ZDF
| ZDF | |
|---|---|
| |
| Spraak: | Hoochdüütsch |
| Sennestart: | 1. April 1963 |
| Bedriever: | |
| Sitt: | Mainz |
| Land: | Düütschland |
| Bildformat: | 576i (PAL) 16:9 720p (HDTV → ZDF HD) |
| Websteed | |
Dat ZDF (vullstännig: Tweete Düütsche Feernsehn) is en apentlich-rechtliche Feernsehanstalt, de ehrn Sitt in Mainz, de Landshööftstadt vun Rhienland-Palz, hett. Se höört to de gröttsten Sennanstalten in Europa un billt tohopen mit de ARD un mit dat Düütschlandradio den apentlich-rechtlichen Rundfunk in Düütschland.
Historie un Entwickeln
ännern
De Anfang
ännernÜm en tweet Feernsehprogramm intorichten, hett de Düütsche Bundspost üm 1960 rüm anfungen, en tweete Sennerkeed optoboen. De hett in’t UHF-Rebeet sennt, woför en tweete Antenn un en Feernseher mit en wietert Frequenzrebeet nödig maken de. För öllere Empfängers geev dat in’n Hannel för ruchweg 80 DM sünnere UHF-Vörsatzkonverters. As al vörher bi’t Eerste Programm speel bi’t Planen vun’n Senner en go’en Empfang ok in mööglichst wiete Deelen vun de DDR in wichtige Rull. Üm de Sennerkeed vöraf al mol in Bruuk to nehmen un de Tokiekers to’n Kieken op UHF to bewegen, geev man de ARD Verlööf mit jemehr Programm ARD 2 en Tiet lang en tweet Programm to maken, dat jeden Dag vun Klock 8 bit Klock 10 avends sennt weer. Sennanfang weer an’n 1. Mai 1961 in’t Sennrebeet vun’n hr. Een Maand later weer dat al bundswiet to kriegen.
Nadem dat Bundsverfatengericht in’t 1. Rundfunk-Oordeel vun’n 28. Februar 1961 dat so nöömte „Adenauer-Feernsehn“, de Düütschland-Feernsehn GmbH, nich tolaten un dat vulle Seggen över’n Rundfunk de Länner tospraken hett, hebbt de Länner in’n März 1961 beslaten, unafhangig vun de fröheren Anstalten, en zentrale gemeennüttige Feernsehanstalt vun’t apentliche recht to grünnen. De Staatsverdrag över en „gemeennüttige Anstalt vun’t apentliche recht mit den Naam: Tweet Düütsch Feernsehn“ as twölfte Rundfunkanstalt is an’n 6. Juni 1961 to’n 1. Januar 1962 in Kraft treden. Bi de Opsicht över dat ZDF wesselt sik de Länner in Perioden vun twee Johren af. De Sitt vun’n Senner is in Mainz un as Sennanfang weer de 1. Juli 1962 vörsehn, wat aver nich ganz henhauen de. De eerste Versöökssennen hett dat ZDF in de Nacht vun’n 19. op’n 20. März 1963 över den Senner Feldberg utstrahlt. De tweete Versöökssennen in de Nacht vun’n 26. op’n 27. März löpt över all Senners vun de Keed. To de Tiet künnen üm un bi 61 % vun all Feernsehdeelnehmers reckt warrn. An’n 1. April 1963 weer de offizielle Anfang vun Sennbedrief.
Bi de ARD harr man de Hapen, dat se na den Start vun’t ZDF nu Verlööf kregen, en drütt Programm uttustrahlen. Man, dat geev to wenig fre’e Frequenzen, üm dat op’n Slag ümtosetten.
De eerste Versöökssennen in Farv löpt bi ZDF as ok bi de ARD an’n 3. Juli 1967, de Regelbedrief füng an’n 25. August 1967 an. Intwüschen weer de Reckwiet vun’t Programm so goot utwiet, dat ruchweg 80 % vun de Lüüd dat Programm kriegen künnen.
Eschborn un Wiesbaden
ännernDe Sennenbedrief vun’n ZDF füng in de provisoorschen Studios in Eschborn an, de vun de Fre’en Feernsehn Sellschop övernahmen worrn sünd. Dorbi hannel sik dat üm en Buernhoff un en poor Hüüs vun en ehmolig Arbeitslager, en Ümgegend, dat geern ok as Telesibirsk betekent weer. Dorbinnen weer twee Studios mit 230 un 160 m² un elk dree Kameras ünnerbröcht. Dorto keem en Synchroonstudio mit twee wietere Kameras, ümdat vun dor ok Anseggen maakt warrn künnen. Butendem geev dat en Magnetbildanlaag, dree Filmaftasters för 16 un 35 Millimeter, en 16-mm-Optekenanlaag un en 16-mm-Entwickeln.
