Tunesien
Tunesien (amtlich: Tunesische Republiek, Araabsch: الجمهورية التونسية, al-dschumhuriya at-tunisia) is en Land in Noordafrika. In’n Norden un Osten grenzt dat an de Middellannsche See, in’n Westen an Algerien un in’n Süüdosten an Libyen. Sien Naam kümmt vun de Hööftstadt Tunis vun her. Tunesien is dat ööstlichste vun de Länner in’n Maghreb (Dor höört noch Marokko, Mauretanien un Algerien mit to). De gröttste Insel vör de Küst is Djerba (514 km²). Mit siene 163.610 km² is dat Land um un bi dubbelt so groot, as Öösterriek.
| |||||
| Wahlspröök: keen Motto | |||||
| Natschonalhymne: Humat al-hima | |||||
| |||||
| Hööftstadt | Tunis 36° 48′ N, 10° 11′ O | ||||
| Gröttste Stadt | Tunis | ||||
| Amtsspraak | Araabsch | ||||
| Regeren Präsident Premierminister |
Präsidialrepubliek Kais Saied Ahmed Hachani | ||||
| Unafhängigkeit verkloort |
|||||
| Grött • Allens • Water (%) |
163.610 km² km² % | ||||
| Inwahnertall • 2007 afschätzt • Inwahnerdicht |
11.516.189 (2018) 61/km² | ||||
| Geldsoort | 1 Tunees'schen Dinar = 1.000 Millimes (TND)
| ||||
| BBP | 35.010 Mio. US$ (76.) $ () 3.398 US$ (96.) $ je Kopp | ||||
| Tietzoon • Sommertiet |
CET (UTC+1) | ||||
| Internet-TLD | .tn | ||||
| ISO 3166 | TN | ||||
| Vörwahl | +216
| ||||
 | |||||
Geographie
ännern
Tunesien is dat nöördlichste Land in Afrika. Bit Sizilien sünd dat bloß man 140 km. Dat Land liggt twuschen Middellannsche See un Sahara twuschen 37° 20’ un 30° 10’ nöördliche Breede un twuschen 7° 30’ un 12° ööstliche Längde. Vun Noord na Süüd sünd dat twuschen Cap Blanc un de Grenzstatschoon Bordj el Khadra bi 780 km, vun Oost na West twuschen Djerba un Nefta bi 380 km. De Küst an de Middellannsche See is bi 1.300 km lang.
In’n Noordwesten vun dat Land liggt de Tell-Atlas. Langs de Noordküst loopt vun de algerische Grenz bit na de Baai vun Bizerta de Kroumirie-Bargen. De sünd um un bi 700 bit 800 m hooch. In’n Noordosten folgt denn de Mogod-Bargen mit 300 bit 400 m Hööchde. Se fallt bi Cap Blanc an de Felsküst piel af in de See. In Lee vun de Bargen liggt dat Becken vun den Medjerda-Stroom. De hett dat ganze Johr över Water. Sien Unnerloop is en vun de wichtigsten Kuntreien för de Bueree in dat Land.
De Dorsale-Bargen loopt 220 km lang vun Cap Bon in’n Noordosten na Süüdwesten. To düsse Bargen höört ok Tunesien sien hööchsten Barg. Dat is de Djebel Chambi mit siene 1.544 m. Ööstlich vun düsse Bargen liggt langs de Küst von de Middellannsche See twuschen Hammamet un Skhira de Sahel (araab. för „Küst“). Dor höört de Städer Sousse un Sfax mit to. An düsse Küstenstriepen bringt de Oostwind veel Regen un dor is dat dor bannig fruchtbor üm. Unner annern wasst dor grote Plantagen mit Olivenböme. Süüdlich vun de Dorsale-Bargen slutt sik dat Siedland vun den Chott el Djerid an, wat en groten Soltsee is. Dor hannelt sik dat um Steppenland bi. Noch wieder na Süden to geiht dat Land denn in de Sahara över. Dor liggt ok de Ööstliche Grote Erg. Langs de Middellannsche See, vun Gafsa in’n Westen bit na de Grenz vun Libyen hen liggt dat Siedland vun Djeffara. Dör de Dahar-Kalksteenhööchde is dat vun den Erg afscheden. Hier gifft dat siede Küsten mit Sand, Lagunen un Inseln vör de Küst.
Water
ännern
Water gifft dat meist bloß in’n Norden vun Tunesien. De wichtigste Stroom is de Medjerda. He kriggt an’n meisten Regen af (400 mm in’t Johr) un föhrt 82 % vun dat Water in Tunesien.[1] Denn gifft dat noch en Reeg vun lüttjere Wadis. Dat sünd Ströme un Beken, wo nich dat ganze Johr Water in fleten deit. De wichtigsten Meeren, Lagunen un Sabchas sünd dat Meer vun Bizerta, dat Ichkeul-Meer, dat Meer vun Tunis, de Laguun vun Ghar El Melh, de Sabcha Ariana un de Sabcha Sejoumi. In de Midden un in’n Süden vun Tunesien is dat dröge un wöstenhaftig. Dat Water kann nargens hen aflopen. Man hier gifft dat bannig Grundwater. Vundeswegen sünd de Oasen in de lesten dartig Johren dubbelt so groot wurrn, vun 15.000 up 30.000 Hektar. Al in de Kolonialtied güng dat los mit dat Boen vun Stauseen. Dormols güng dat sunnerlich dor üm, Drinkwater för Tunis tohopen to kriegen. Na de Unafhängigkeit güng dat wieder. Nu scholl ok Water för de Bueree upstaut weern. Vun de 1980er Johren af an kladder de Verbruuk vun Water ganz unbannig. Dat keem dor vun, dat de Städer jummers grötter wurrn sünd. Midderwielen gifft dat in Tunesien 21 grote Staudämm, dorto en ganzen Barg lüttjere Anlagen. Dor kaamt denn noch 98 Klääranlagen to. 80 % vun dat Water, wat in Tunesien bruukt warrt, warrt bi de Landweertschop insett’. Dat warrt dormit rekent, dat vun 2030 af an eernsthaftig Söötwater fehlen deit.
Klima
ännernIn Tunesien gifft dat Middellannsch Klima un ok Wöstenklima. Vun Norden na Süden to regent dat jummers minner, vun Oost na Westen to regent dat jummers en beten mehr.
In’n Norden is dat Weer winternatt-summerdröög. In de Steppen in de Midden vun dat Land ännert sik dat Klima jummers wedder. Dor is dat in’n Summer heet, in’n Winter koolt un dat regent minne. An de Küst von de Middellannsche See is dat Weer nich so verscheden un in’n Süden vun de Schotts regeert en Wöstenklima.
Je wieter een weggeiht vun de Middellannsche See, üm so minner gleikt de See dat Klima ut un üm so mehr regeert en kontinental Klima. In Tunis is dat in’n Döörsnitt in’n Januar bi 10 warm, in’n August sünd dat bi 26 °C. Süüdlich vun den Atlas regeert dat ganze Johr över en dröögheet Wöstenrandklima. Dor kann een gor nich vörutseggen, wonnehr dat mol regent. Hier kann dat bit hen to 45 °C heet weern. An’n gröttsten is de Unnerscheed twuschen Summer (bit 50 °C) un Winter (Frost) in de Sahara. De Saharawind Schirokko, de in Tunesien „Chehili“ heten deit, kann en Hitten mit sik bringen, de nich ut to holen is.
Regen gifft dat meist bloß in’n Winter. In’n Summer liggt dat ganze Land in de Hoochdruckzoon vun de Subtropen. Man henn un wenn kann dat doch passeern, un dat pladdert unbannig midden in’n Summer. denn verwannelt sik de utdröögten Wadis in Strööm mit unbannige Watermassen. An de Noordküst fallt in’t Johr 500 – 1.000 mm Regen, in de Bargen dor sünd dat woll bi 1.500 mm. Mit dat Water kann oorntlich Ackerbo bedreven weern. In’n Süden gifft dat hööchstens mol bi 200 mm Regen över’t Johr hen. Dat is nich mol so veel, as dor verdunsten deit.
Planten un Deerter
ännernAn de Noordküst un in de Atlasbargen wasst en mediterranen Blöer- un Buschwoold. (Macchie) mit Steeneken, Korkeken un Aleppo-Föhren. Dor leevt Lüttwild un Wildswiene in. Twuschen 1990 un 2000 is de Woold um 0,2 % wussen. Wieter na Süden to kaamt denn de Steppen. Dor leevt Gazellen in. In de Wösten gifft dat sunnerlich Graspeer, Skorpionen, Slangen un Bussarden.
Inwahners
ännernIn dat Johr 2005 is Tunesien över den Sull vun 10 Mio. Inwahners överwegkamen. Vun 1956 af an sünd dat dreemol so veel Inwahners wurrn. Vun Anfang vun de 1970er Johren sünd dat dubbelt so veel wurrn. Vun den Anfang vun de 1990er Johren geiht dat avers nich mehr so slank mit dat Wassen vun de Inwahnertahl. Jedet Johr wasst düsse Tahl um 1 %. So wenig Kinner, as in Tunesien weert in de ganze araabsche Welt sunst nich boren.[2]
Herkamen vun dat Volk
ännernDe meisten Tunesiers meent, se höörn kulturell to de Arabers to. man dat gifft Studien, de wiest, dat se an un for sik dichter bi de Berbers un ok bi de Iberers staht. De Arabers sünd ja eerst in dat 7. un 8. Johrhunnert in düsse Gegend kamen. Wat de Genetik angeiht, is de ehr Andeel an de hüdigen Tunesiers nich so groot.[3] De Völker, de in de Gemarken vun dat hüdige Tunesien siedelt hefft un de to en unnerscheedlichen Deel in de hüdigen Tunesiers upgahn sünd, weern de Phöniziers,[4], de Römers, de germaanschen Wandalen, de Osmanen un tolest de Franzosen. Dor sünd noch allerhand Mauren un Joden tokamen ut dat Andalusien vun dat 15. Johrhunnert.
De Muslimen hefft den Maghreb in dat 7. Johrhunnert erovert. Dormols sünd ok de eersten Oostarabers in dat Land kamen. Dormols sünd ok nee Städer, as Kairouan un Mahdia grünnt wurrn. Vun dat 11. Johrhunnert af an sünd de Banu Hilal ut Ägypten verdreven wurrn un in Tunesien ankamen. Se hefft dor för sorgt, dat dat Land vun de Spraak un Kultur her araabsch wurrn is.[5] Spraak un Kultur vun de Berbers sünd bloß noch in en paar Gemarken över bleven, de wiet af legen hefft.[6] Dat is in de Bargen bi Matmata, Tataouine, Gafsa oder Sbeïtla. Anners, as in Marokko oder Algerien, wo de Berbers en Minnerheit sünd, gifft dat in Tunesien dor bloß en ganz paar vun.
Gloven
ännern
De Islam ist in Tunesien Staatsreligion[7] ; 98 % vun de Inwahners sünd Muslimen. 85 % vun jem höört to de Malikiten ehrn Madhhab vun den Twieg vun de Sunniten to. De Rest sünd Hanafiten[8] un Ibaditen. Christendom un Jodendom sünd in Tunesien ganz lüttje Minnerheiten, man in Tunesien warrt gegen Minnerheiten nix unnernahmen.
De Verfaten vun Tunesien will, dat jedeen Minsch sien Gloven in dat Land free utöven draff, so lang dat nich gegen de Ordnung in Staat un Land geiht. In’n Grunne höllt sik de Regeerung vun Tunesien dor an. Politische Parteien, de dat mit’n Gloven hefft, sünd nich tolaten, just so sünd de Övertritt na’n annern Gloven un de Mehreh’ verbaden.[9] De Hidschab draff nich allerwegens antagen weern un in de Verwaltung un in de Scholen is he verbaden. De islaamschen Fierdage sünd Fierdage vun Staatswegen in Tunesien.
In den Volksgloven in Tunesien gifft dat noch allerhand Resten vun dat ole Heidendom, as den Bösen Blick. Över dat ganze Land hen staht unbannig veel lüttje, meist witte, Hüser mit Naam vun Marabout. Dat sünd de Graffstä’en vun islaamschen Hilligen. De Lüde glöövt, dat düsse Doden Middelsmann ween könnt twuschen Gott un de Minschen. Dat gifft jummers noch Tunesiers, de so’n Marabouts bidden doot, se schollen jem doch hölpen. Vun de offizielle School vun de Sunniten weert se as Bigloven (Schirk) ankeken.
Fröher hett dat in Tunesien en grote jöödsche gemeende geven. Hüdigendags sünd dat man bloß noch 1.500 Joden, de dor leevt. Up de Insel Djerba steiht en vun de öllsten Synagogen vun de Welt. Dat is de Al-Ghriba-Synagoog („de Wunnerliche“), de woll över 1000 Jpohre oolt is. Jedet Johr, an den 33. Dag na dat Passah-Fest gifft dat hier de gröttste Wallfohrt vun dat Jodendom in Noordafrika. Dor kaamt ok Joden ut de ganze Welt mit to. Up Djerba leevt ok noch en Reeg vun Charidschiten.
Tunesiers in dat Utland
ännernFör dat Johr 2007 is taxeert wurrn, datt bi 1 Mio. Tunesiers in dat Utland leven doot. 84 % vun jem leevt in Europa, dormank alleen 600.000 in Frankriek un 143.000 in Italien. Up Sizilien stammt um un bi 10 % vun all Inwahners ut Tunesien. Bi 80.000 Tunesiers leevt in Düütschland.[10] De Tunesiers in Europa hefft normolerwiese en Dubbelpass. De meisten sünd in dat 19. Johrhunnert unner dat franzöös’sche Protektorat oder in der 1950er un 1960er Johren as Gastarbeiders na Europa utwannert. För de Weertschop in Tunesien speelt se en grode Rull: Up de ene Siete överwiest se grode Summen na Huus un griept ehre Familien dor unnern Arm mit, up de annere Siet investeert se veel Geld in de Bedrieven in Tunesien, wenn se torüchkaamt.
Gesundheitswesen
ännernFör dat Gesundheitssystem sünd in dat Johr 2008 2% vun dat Bruttobinnenlandprodukt utgeven wurrn. Dat sünd bi 8 % vun de apentlichen Utgaven. Düt System is tämlich goot utboot. Up 968 Lüde kümmt een Dokter, mehr as 90 % vun de Inwahners sünd sozialversekert. In’n Döörsnitt kann en Tunesier dor mit reken, datt he 73,9 Johre oolt warrt. De Tahl vun Inwahners wasst bloß um 1 % in’t Johr. Dat liggt sunnerlich an verscheden Programmen för Familienplanung, de de Regeerung up’e Been stellt hett. Vun 1000 Kinner, de lebennig boren warrt, starvt 18,4. Vun de Inwahners hefft 0,11 % dat HIV-Virus.[11]
Wer na Tunesien reisen will, de schall sik impen laten gegen Tetanus, Diphtherie, Polio, Hepatitis A un Hepatitis B. Bilharziose-Erregers kaamt in allerhand Waters in Tunesien vör.
Belegen
ännern- ↑ Centre National de la Recherche Scientifique: Les ressources en eaux en Tunisie - Bilan et perspective in: La lettre du changement global, Nr. 16, März 2004. online
- ↑ Observatoire méditerranéen: Indicateurs macro-économiques download
- ↑ A. Hajjej, H. Kâabi, M. H. Sellami, A. Dridi, A. Jeridi, W. El Borgi, G. Cherif, A. Elgaâïed, W. Y. Almawi, K. Boukef und S. Hmida: The contribution of HLA class I and II alleles and haplotypes to the investigation of the evolutionary history of Tunisians, Tissue Antigens, vol. 68, n°2, August 2006, S. 153–162
- ↑ Cassandra Franklin-Barbajosa: In the Wake of the Phoenicians. DNA study reveals a Phoenician-Maltese link in: National Geographic, Oktober 2004 online
- ↑ Gabriel Camps: Les Berbères. Mémoire et identité, Paris, 1995, S. 102),
- ↑ Marc Côte: Les montagnes du Maghreb. Un cas de déterminisme géographique? in: Cafés géographiques, 15. November 2001 online
- ↑ http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2007/90222.htm International Religious Freedom Report 2007] vun dat Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor am State Department der USA
- ↑ Encarta über Tunesien
- ↑ Carmelle Camilleri: Famille et modernité en Tunisie, in Revue tunisienne de sciences sociales, n°11, 1967
- ↑ Sonia Mabrouk: Les Tunisiens dans le monde. Jeune Afrique, 27. April 2008. online
- ↑ African Development Bank Group: African Economic Outlook 2008, Abidjan 2008. S. 587–598 download
Ägypten | Algerien | Angola | Äquatoriaal-Guinea | Äthiopien | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Dschibuti | Elfenbeenküst | Eritrea | Gabun | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea-Bissau | Kamerun | Kap Verde | Kenia | Komoren | Kongo (Dem. Rep.) | Kongo (Rep.) | Lesotho | Liberia | Libyen | Madagaskar | Malawi | Mali | Mauretanien | Mauritius | Marokko | Mosambik | Namibia | Niger | Nigeria | Ruanda | Sambia | São Tomé un Príncipe | Senegal | Seychellen | Sierra Leone | Simbabwe | Somalia | Sudan | Süüdafrika | Süüdsudan | Swasiland | Tansania | Togo | Tschad | Tunesien | Uganda | Zentraalafrikaansche Republiek
Afhängige Rebeden: Kanarische Inseln | Mayotte | Réunion | St. Helena, Ascension un Tristan da Cunha | Westsahara
