Jansenismus
De Jansenismus is en religiöse un politische Bewegen ut dat 17. un 18. Johrhunnert, as se sik sunnerlich in Frankriek rögen dö. He weer dor en Reaktschoon up, wie dat in de Röömsch-kathoolsche Karken to de Tied togahn dö un wie dat dormols mit den Afsolutismus stunn. Sien Naam hett de Bewegen weg vun den Perfesser ut Leuven un Bischop vun Ieper Cornelius Jansenius (up Platt: Cornelius Jansen) (1585-1638). Den sien Book Augustinus is vun den Paavst as Ketteree verordeelt wurrn, as dat 1640, na Jansen sien Dood, rutkamen weer. To Unrecht warrt de Jansenismus hen un wenn as en Twieg vun den Calvinismus ankeken. In dat Leven vun de Jansenisten speel en grote Rull, dat se de Welt minnachtig ankieken döen (Asketismus) un in ehre Ethik up den Minschen siene Möglichkeiten nich veel geven döen. Se wollen ok vun de Unfehlborkeit vun den Paavst nix weten un ok nich vun de Unbefleckte Empfängnis vun Maria, de 200 Johre later as kathoolsche Dogmata faststellt wurrn sünd. Wenn een an dat Avendmahl deelnehmen woll, menen se, möss he eerst mol strenge Regeln inholen (Traité de la fréquente communion van Antoine Arnauld 1643).
Middelpunkt vun de Bewegen weer dat Klooster for Froenslüde Port-Royal des Champs. Dor weer Angelique Arnauld as Abtess togange. Neven Antoine Arnauld speelden Blaise Pascal un Pasquier Quesnel en grote Rull in den Jansenismus. De Jansenismus speel ok en Rull as politische Bewegen in Frankriek. Se is dor vun dat Parlament gegen de Authorität vun König Ludwig XIV. bi stöhnt wurrn, sunnerlich to de Tied vun de Fronde (1648-1653). Dormols funn de Bewegen veel Anhängers mank Afkaten un Lüde in de Verwaltung.
Stracks gegen den Jansenismus gegenan gahn sünd de Jesuiten. In allerhand Bullen is de Jansenismus vun den Paavst verordeelt wurrn (Cum occasione (1653), Vineam Domini (1705)[1] un Unigenitus (1713)[2]). Dat Klooster vun Port-Royal is up Befehl vun Ludwig XIV. in dat Johr 1709 upböört wurrn un wurr denn 1710 afbraken. De vörnehmsten Anföhrers sünd denn utweken na Brüssel. Achterna hett de Bewegen denn in de süüdlichen Nedderlannen en starken Anhang kregen. In dat 17. un 18. Johrhunnert weer de ole Universität vun Leuven mit Perfessers as Peter Stockmans un Espenius dat Zentrum vun den Jansenismus in Europa.