwoarppen en gebroek van natuurlike vörme.

Etten en drinken

Krentewegge in de wege

Twente hef aait deel ewest van gröttere kulturele strekken. Soorten etten van umliggende strekken wörden oawerenömmen. Toch wordt een paar gerechten as "typisch Twents" ezeen. Ene doarvan is de krentewegge. Dit is nen langen krentenstoeten met noar verholding völle krenten en rozienen der in. Et is vake een lank brood (mangs wal mear as nen meter), wat van vroger oet bakken wör um de geboorte van kinder te vieren. Et wördt an dikke pläkke sneden met ne loage botter der op en gearne bie de koffie egetten. Met geboortes hef et altied neet mear te maken.

n Aander bekend gerecht oet Twente is de bakworst. Dit is nen krudigen worst van voarkenvleis met ne duursnede van 15 cm. 'n Worst wördt in dikke pläkke sneden en op ebakken in de panne. Et wörd wal zeen as winterkost en is good te etten op de stoete.

Aandere "typisch Twentse" gerechte zint humkessoep, stip in de panne en balkenbriej.

Met de komst van völle immigranten in de tweede helfte van et 20e joarhonderd is et Twentse etpatroon beheurlik oetebreided. Oawer et algemeen doot Tukkers gearne vleis etn.

Et bekendste drinken oet Twente mut ongetwiefeld Grolsch beer wean. Dit van oorspronk Achterhookse beer oet Grolle hef de brouwerieje rechtevoort in Bokel stoan. Völle leu zeet et noe as Twentsen beersoort. De leste joaren zint speciaalbeers slim in trek en völle kleine brouweriejkes zint gangs um naam vuur zikzelf te maken. Andere Twentse beersoorten zint Twents Beer oet Hengel, Otmar's Beer oet Oatmörske en Huttenkloas. Van vroger wordt in Twente ook gearne krudenbitters edrunken en distilleerd. Elk döarpken hef vuur aparte geleagenheden of vierings wier een apart bittertjen. Ook likeurs as Twents kuiernat en Twentsen Zwiegöllie stoat good aneskreven.

Muziek

Op et vlak van popmuziek is Twente ginnen onbekenden. In de joaren '50 van de 20e eeuwe raken zangeresse Olga Lowina in heel Nederland bekend as de Jodelkeuniginne oet Bokel. En de groep Teach-In oet Eanske wust in 1975 et Eurovisie Songfestival te winnen met öaren inzending Ding-a-Dong. Zangeresse Marga Bult oet Lattrop skoren met öare groep Babe vanof 1981 meardere hits en deed as Marcha in 1987 met an et Eurovisie Songfestival. Hee wus viefdes te wörden en de publiekspries te kriegen. Ondertusken is ook Ilse DeLange oet Almelo landelik duurebrökken met grote nummer 1-hits as The Great Escape en Incredible. Popzangeresse Sanne Hans oet Eanske kreeg in 2012 onder artiestennaam Miss Montreal de Schaal van Rigter oetreikt, umdet öar nommer Wish I Could in 2011 et vaakst edreeid was vuur nationaal radiostation 3FM.

Thomas Berge oet Hoksebarge is landelik ook ginnen vrömden. Berge breuk met 12 joar duur met zin Hollandse versken Mijn Luchtballon. Hee kreeg völle anhangers van et Hollandse leavensleed, mer wol toch mear de pop- en rockkante oet. In 2013 köm he doarumme met zin album Berge Verzet.

Op EDM-gebeed hef Twente ook wat te vertellen. Oet Goor kump ene van et DJ-duo Sub-Zero en oet Deanekamp komt Act of Rage en Radical Redemption, artiestennamen van Jacques Journée en Joey van Ingen.

Wat volksmuziek angeet is Twente van oldsher net as umliggende strekken ne ofspegeling van et gröttere Saksische verband. Um tradities te bewoaren zint der een antal klompendans-vereniges, dee as olde Nedersaksische verskes spölt zo as de Driekusmanen Ik goa met mien meaken noar Hoksebarge too. Vanweage de nauwe sociale samenhank op 'n boer in Twente is muziekmaken een belangriek onderdeel van völle gemeenskoppen. De lokale harmoniejen en fanfares köant op een beheurlik ledenantal rekkenen. In Enske zit et ArtEZ-konservatorium, woer as studenten klassieke en lechte muziek studeren köant. Wieters zint der völle kleine rockbandjes en groepkes kameröade dee't vuur de wille muziekmaken doot. Vanweage et earder al neumde karnaval hef de strekke noar verholding oardig wat dweilorkesten.

