Utrechts-Alblasserweerds
t Utrechts-Alblasserweerds is n dialektgroep van stark Hollangds ekleurde dialekten dee espreuken worren in t grootste deel van de provinsie Utrecht, en in t uterste zuudoosten van Zuud-Hollangd en n klein deel van Gelderlangd, ofhankelik van de definisie. t Gelderse deel en de dialekten van Utrecht in t oosten van de Utrechtse Heuvelrug worren um der veul oostelikere karakter al meestal of-esplitst in n eigen groep, t Eemlangds.
De overebleven groep sluut stark an bie de westelike dialekten en wort soms ok bie t Hollangds erekend. Belangrieke versjillen mit t Standerdnederlangds bin de verkleuring van aa naor ao (ôô), de verwiejing van a naor â, n half-zachte g en t weglaoten van de -t nao ch, f, g, k, p en s (t-vortlaoting). Van t oosten naor t westen toe zie'j n dudelike overgang naor t Hollangds deurdat disse kenmarken in starkte ofnemen (mit aore woorden t Alblasserweerds staot alweer korter bie t Standerdnederlangds as t Stad-Utrechts).
Behalve mit t Zuud-Hollangds en t Eemlangds het t Utrechts-Alblasserweerds ok n dialektcontinuüm mit t Braobants en t Zuud-Gelders. n Gangbaore grens is de gij/jij-isoglosse; in dat geval loopt de grens tussen Utrechts en Zuud-Gelders dwars deur de Betuwe heen en valt t Kulemborgs onger t Utrechts en t Tiels onger t Zuud-Gelders.
Der is niet zoveul literatuur in t Utrechts te vingden en de Utrechter liekt zien taol weinig staotus toe te kennen. t Versjil mit t Zuud-Gelders en t Veluws is daorin opvallend. Stad-Utrechts heur je in veule sketches van grappenmakers as Rijk de Gooyer, Herman Berkien, Tineke Schouten en Herman van Veen. Bekende liedjes in t Utrechts bin: k Wist niet dat je kwaad werd van de groep Pleps en De bal van Jaap Fischer. n Enkel woord uut t Lopikerweerds is te vingden in de streekromans van Herman de Man.
De maote van overleving is maotig: lang niet elke dialektspreker geeft zien taol an zien kingderen deur, maor van gevaor veur uutstarven is nog gien spraoke. t Dialekt het ongeveer 330.000 sprekers.
|
Dit artikel is eskreaven in et westveluwske dialekt van Bunsjoten, in de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze. |