Broot
Broot is en Backels ut en Deeg von Mehl un Water, de in de mehrsten Fäll mit en Riesmiddel to’n Riesen bröcht un denn in en Aven backt warrt. Broot tellt in wiede Delen von de Welt to de Grundnahrungsmiddel.
Begrepen
ännernDat Harte buten is de Köst un dat Weke binnen de Kroom. Dat Broot warrt för dat Eten in Schieven (oder Sneden) sneden un denn faken besmeert (to’n Bispeel mit Botter, Margarien, Marmelaad oder Honnig) oder beleggt (to’n Bispeel mit Wust oder Kees). Aver ok Brootsupp, Brootpudding un annere Formen (to’n Bispeel de Croque) sünd mööglich. Dat eenfache smeerte oder beleggte Broot heet Botterbroot. Annere Formen dat Brood to serveren sünd Sandwich oder Kanapee.
Wenn de Brootschiev besünners dick utfallt, warrt dor Knaggen to seggt. Dat letzte Stück von’t Broot, dat nablifft, warrt Knuust, Kapp oder Kanten nöömt. Warrt ok en Ünnerscheed maakt twüschen den Knuust bi’t Ansnieden (de Lachknuust) un den, wenn dat Broot all is (de Brummknuust). Wat an lüttje Stücken wegfallt, dat heet Krömel.
Wenn dat Broot bi’t Backen twüschendör ut’n Aven haalt un mit Water fuchtig maakt warrt, dat dat en betere Köst kriggt, denn warrt dat Gasseln nöömt. Dat warrt mit dat Gasselbrett daan.
En lüttjere Form, de vör allen bi’t Fröhstück eten warrt, is dat Rundstück.
Broot warrt faken in en Brootschapp opwohrt un in en Brootkorf an’n Disch anbaden.
Todaten
ännernDat Broot, wat de Lüüd in Middeleuropa kennt, warrt normalerwies ut Mehl (Wetenmehl, Roggenmehl, Dinkelmehl etc.), Water, Solt un en Riesmiddel (Barm oder Suurdeeg) backt. Dor köönt ok noch allerhand annere Todaten tokamen: Krüdereen, aver ok annern Kraam so as Grööntüüg, Kartuffeln, Nööt, Zibbeln, Frücht etc.
Wo lang dat Broot in’n Aven kummt, hängt von de Soort af. Bi de welken Soorten reckt ünner een Stünn, bi Pumpernickel liggt de Tied bi bet to 24 Stünnen.