De Verwaltensraat vun’t ZDF fünn den Utbo vun de Studios in Eschborn to düer, so dat dat ZDF denn in den provissorschen Studiokumplex vun de Taunusfilm in Wiesbaden ümtogen is. Dor is de Sennenbedrief an’n 1. April 1964 opnahmen worrn. Op dat Grundstück vun de Taunusfilm GmbH geev dat de Sennleitung, den Aktuellen Deenst un de Technik. De Sniedrüüm, dat Kopeerwark, Fotolabor un de Baasredakschoon weer op’n angrenzen Grundstück ünnerbröcht. Bito harr dat ZDF bit to dörtig Rüüm in’n Grootruum Mainz/Wiesbaden anmiet, in de to’n Bispeel dat Zentralarchiv oder de Synchronisatschoon to finnen weern.
Mainz-Lerchenberg
ännern
De Plaan weer vun Anfang an, en zentralen Standoort för all Afdeelen to hebben. Dorför hett dat ZDF an’n 25. Juni 1964 en 1,04 Mio. m² Grundstück köfft, dat in’n Mainzer Stadtdeel Lerchenberg leeg. In’n eersten Boafsnitt künn Anfang 1967 en Huus för de Överdrägenwagens nütt warrn. De tweete Afsnitt, dat Redakschoons- un Verwaltenshuus mit 14 Stockwarken weer in’n Fröhjohr 1974 fardigstellt.
An’n 15. September 1977 güngen de Eerdarbeiten för den drüdden Boafsnitt los. Dat weer de Bo vun den Sennenbedriefsbo, en vun de Plaangrupp Stieldorf utklamüsterten Rundbo mit en gröttsten Dörmeter vun 166 m. De Botiet hett wat bi söss Johren duert, bit dat ne’e Sennzentrum an’n 6. Dezember 1984 as dat gröttste in Europa sien Bedrief opnahmen hett.
De Verbunnenheit vun den Stadtdeel mit den Senner wiest sik ok in’t Wapen.
En ne’en Feernsehstudio is an’n 17. Juli 2009 in Bedrief nahmen worrn. Dat Studio wrart för de aktuellen Narichtensennen bruukt un is opstunns noch nich för HD utleggt, liekers aver en virtuell Studio. In’n sennerinternen Snack warrt dat as de „Gröne Höll“ betekent, vun wegen dat de Wannen vullstännig gröön sünd, üm dor de Achtergrunnen un de 3D-Grafiken digital rintoprojizeeren[1]. Na Berichten in de Medien hett dat Studio üm un bi 30 MIllionen Euro köst[2].
Annere Studios
ännernDe Sener hett vundaag sössteihn Studios in’t Binnenland – een in jede Landshööftstadt. In Berlin warrt siet Februar 2000 tosätzlich dat Hööftstadtstudio in’n Zollernhof, Unter den Linden bedreven. För Berichten vun’t Utland sünd de negenteihn Utlandsstudios tostännig, vun de dat twee in de USA, in New York City un Washington D.C. gifft.
-
ZDF-Landsstudio Bayern in Ünnerföhring -
ZDF-Landsstudio Sleswig-Holsteen in Kiel -
ZDF-Landsstudio Hamborg
Finanzielle Laag
ännernIn de eersten Johren weer de Finanzeeren vun’t ZDF bannig swoor. Vun de 5 DM Radio- un Feernsehgeböhren güngen 1,35 DM (27 %) an de Post för’t Intehn vun de Geöhren un för’t Sennernett. Den Rest hebbt sik de ARD to 70 % un dat ZDF to 30 % deelt, wat ruchweg 1,095 Dn utmaken de. Eerst 1972 sünd de Rundfunkgeböhren anböhrt worrn. Wiel de Tiet vun ARD 2 müss de Hälft vun de Innahmen an de ARD wietergeben warrn. Dorna maöök de Bayerische Rundfunk Mucken mit sien Standpunkt, dat de Staatsverdrag gegen dat Grundgesett un gegen de bayerische Landsverfaten verstöten de. Dorophen geev dat vun’n 1. September 1963 keen Geld mehr bit en Oordeel vun’n Bundsverwaltensgericht vun’n 5. November 1965 Kloorheit bröcht hett. Dorto keem, dat ok de Innahmen dör Warf in de eersten Johren nich so hooch kemen, as dat inplaant weer.
Vundaag warrt vun jeden Huusholt in Düütschland jeden Maand 17,98 EUR dör de Geböhrenintogszentrale (GEZ) intogen, wovun ruchweg 4,74 EUR an’t ZDF gaht. De Etat leeg 2005 bi ruchweg 1,6&hnbsp;Mrd. EUR. Veer Johren later leeg dat ZDF mit en Ansatz vun 2.048,5 Millionen Euro to’n eersten mol knapp över de twee-Milliraden-Grenz[3].