Media

In Twente kö'j verskeidene kranten leazn. n Bekendsten is de Twentse Courant Tubantia, dee onderdeel is van oetgewerieje Wegener Group. In sommige deeln van Twente is van deezelfde oetgewerieje de Stentor te kriegn. Wieters is der nog et wekblad De Roskam. Doarnöast zint der nog ontelboare lokale krentjes, dee't zik vuural richtet op lokaal niejs.

t Bekendste radio- en tellevisiestasjon oet Twente is RTV Oost. Disse zender richt zik op heel Oaweriessel, mer de heuwdstudio steet in Hengel. Völle gemeenstes hebt n eegn radio- en tellevisiestasjon vuur noodberichten en lokaal niejs. Verbunden an et wekblad De Roskam is der ook Roskam TV, woerin as lange interviews heulden wordt met leu dee wat vuur Twente doot of beteeknt.

n Wat better bekend lokaal radiostasjon is RegioFM oet Wierdn.

Sport

In Twente zitt twee profesjonele voetbalklubs in de Earedivisie; Heracles oet Almelo en FC Twente oet Eanske. Dissen lesten klub wör in 2010 Neerlands Kampioen, en wör tweedes in 2011. Nöast disse voetbalklubs steet Twente bekend as peardestrekke; verskeidene internasjonale springruuterkampioenen komt oet (of woont in) Twente, zo as Gert-Jan Bruggink, Gerco Schröder en Jos Lansink. Doarnöast komt der verskeidene Olympische zwemkampioenn oet Twente, zo as Marleen Veldhuis en Hinkelien Schreuder.

Wieders komt der verskeidene profwielrenners oet Twente, zo as Bram Tankink oet Hoksebarge en old-wearldkampioen Hennie Stamsnijder en zinn zönne Tom oet Eanter.

De bekendste Twentse streksport is nog aait et Klootskeetn. Hierbie mut deelnemmers met nen met lood verzwöarden höltenen bal (nen kloot) in zo min meugelik wörpe nen vuurofbepoalden ofstand oflegn. Disse sport wörd vuural vuur et plezeer edoan, mer in bv. Geestern en Tubbige zint der hele klootskeetvereniges, dee't zelfs metdoot an et Europees Kampioenskop Klootskeetn. Den eerstten hef zelfs n eegn klubhoes. Deelnemmers köant ook nog onderling geeld inzetten op wee't der geet winn of et antal wörpe. Klootskeeten is ne geleefde bezigheid bie personeels- of familiefeestjes. De spört wörd ook in Noord-Duutsland, Engeland, Italië en Ierland edoan.

Plaatsen in Twente

Albeargn - Almelo - Bentel - Beckum - Böaningn - Bokel (Eanske) - Bokel (Hoksebarge) - Boorn - Boornerbrook - Brammel - Breklenkaamp - Broenehaar - Buurse - Dealden - Dealdnerbrook - Dealdner Es - Denkaamp - Deeppen - Doarle - Döarningn - Dulder - Ealsen - Eanske - Eanter - Epnzoalder - Eul - Fleringn - Gammelke - Geestern - De Glanerbrug - Goor - Haadorp - Haarbig - n Ham - Harke - Hoarle - Hoksebarge - Heldern - Hengel - Hengevelde - Hertem - De Hoeve - Hoge Heksel - Holthuuzen - Honesch - Iepelo - et Langnven - Lattrop - Langel (Hoksebarge) - Lemsel - Lönnker - Loster - De Lut - Mariaparochie - Mander - Manderven - Maarkel - Maarkvelde - Mekkelhorst - Nijverdal - Noord Döarningn - Nötter - Nutter - Oagel - Oatmörsken - Oaverdinkel - Oazele - Old Oatmörsken - Oldnzel - Ossel - Reetmölle - Rektum - Reutum - Riessen - Rossum - Soasel - Stepel - Stokkum - Sunnoa - Tilgt - Tubbig - Twekkel - Vas - et Vjenne - Vroomshoop - Weersel - Westerhaar - Wiene - Wierden - Zender - Zeldam - De Zoeke

Bronnen / wellen: