Huldrych Zwingli

Huldrych Zwingli (ok Huldreych, Huldreich un Ulrich Zwingli; * 1. Januar 1484 in Wildhaus; † 11. Oktober 1531 in Kappel am Albis) weer de eerste Reformater in Zürich. Ut de Reformatschoon in Zürich un Genf is later de Reformeerte Karken vun wurrn. In de tweede Generatschoon is mit siene Theologie vun Heinrich Bullinger un Johannes Calvin fudder maakt wurrn.

Naam

Anners, as de meisten Lüde meent, weer Zwingli sien Dööpnaam «Ulrich». Den hett he to'n Andenken an den Hilligen Ulrich vun Augsborg kregen. Eerst mit de Tied hett Zwingli sülms anfungen, sien Vörnaam in Huldrych («Huldriek») um to muddeln. Dat weer woll en Speeleree mit de Volksetymologie, de mit sien Humanismus to doon harr. Na de Spraakwetenschop ehre Etymologie kummt Ulrich vun Ooldhoochdüütsch uodal «Arfbesitt» un rich «mächtig» vun her. De Familiennaam Zwingli kummt vun «Twing» vun her. En Twing is en Buernhoff mit Rickels dor umto. Ulrich sülms hett towielen an Twilling dacht un hett sik in en Reeg vun Texte vundeswegen up Latiensch «Geminius» nömmt. Martin Luther un annere hefft em hen un wenn «Zwingel» nömmt, vunwegen dat he de Hillige Schrift na sien Sinn hen dwingen dö.

Leven

Wo he boren is un wat he lehrt hett

Huus in Wildhaus, wo Zwingli in geboren is

Gedenksteen in Wildhaus

Ulrich Zwingli is as Söhn vun den Buern un Amann Johann Ulrich Zwingli un Maria Bruggmann up'e Welt kamen. Se weer to'n tweeten Mal freet mit Zwingli. As he an'n 1. Januar 1484 up'e Welt keem, weer he siene Öllern ehr drüdd Kind. In dat Huus, wo he in geboren is, is hüdigendags en Museum in inricht'. Zwingli hett tonminnsten 9 Bröder un Süstern harrt. Al in dat Oller vun sess Johre hett Zwingli sien Tohuse verlaten un is na Weesen hentrocken. Dor hett he in de neegsten veer Johre as en Schöler vun sien Onkel Bartholomäus Zwingli leevt, de weer dor Dekan. 1494 gung he na de Latienscholen in Basel un later an de Latienscholen na Bern. Vunwegen, dat he sik so sunnerlich goot up Musik verstunn, harrn de doren Dominikaners em geern in ehr Klooster upnahmen, man sien Vadder hett dat nich mitmaakt. So hett he Bern 1498 verlaten un is na Wien hen gahn. Dor hett he mit 15 Johren anfungen, to studeern. Inschreven in de Matrikel steiht he dor as «Udalricus Zwinglij de Glaris». Vun 1502 bit 1506 hett he fudder studeert an de Universität Basel. Dor hett he as Magister artium af slaten. Just so, as allerhand vun de Studeerten in siene Tied is Zwingli nich lang na dat Magisterexamen un ohn groot sik mit dat Studium vun de Theologie to befaten, in den Deenst vun de Karken intreden. In'n September 1506 is he to'n Preester wieht wurrn.

Paster in Glarus

In’n laten Summer 1506 is Zwingli as Karkherr to’n eersten Paster in Glarus wählt wurrn. An’n 21. September 1506 is he bi en fierlich Eten in sien Amt inföhrt wurrn. Dat is nich rut to kriegen, worüm de Lüde ut Glarus em mit siene 22 Johre beropen hefft, ok wenn he al Magister weer. Dat lett so, as wenn he jem anraden wurrn weer. Bovenhen wollen de Glarners ehren Preester sülms wählen un harrn dor keen Lust to, den Vorslag vun den Bischop vun Konstanz to folgen. De harr dat al afmaakt, dat Heinrich Göldi ut Zürich düsse Stäe kriegen scholl. Dor hung en Pröven an, de oorntlich wat inbringen dö, un Göldi, de allerhand Influss utöven dö, harr dor ok al en bannigen Bedrag for na Konstanz hen over wiest. Göldi harr dor de Pröven mit kregen un weer dor ok Paster vun Glarus mit wurrn, man he woll nich umtrecken na düsse Stadt, vunwegen dat he de Stäe un wat dor bi rutspringen dö, man just as en Geldanlaag ankieken dö. Man de Glarners weern nich ut up en Mann, de bloß achter de Pröven ran weer un de Arbeit, de dor an hung, gor nich maken woll. Vundeswegen bruukden se en egen Kannedaten un hefft em mit Zwingli funnen. Nadem Zwingli wählt wurrn weer, is dat for Göldi swaar wurrn, gegen de Glarners ehrn Willen un ehre Wahl Pastor in de Stadt to weern. He seeg dat avers nich in, mit leddige Taschen af to neihen un dor hett he verlangt, he scholl oorntlich ut betahlt weern. Zwingli möss dor bi de Glarners Geld for upnehmen un he hett dor noch lang mit to kriegen harrt, den Kredit af to betahlen.