ZDF HD
ännern- Hööftartikel: ZDF HD
De HD-Aflegger ZDF HD is an’n 12. Februar 2010 in’n Regelbedrief övergahn.
Organisatschoon
ännern
Opsichtgremien
ännernDe ZDF-Feernsehraat wacht över dat Programm un gifft Verlööf för den Huusholt, de vun’n ZDF-Verwaltensraat besloten worrn is. He wählt wieter den Intendant, de dat ZDF na buten vertreden deit un för dat Gewarf un de Programmgestalten vun de Feernsehanstalt verantwoortlich is. De Feernsehraat is to över 90 % na de Parteiproportschoon besett[4].
De Verwaltensraat is en annere Kontrollinstanz, de de Arbeit vun’n Intendant sünners in Fragen vun’n Huusholt överwachen deit. In’n Verwaltensraat sitt veerteihn Liddmaten, dorünner fief Vertreders vun de Bundslänner un en Vertreder vun’n Bund. De annern acht Liddmaten warrt vun’n Feernsehraat wählt un drööft nich Deel vun en Regeeren oder gesettgeven Körperschop weesen. Präsident is Kurt Beck. De annern Vertreders vun de Länner sünd ü.a. Volker Bouffier, Matthias Platzeck un Horst Seehofer. De Bund warrt vertreden dör den Staatsminister för Kultur un Medien Bernd Neumann. De Influss vun de Parteien in’n Verwaltensraat is dör de „Causa Brender“ in’t Johr 2009 bannig ümstreden[5].
Intendanz
ännern
De Intendant steiht an de Spitz vun’n Senner. He vertritt dat ZDF na buten un föhrt dat Gewarf. Wieter is he ok för’t Programm verantwoortlich un beröpt den Baasredakteur, woto he aver Tostimmen vun ZDL-Verwaltensraat bruken deit. Wählt warrt de Intendant vun’n ZDF-Feernsehraat.
De Amtsföhrers bit hüüt weern:
- 1963–1977: Karl Holzamer
- 1977–1982: Karl-Günther von Hase
- 1982–2002: Dieter Stolte
- 2002-2012: Markus Schächter
- seit 2012: Thomas Bellut
Direkters
ännernÜnner den Intendant staht fief Direkters, de de fief Direkschonen vun de Feernsehanstalt leiden doot. Dat sünd:
- Baasredakteur: Peter Frey
- Programmdirekter: Thomas Bellut
- Direkter vun de europääschen Satellitenprogrammen: Gottfried Langenstein
- Verwaltensdirekter: Hans Joachim Suchan
- Produkschoonsdirekter: Andreas Bereczky
Mitarbeiters
ännernDat ZDF hett mit ruchweg 2.200 fast anstellte Mitarbeiters anfungen un hett vundaag üm un bi 3.600 Mitarbeiters.
Dochterünnernehmen
ännernProgramm
ännernDe Sennbedrief füng an’n 1. April 1963 mit den Slogan „Am Ersten das Zweite“ an, wobi dat Programm vör allen ut de vörher optekenten Ünnerhollenssennen Berlin-Melodie mit Musik ut dat ole Berlin bestünn. In’t eerste Johr hebbt de för’t FFG produzeerten Sennen noch en grote Rull speelt. Butendem hett man bannig spoodriek versöcht mit Sportsennen, vör allen mit dat aktuelle Sportstudio Acht to kriegen. Mit den Ümtog na Wiesbaden keem de Drehscheibe, en bekannte Vöravendsennen, de vele fröhere Raatgeversennen tosamenfaat hett. De Sennentiet künn nu ok na un na utdehtn warrn. Vörmiddags an’t Wekenenn un an bundswiete Fierdaag warrt dat Kinner- un Jöögdprogramm ZDFtivi utstrahlt.
Warf
ännernJüst so as Das Erste dröff dat ZDF alldags (un Sünnavend) bit Klock 8 avends Warf wiesen – neemlich hööchstens 20 Minuuten jeden Dag. An Sünn- un bundswiete Fierdaag is dat Sennen vun Warf verboden. Siet Anfang vun de Warf in’t ZDF warrt de enkelten Warfspots dör de Mainzelmännchen ünnerbroken. Warf dröff na Klock 8 avends bi’t ZDF (un bi de ARD) nich wiest warrn, man dat so nöömte Sponsoring is verlööft. Dorbi dröff vör un na en Produkschoon as t. B. „Wetten, dass...?“ oder Footballöverdrägen en korte Inspelen vun en Ünnernehmen wiest warrn („Disse Sennen is präsenteert worrn vun … “), ok wenn dat vun de Tokiekers faken as Warf opfaat warrt. Politische Magazinen oder ok Narichten drööft aver nich sponsert warrn.
Överdrägen
ännernIn de eersten Johrteihnten siet Bestahn vun’t ZDF is dat Programm aleen över de tweete terrestrische Sennerkeed in de Bundsrepubliek Düütschland utstrahlt worrn. Anners as de Senner vun’t Eerste Feernsehprogramm vun de ARD warrt disse Keed vun Media Broadcast – fröher vun de Düütschen Bundspost – bedreven. As bi de ARD weern vör 1990 vele Senner ok hier so anordent, dat se ok in wiete Delen vun de DDR to kriegen weern, woneem dat ZDF vele Tokiekers harr. Siet Dezember 1990 warrt dat Programm ok över vele Senner in de ne’en Bundslänner utstrahlt. Nütt warrt dorbi Frequenzen, de fröher mol vör en mööglich drütt Feernsehprogramm vun de DDR vörsehn weern.
Siet de eersten Kavelprojekten is dat ZDT ok in’t Kavelfeernsehn to kriegen. De europawiete Satellitenutstrahlen över Astra 1C füng an’n 27. Augsut 1993 to de Internatschonale Funkutstellen in Berlin an. In dat glieke Johrteiht füng ok dat digitale Utstrahlen över Kavel un Satellit an.
Siet 2002 is dat ZDF över DVB-T ok digital in de utboeten Rebeden to kriegen. In de Anfangstiet is dat Toonsignal över DVB-T in’t Format Dolby Digital sennt worrn. Disse Deenst is aver in de Twüschentiet ut Grünnen vun de Kapazität wedder instellt worrn.
In’t Internett warrt över de ZDFmediathek, de siet 2001 besteiht, över Live-Stream oder Video-on-Demand en Utwahl an Sennen anboden. En Live-Stream vun’t vullstännige Programm warr tsiet April 2008 över de Software Zattoo anboden.
As eerste Senner in Düütschland füng dat ZDF an, sien Magazin- un Narichtensennen blots noch in’t 16:9-Format uttostrahlen. Al 2006 harr dat ZDF de Football-Weltmeesterschop in 16:9 sennt un füng in Verloop vun’t Johr an, Magazinsennen as Frontal21 oder dat Morgenmagazin op Breetbild ümtostellen. De letzte Ümstellen vun’t fröhere 4:3 op 16:9 is an’n 25. Juni 2007 mit de heute-Narichten passeert.
Programmfamilien un -bedeeligen
ännern
Dat ZDF driggt, gemeensam mit de ARD un all 16 düütschen Länner, de apentlich-rechtliche Körperschop Düütschlandradio (DLR) mit de beiden natschonalen Höörfunkprogrammen Düütschlandradio Kultur un Düütschlandfunk.
Blangen sien Hööftprogramm bedrifft dat ZDF in Tosamenarbeit mit annere Rundfunk- oder Feernsehanstalten de folgen Feernsehprogrammen:
In sien Digitalpaket (DVB) ZDFvision sünd tosätzlich free to kriegen:
Ehmolige Programmen vun ZDFvision:
- ZDFdokukanal (2000–2009)
Utteken
ännern- 1991: Pries vun de beleidigten Tokiekers (tohopen mit de ARD) för jemehrn Slogan „Bei ARD und ZDF sitzen Sie in der ersten Reihe.“
Literatur
ännern- Zwanzig Jahre ZDF. Zweites Deutsches Fernsehen, Mainz 1981.
- Wehmeier, Klaus: Geschichte des ZDF, Teil 1: Entstehung und Entwicklung 1961 – 1966, togl.: Univ. Münster (Westfalen), Philos. Fak., Diss. 1979, Mainz: v. Hase & Koehler 1979, XII, 327 S.: graph. Dorst.
- Prüsse, Nicole: Geschichte des ZDF, Teil 2: Konsolidierung, Durchsetzung und Modernisierung 1967 – 1977, togl.: Univ. Münster (Westfalen), Diss. 1995, Münster: Lit 1997, 425, [29] S.: graph. Dorst. (Kommunikation; Bd. 10).
- Kain, Florian: Geschichte des ZDF, Teil 3: 1977 – 1982, togl.: Univ. Hamburg, Diss. 2006, Baden-Baden: Nomos 2007, 499 S.: tallr. Ill.
Weblenken
ännern
Borns
ännern- ↑ ZDF-Mediathek: Claus Kleber in de grönen Höll
- ↑ z. B. Die grüne Hölle ist eröffnet stern.de vun’n 22. September 2009
- ↑ Historie un Profil
- ↑ Schwarze Combo gegen Chefredakteur Brender Spiegel Online vun’n 27. November 2009
- ↑ Der Streit um ZDF-Chefredakteur Brender eskaliert Welt Online vun’n 26. November 2009