Vladimir Putin
Vladimir Vladimirovitsj Putin (geboaren up den 7. oktober van 1952) is nen russisken politiker un vöärmålig geheim agent. Hee is den hüdigen president van Rusland. Putin is seyd 1999 sunder upholden de baas in Rusland, döär voordan to wesselen tüsken president- un premierskap: hee was eyrsten minister tüsken 1999 un 2000 un van 2008 töt 2012. President was he van 2000 töt 2008 un is he vanaf 2012.
As lutenant-kolonel warkeden Putin 16 jår vöär de russiske inlichtingendeenst, de KGB. In 1991 gavven he syne bane up üm de politik in to gån in Sünt-Petersburg. In 1996 verhüüsden hee når Moskou üm vöär president Boris Jeltsin to warken. Korten tyd was he direktöör van de Federale Veiligheidsdeenst (FSB) un sektretåris van den Russisken Veiligheidsråd, vöärdat hee in augustus 1999 eyrsten minister wör. Do as Jeltsin der med uutskeiden, was Putin wårneamend president. Binnen veer månd wör hee officiääl köäsen un veer jår later, in 2004, herköäsen.
Ümda’j volgens den russisken grundwet neet meyr as twey mål achter mekander president weasen magt, wör hee eysten minister tüsken 2008 un 2012, under Dmitry Medvedev. Et likt der up dat hee underwyl gewoan an de macht bleav. In 2012 wör hee weader töt president eköäsen. Disse verkesingsrunde kreag he allerhande protesten un anklachten van fraude an de bukse, mär ouk in 2018 wör hee weader herköäsen. In april 2021 löät hee ne volksstemming holden üm de grundwet to veranderen: hee mocht noch twey mål an de verkesingen meddoon, wårmed hee töt wal 2036 an de macht kan blyven.
Tydens syne eyrste presidentsrunde groiden de russiske ekonomy in döärsneyde med söäven procent et jår, nå ekonomiske herförmingen un ne vervyvvoldiging van de öäly- un gaspryse. Hee begünde nen oorlog teagen de tsjetsjeenske unafhangelikheidsbeweaging un satten der ne federale regeyring up. As eyrsten minister under Medvedev leidden hee nen oorlog teagen Georgie un herförmden de polity un et leager. In syn darde presidentsrunde nöäm Rusland de Krim van Ukraine in. Ouk understütteden hee nen rebellenoorlog in et ousten van Ukraine. Dat leyverden em internationale strafmåtregelen un ne financiele krisis up. Hee gavven updracht vöär militäär ingrypen in den Syrisken Börgeroorlog, ümdat den president van Syrie, Basjar al-Assad, nen allieerden van Rusland is. Hee wüst der goodköäring vöär ne marinebasis in de middellandske sey med to winnen. Under syn veerde termyn as president völ Rusland in february 2022 med vöäl vertoun Ukraine binnen. De internationale gemeynskop köärden dat af. De strafmåtregelen dee noch van kracht warren vöär den vöärigen inval up de Krim wörden noch strakker emaked. September 2022 kundigden hee ne deylwyse mobilisaty af un greyp veer ukrainske oblasten vöär Rusland. Määrt 2023 vaerdigden et internationale strafhov en arrestatybeveal uut teagen Putin. Hee wör beskuldigd van oorlogsmisdåden, in verband med syne vermodelike kriminäle verantwoordelikheid vöär kinderuntvoringen in oorlogstyd.
Under Putin is Rusland voordan minder demokratisk ewörden un likt richting diktatuur af to glyden. Under syn bestüür likt ümköyperye alle dage vöär to kummen un worden menskenrechten up groute skåle skünden. Politike teagenstanders worden upepakt un vastesat, un unafhangelike media un persvryheid worden underdrükked. Vrye un eyrlike verkesingen müt y geheyls neet van küeren in Rusland.
Rusland under Putin steyt der neet best up by de Vermodelike Korruptyindeks van Transparency International, de Democratyindeks van Economist Intelligence, Vryheid in de Wearld-indeks van Freedom House un de Persvryheidsindeks van Verslaggeavers sunder grensen.
Putin is de längst-sittende president van Rusland un den up-eyn-nå längssittenden president van Europa, nå Alexander Lukasjenko van Witrusland.